Van Gölü Çarpanak Adası’ndaki Saint Jean Baptiste Kilisesi’nin YazıtÇözümlemeleri ile Birlikte Taş Bezemeleri

Türkiye’nin en büyük ve en derin gölü olan Van Gölü’nde çeşitli büyüklüklerde adalar bulunmaktadır. Bu adalardan biri olan Çarpanak Adası üzerinde bölgedeki Hıristiyan dini yapılarından Ktouts (Ktuc) Manastırı yer almaktadır. Bu manastırın merkezi yapısını oluşturan Saint Jean Baptiste Kilisesi hem mimarisi hem de taş bezeme öğeleriyle günümüze kadar varlığını sürdürebilmiştir. Günümüze kadar ulaşmış olmasıyla önemini koruyan söz konusu eserlere yönelik çeşitli araştırma ve yayınlar olmasına rağmen, yapının gerek dış gerekse iç mekan düzenlemesinde dikkat çeken taş bezemeleri hakkında henüz detaylı olarak herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada, Van Gölü Çarpanak Adası’ndaki Saint Jean Baptiste Kilisesi’nin yazıt çözümlemeleriyle birlikte taş bezemelerinin tanıtılması amaçlanmıştır. Bu amaçla 19 adet haç işlemeli taş incelenmiştir. Plastik bezemeler aynı zamanda arazi çalışmalarından edinilen veriler ışığında gerek görsel gerek teknik olarak belgelenmiştir. Bu çalışma sonucunda ele alınan haç işlemeli taş bezemelerin kompozisyon ve motif açısından hem çeşitlilik arz ettiği hem de ortak anlamlar barındırdığı, çözümlenen yazıtların içeriğinde ise şefaat kavramının bazı isimlerle vurgulandığı sonucu ortaya koyulmuştur. Ayrıca yazıtların içerikleri noktasında benzer örnekler tespit edilmiştir.

Saint Jean Baptiste Church on Lake Van Carpanak Island Stone Decorations with Inscription Analysis

There are islands of various sizes in the Lake Van, Turkey's largest and deepest lake. On one ofthese islands, Carpanak Island, there is the Ktouts (Ktuc) Monastery residing, one of the Christianreligious buildings in the region. Saint Jean Baptiste Church, which forms the central structure ofthis monastery, has survived until today with its architecture and stone decoration. Although thereare various researches and publications on the relevant artifacts, which have preserved their importance by reaching until today, a detailed study has not yet been done on the interesting stonedecorations of the building, both in the exterior and interior arrangement.In this study, it is aimed to introduce the stone decorations together with inscription analysis ofSaint Jean Baptiste Church in Lake Van Çarpanak Island. For this purpose, 19 pieces of cross – engraving stone were examined. Plastic decorations were also documented both visually andtechnically in the light of the data obtained from the field studies.As a result of this study, it has been put forward that the cross-engraving stone decorations are bothdiverse in composition and motif and have common meanings, the content of the analyzedinscriptions emphasis placed on the concept of intercession by some names. In addition, similarexamples were determined regarding the contents of the inscriptions.

PDF

___

ACARA, Meryem, “Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Ermeni Haçı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XXI (1), 2004. s. 143- 151.
ASARIAN, Levon, Khatchkars Armeniens/Armenian Khatchkars, Erivan 1973.
ASARIAN, Levon, “Die Kunts der armenischen Kreuzsteine”,Ernst Wasmuth Verlag, Armenian. 5000 Jahre Kunts und Kultur, Tübingen 1995, s. 109 - 114.
BAYRAM, Fahriye, Artvi’ndeki Gürcü Manastırlarının Mimarisi, Ege Yayınları, İstanbul 2005.
KADİROĞLU, Mine, “Ermeni Haç Taşları ile Anadolu – Asya İlişkileri Üzerine Bir Deneme”, Sanatta Anadolu – Asya İlişkileri – Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı’ya Armağan, Ed. Turgay Yazar, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 2006, s. 223 – 237.
KARACA, Yalçın, Doğu Anadolu Bölgesi Hıristiyan Dini Mimarisinde Jamatun Yapıları, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2004.
KARACA, Yalçın –YILDIZ, Emel, “Van Gölü Adır Adası’ndaki Lim Manastırı Plastik Süslemeleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl.6, Sayı. 77, 2018, s.323-362.
KORKUT, Tahsin, Artvin ve Erzurum’daki Gürcü Dini Mimarisinde Süsleme, Hiperlink Yayınları, İstanbul 2018.
ÖGEL, Semra, Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1987.
ÖZTÜRK, Şahabettin - BİBER, Hanifi - ÇAVUŞOĞLU, Rafet, “Akdamar Kilisesi Restorasyon ve Kazı Çalışmaları”, Mimarlık Dergisi, Sayı. 336, 2007. Sayfa belirtilmemiş.
POLAT, Kemal, “Hıristiyan Kurtuluş Öğretisinde İsa Vasıtasıyla Kurtuluş”, Ekev Akademi Dergisi, Sayı 27, 2006, s.183 -206.
SAĞIR, Güner, “Kars’ta Ortaçağ’a Ait Bir Ermeni Manastırı: Karmirvank (Çoban Kilise)”, History Studies, Cilt.10, S.3, Nisan, 2018, s. 207-237.
SEYFELİ, Canan – TANRIKULU, Merve, “Hıristiyanlıkta Hayat Ağacı: İsa Mesih”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XX., Sayı 2, 2018, s. 16-41.
THIERRY, Jean Michael, “Monasteres Arméniens du Vaspurakan – VIII”, Revue Des Études Arméniennes, XI, Paris 1975-1976, s. 377- 421.
THİERRY, Jean Michael – DONABEDIAN, Patrik, Armenıan Art, A Times Mirror Company, New York 1989.
THURSTON, Herbert, “Devotion to the Passion of Jesus Christ”, The Catholic Encyclopedia, Vol.II, Robert Appleton Company ( CD Edition, 2005), New York 1911, 1180-1186.
VAN LOO, Katherina, “Zur ikonographie des armenischen Kreuzsteines”, Ernst Wasmuth Verlag, Armenian. 5000 Jahre Kunst und Kultur, Tubingen 1995, s. 115-118.
YILDIZ, Emel, Vanda’ki Hıristiyan Dini Mimarisine Ait Plastik Süslemelerde Görülen Bitkisel ve Geometrik Motifler, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2017.
YILDIZ, Emel, “Van Çarpanak Adası Ktouts – Ktuc Manastırı Saint Jean Baptiste Kilisesi Kubbe Kasnağı Plastik Süslemeleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı. 34, 2017, s. 361- 408.
YÜKSEL, Emine, Hıristiyanlık’ta Şefaat Kavramı ve Şefaatin Hıristiyan Dualarındaki Yeri, (Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2018. http://team-aow.discuforum.info/t3070-Van-golu-Carpanak-Adas-Ermeni-Manastr.htm, (E.T. 13.02.2017). http://www.armenierberlin.de/wp-content/uploads/2007/03/armenische-kreuzsteine.pdf, (E.T. 09.08.2016).