Kırgız Milli Aydınlarına Karşı Bolşevik Terörü: Repressiya (1937 – 1938)

Türk dünyasının büyük fedakarlıklar ile yetiştirdiği aydınlar Stalin döneminde baskılanmış,işkencelere maruz kalmış ve çoğunlukla 1938 yılında kurşuna dizilmek suretiyle yok edilmişlerdir.Aydınların yok edilmesi SSCB içerisindeki Türk devletlerinin milli çıkarlarına vurulan büyük birdarbedir. Çünkü bu milli aydınlar, sosyalist ideoloji içerisinde kendi halklarının siyasi, ekonomik vekültürel gelişimleri için çalışmışlardır. SSCB içerisindeki diğer cumhuriyetlerde olduğu gibiRepressiya, Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde de yaşanmıştır. Kırgızistan’da aydınlarıyok etmek için Komünist Parti Birinci Sekreteri, Emniyet Müdürü, Genel Kurmay Başkanı’ndanoluşan ve troyka (üçlü) adı verilen mahkemeler kurulmuş ve rejimin amaçları doğrultusundayargılamalar yapılmıştır. Bu mahkemelerde milli aydınlar, Türkçü, Turancı ve İslamcı suçlamaları ilekurşuna dizilmişlerdir.

The Bolshevik Terror Against the Kyrgyz National Intellectuals: Repressiya (1937 - 1938)

Intellectuals of the Turkic World, who had been raised with great sacrifices, were repressed and tortured during the rule of Stalin and they were mostly executed in 1938. Termination of the intellectuals made a huge impact on the interests of Turkish states in the USSR because these nationalist intellectuals worked for political, economic and cultural development of their people within the socialist ideology. Like other states in the USSR, Repressiya was applied to Soviet Socialist Republic of Kyrgyzstan. In order to eliminate the Kyrgyz intellectuals, the courts so-called troika composed of the First Secretary of Communist Party, the Director of Police Service and the Chief of Military Staff were formed and nominal trials were made according to the aims of the regime. With the decisions of these courts, nationalist intellectuals were executed with accusations of being Turkish nationalist, Turanist or Islamist.

PDF

___

Кыргыз Республикасынын Борбордук Мамалекеттик Саясий Документтер Архиви (Kırgızistan Cumhuriyeti Merkezi Siyasi Dokümanlar Arşivi)
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 1, д. 784.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 1, д. 805
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 110.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 114.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 137.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 2252.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 2310.
КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 79.
Лусия Төрөкулкызы, “Касиеттуу Ата Бейт”, КРБМСДА, Ф. 10, оп. 15, д. 79, ss. 34.
Adıgüzel Hüseyin, Milli Komünizmin Öncüleri Rıskulov, İstanbul, 2005.
Andican A. Ahat, Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi, Emre Yayınları, İstanbul, 2003.
Andican A. Ahat, Osmanlıdan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, İstanbul, 2009.
Buran Ahmet, Kurşunlanan Türkoloji, Elazığ, 2007.
Bünyadov Ziya, Stalin Döneminde KGB Arşivlerinde Kırmızı Terör, Aktaran: Sebahattin Şimşir, Figes İstanbul, 2004.
Cihangir Erol, Sultan Galiyev Davası RKP MK 4. Toplantısı Sultan Galiyev Dava Tutanakları, İstanbul, 2016.
Jukov Yuriy, Öteki Stalin, Çev. Orhan Uravelli, Lena, Ankara, 2013.
Orlando, Karanlıkta Fısıldaşanlar Stalin Rusya’sında Özel Yaşam, Çev.: Nurettin Elhüseyni, İstanbul, 2011.
Simon Sebag Montefiore, Genç Stalin, Çev.: Yavuz Alogan, İthaki, İstanbul, 2010.
VKP(B) BK Çana Sojuzduk Өkmөt Qьrqьzstan Çөnуndө (1919 – 1937 Çьldardьn İcindegi Dokumentterdin Çьjnagь), Qьrqьzmambas, Frunze, 1941.
Yemelyanov Yuriy, Stalin İktidara Giden Yol, Çev.: Orhan Uravelli, Lena, Ankara, 2014.
Yudahin K. K., Kırgız Sözlüğü, Çev.: Abdullah Taymas, Cilt: 2, Ankara, 1994.
Абдуллаев Р. М. - Агзамходжаев С. С. – Алимов И. А. ve baş., Туркестан в Начале XX Века: К Истории Истоков Национальной Независимости, Шарк, Ташкент, 2000.
Абдыкадыров К., Абдыкадыр Орозбеков Кыргызстандын Биринчи Жана Улуу Мемлекет Башчысы:Эскеруулөр, Бишкек, 2009.
Айтматов Р., Тарыхтын Актай Барактары, Бишкек, 2007.
Аманжолова Д., Алаш в Этнополитеческой Истории Казахстана, D. Amancolova, Alaş v Etnopolitiçeskoy İstorii Kazahstana, Almatı, 2009.
Байдилдеев Ж., Кайра Жанган Ысымдар, Бишкек, 2010.
Байдилдеев Ж., Кыргызстандагы Саясий Куугунтуктоолор (1937-1938), Бишкек, 2013
Болпонова А., К. Тыныстанов Ученый и Государственный Деятель Кыргызстана, Каракол, 2011.
Воролаева В. – Джунушалиев Д. – Плоских В., История Отечество Краткий Курс Лектсий по Истории Кыргызстана, Бишкек, 2002.
Джуманалиев А., Политическая История Кыргызстана (Становление Политической Системы Кыргызского Общество в 1920 – 1930-е Годы), Бишкек, 2005.
Плоских В. М. - Курманов З. - Бегалиев У., Кыргызстандын Улуттук Лидери Абдыкерим Сыдыков Доор Инсан Тагдыр, Бишкек, 1999
Плоских В. М., Кыргызстандын Репрессияланган Маданияты: Тарыхтын Аз Изилденген Барактары, Çev.: С. Ш. Төлөгөнова, Бишкек, 2004.
Семенов Э. Э., Отуз Жетинчи Жыл Кыргызстанда, Бишкек, 1991.
Төрекул Айтматуулу Архивдик Материалдар Жана Эскеруулөр, Бишкек, 1993.