Mervânî Hükümdarı Ebü’l-Kasım Nizâmüddîn Nasr

Bu araştırmamızda 978 ile 1085 yılları arasında Diyâr-ı Bekr ve çevresinde kurulmuş olan Mervânîlerin beşinci hükümdarı Ebü’l-Kasım Nizâmüddin Nasr’ın hayatı ele alınmıştır. Ülkesinde yaptığı imar faaliyetleri nedeniyle övülen Nizâmüddîn döneminde Anadolu’da büyük hadiseler yaşanmıştır. Nizâmüddîn’in babası Nasrüddevle zamanında Anadolu’ya gelmeye başlayan Türkler, Nizâmüddîn’in hükümdarlığında Anadolu’ya hâkim olmak için Bizanslılarla mücadele etmişlerdir. Araştırmamızda Bizans İmparatorluğu ile Selçuklular arasında vuku bulan savaşlarda Mervânî Kürtlerinin aldığı role değinilmiştir. Bu dönemde Mervânîlerin komşularıyla ilişkileri ele alınmış ve Nizâmüddîn’den geriye kalan eserler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Marwanids Ruler Abul Kasim Nizamuddin Nasr

In this research, the life of Abul Kasım Nizamuddin Nasr, who was the fifth ruler of the Marwanidsstate which was founded between 978 and 1085 around the Diyar Bakr, is investigated. Significantevents took place in Anatolia during the Nizamuddin period, who was glorified for his publicimprovement activities within the country. They first came to Anatolia during the time ofNizamuddin's father Nasrüddevle, the Turks, fought with the Byzantines to dominate Anatoliaduring the Nizamuddin's rule. The role of Marwanid Kurds in the wars between the ByzantineEmpire and the Seljuks is mentioned in our research. During this period, the relations of theMarwanids with their neighbors are discussed and the works remained from Nizamuddin are tried to be located.

PDF

___

ABDULGANİ EFENDİ, El-Cezîre’nin Muhtasar Tarihi, Haz: Mustafa Öztürk, İbrahim Yılmazçelik, Fırat Üviversitesi Basımevi, Elazığ 2004.
ABDUSSELAM MARDİNÎ, Tarihu Mardin min Kitabi Ümmü’l-İber, Thk: Hamdi Abdülmecit Es-Selefî, Tahsin İbrahim Doski, Matbaatu Havar, Duhok 2002.
ABUL-FARAC Gregory, Abu’l-Farac Tarihi, Çev: Doğrul Ömer Riza, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999.
ATTALEİATES Mikhael, Tarih, Çev: Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008. BAŞ Gülsen, Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mimarisinde Süsleme, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van 2006.
BERCHEM Max Van, Josef STRZYGOWSKİ, Amida, Heidelberg, 1910.
BEYSANOĞLU, Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Başlangıcından Akkoyunlular’a Kadar, Diyarbakır Büyüşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara 1998.
BRYENNİOS Nikephoros, Tarihin Özü, Çev: Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
EBÜ’L-FİDA İmâdüddin İsmail, El-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, El-Matbaatü’l-Hüseyniyet’ilMısriyye, Mısır t.y.
EL-ANTAKÎ Yahya Said, ZeyluTarihi’l-Mecmû, Matbaatü’l-Abai’l-Yesuiyyin, Beyrut 1905.
EL-HAMEVÎ Yakut, el-Hazel ve’d-Dâl Beyne’d-Devri ve’d-Dârati ve’d-Dîre, thk. Yahya Zekeriya Abare, Muhammed Edip Cumrân, Menşûrât-ı Vezâreti’s-Sakafe, Dimeşk 1998.
EL-HÜSEYNİ Sadrüddin Ali, Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Thk: Muhammed İkbal, Pencab Üniversitesi, Lahor 1933.
EL-ISFAHÂNÎ İmadüddin, Kitabu Tarihi Devleti Âli Selçuk, Matbaatü’l-Mevsu’at, Mısır 1900.
EL-MAKDİSÎ, Kitabu Ahsenü’t-Takâsim fi Ma’rifeti’l-Akâlim, Beril Matbaası, Liden 1877.
EL-ÖMERÎ Şehabüddîn Ahmed, Mesâlikü’l-Ebsâr fi Memâliki’l-Emsâr, thk. Kamil Süleyman Cebûrî, Mehdi en-Necm, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2010.
EN-NÜVEYRÎ Şehabüddin Ahmed, Nihayetü’l-Ereb fi Fünûni’l-Edeb, Thk: Necip Mustafa Fevvaz, Hikmet Küşeylî Fevvaz, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2004.
ER-RÛZRÂVERÎ Ebu Şüca, Zeylu Tecâribü’l-Ümem, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2003.
EZ-ZEHEBÎ Şemsüddîn, Siyeru A’lâmi’n-Nübela, Thk: Şuayb Arnavud, İbrahim Zeybek, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1996. ———, Tarihü’l-İslam ve Vefayati’l-Meşahir ve’l-A’lam, Thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Darü’lGarbi’l-İslamî, 2003.
FLURY Von S., İslamische Schriftbander Amida-Diarbekr, Frobenius, Basel/Paris 1920.
GABRİEL Albert, Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler, Çev: Adil Çetin, Dipnot Yayınevi, Ankara 2014.
HİLLENBRAND Carole, Malazgirt Muharebesi Türklerin Efsanesi İslamın Simgesi, çev. Mehmet Moralı, Alfa Tarih, İstanbul 2015.
İBN HALDÛN Abdurrahman, Tarihu İbn Haldûn, Darü’l-Fikir, Beyrut 2000.
İBN HALLİKAN Şemsüddîn Ahmed, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, Thk. İhsan Abbas, Darü’s-Sadr, Beyrut 1977.
İBN HURDÂZBÎH, El-Mesâlîk ve’l-Memâlîk, Beril Matbaası, Leiden 1889.
İBN İBRÎ Ebü’l-Ferec Cemalüddîn, Tarihu’z-Zaman, thk. Ebu İshak Ermele, Darü’l-Meşrik, Beyrut 1986.
İBN İMRÂNÎ Muhammed b. Ali, Kasım SAMİRÎ, El-İnbâ fi Tarihi’l-Hülefâ, Darü’l-Afaki’lArabiye, Kahire 1999.
İBN KESÎR Ebü’l-Fida İsmail, El-Bidaye ve’n-Nihaye, thk. Adbullah b. Aabdülmühsin et-Türkî, Darü’l-Hicr, İmbabe 1987.
İBN ŞEDDÂD, El-A’lakü’l-Hatîre fi Zikri Ümerai’ş-Şam ve’l-Cezîre, Thk: Yahya Zekeriya Abare, Menşurat-ü-Vezaret’üs-Sekafe, Dimeşk 1991.
İBN TAĞRİBERDÎ Cemalüddîn Yusuf, En-Nücûmü’z-Zâhire fi Mülûki’l-Mısır ve’l-Kâhire, Darü’l-Kütübü’l-Mısriye, Kahire 1935.
İBN TİKTAKA, El-Fahrî fî’l-Âdabi’s-Sultaniyye ve’d-Düveli’l-İslamiye, Daru Sadr, Beyrut t.y.
İBNÜ’L-ADÎM Kemâlüddîn, Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb, Thk: Süheyl Zükar, Darü’l-Fikir, Beyrut t.y.
İBNÜ’L-CEVZÎ Ebü’l-Ferec Abdurrahman, El-Muntazam fi-Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, Thk: Muhammed Abdulkadir Ata, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1992.
İBNÜ’L-ESÎR İzzüddîn, El-Kamil fi’t-Tarih, Thk: Yusuf Dukak, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1987. ———, El-Kamil fi’t-Tarih, thk. Ömer Ömer Abdüsselam Tedmürî, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut 1987. ———, İslam Tarihi el-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, Çev: Abdülkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yayınları, t.y.
İBNÜ’L-EZRAḲ Ahmed b. Yûsuf, Mervanî Kürtleri Tarihi, Çev: Mehmet Emin Bozarslan, Koral Yayınevi, İstanbul 1990.
İBNÜ’L-EZRAK Ahmed b. Yûsuf, Tarihü’l-Fârikî, Thk: Bedevi Abdullatif A’wad, Hey’etü’l ‘Amme li Şuuni’l-Metabi’i’l-Emîriye, Kahire 1959.
İBNÜ’L-FAKÎH, Muhtasarı Kitâbü’l-Büldân, Beril Matbaası, Leiden 1302.
İBNÜ’L-FUVATÎ Kemalüddin, Mecmeü’l-Adâb fi Mü’cemi’l-Elkâb, Thk: Muhammed Kazım, Müssesetü’t-Tabâa ve’n-Neşr, Tahran 1416.
İBNÜ’L-İMÂD EL-HANBELÎ, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, Thk: Arnavud Mahmud, Dar-ü İbn Kesîr, Beyrut-Dimeşk 1986.
İBNÜ’L-VERDÎ Zeynüddîn, Tarihu İbni’l-Verdî, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1996. İLİSH Lutz, Reports Of The State Hermitage Museum LXXIV, The State Hermitage Publishers, Saint Petersburg 2016.
KONYAR Basri, Diyarbekir Kitabeleri, Ulus Basımevi, Ankara 1936.
LASTİVERTCS’İ Aristakes, Aristakes Lastivertcs’i’s History, Çev: Robert Bedrosian, Source of the Armenian Tradition, Newyork 1985.
MEHMED EMİN ZEKİ, Kürd ve Kürdistan Ünlüleri (Meşâhiru Kurd u Kurdistan), Çev: M. Baban, S. Kutlay, Apec & Öz-Ge Yayınları, Swedan 1998.
NÂSIR-I HÜSREV, Sefernâme, Çev: Yahya Haşap, Heyetü’l-Mısriyeti’l-Amme li’l-Kitap, Kahire 1993.
PARLA Canan, Türk İslam Şehri Olarak Diyarbakır, (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yüksek Lisans Tezi), Ankara 1990.
POOLE Stanley Leane, Catalogue of Oriental Coins in the British Museum, Forni Editore, Bologna 1967. PSELLUS Michael, Chronographia, Çev. E. R. A. Sewter, Yale University Press, New Haven 1953. ———, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, Çev: Işın Demirkent, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992. REŞİDÜ’D-DÎN FAZLULLAH, Cami’ü’t-Tevârih Selçuklu Devleti, Çev: Erkan Göksu, Güneş, Selenge Yayınları, İstanbul 2010. RİPPER Thomas, Diyarbekir Merwanileri İslami Ortaçağ’da Bir Kürt Hanedanı, Çev: Bahar Şahin Fırat, Avesta Yayınları, İstanbul 2012. SAVCI Süleyman, Silvan Tarihi, Diyarbakır Matbaası, Diyarbakır 1956. SEVİM Ali, Biyografilerle Selçuklular Tarihi, İbnü’l-Adîm Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb (Seçmeler), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989. ———, Ünlü Selçuklu Komutanları Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
SEVİM Ali, Yaşar YÜCEL, Türkiye Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1990.
SİBT İBNÜ’L-CEVZÎ, Mir’âtü’z-Zaman fi Tarihi’l-A’yan, Thk: Muhammed Berekat, Kamil Muhammed El-Harrat, Ammar Ruhavî, Darü’r-Risaleti’l-Alemiye, Dimeşk 2013.
SİMBAT, Başkumandan Simbat Vakayinamesi (951-1334), Haz: Hrant Andreasyan, TTK Kütüphanesi Basılmamış Tercüme, Ankara 1946.
URFALI MATEOS, Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136- 1162), çev. Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
YAZ Arafat, “Mervânî Emiri Nasrü’d-devle Ahmed b. Mervân Dönemi Devlet Sınırları”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XIX, sy. 1 (2017), ss. 137-96.
YUSUF Abdurrakib, Ed-Devletü’d-Dûstekiye fi Kürdistani’l-Vüstâ, Matbaatü’l-Livâ, Bağdat 1972