II. Dünya Savaşı Dönemi ve Sonrasında Ziraî Kombinalar Tarihi Hakkında Bir İnceleme (1937-1949)

1937 yılında Ziraî Kombinalar Kurumu’nun tesisinden 1949 yılına Devlet Üretme Çiftliklerininkuruluşuna kadar Türkiye’de tarım üretimi faaliyetleri ile bu faaliyetlerin ekonomiye olanyansımaları çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Çalışmada, Zirai Kombinalar Kurumu’nunII.Dünya Savaşı öncesi, süreci ve sonrasında gerçekleştirdiği üretim faaliyetleri üç dönem halindeele alınmıştır. Zirai Kombinalar Kurumu’nun tarımsal faaliyetleri ve bu faaliyetlerin ekonomiye olankatkıları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Cumhuriyetarşivi belgeleri, resmi yayınlardan; zabıt ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, resmi gazete,istatistik yıllıklarının yanında dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi ve tarımdergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, II. Dünya Savaşı şartlarında ZiraîKombinaların tarım üretimine sağladığı destekler göz önüne alınarak gerekli değerlendirilmeleryapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: 1937 yılında Ziraî Kombinalar Kurumu’nun teşkiledilmesiyle dış ülkelerden tarım alet ve makineleri ile hayvanlar satın alınarak üretimde köylüyeörnek olunmaya çalışılmıştır. Bu manada beklenen verim alınamamıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nınbaşlaması üzerine Ziraî Kombinalar Kurumu, ordunun ve halkın hububat ihtiyacını karşılamakamacıyla tesis ettiği 13 çiftliğindeki 1.600.000 dönümden fazla arazisinden elde ettiği 10 binlerce tonhububat üretimiyle ülkenin iaşe ihtiyacını gidermeye yardımcı olmuştur. Bu suretle gerek II. DünyaSavaşı yılları gerekse savaş sonrasında ülkede baş gösteren açlık tehlikesine mani olarak milliekonomiye önemli katkılar sağlamıştır.

A Study of the History of Agricultural Combines in the Period and Aftermath of the World War II (1937-1949)

This study deals with agricultural production activities and their effects on economy in Turkey from 1937, when the Agricultural Combines Authority was established, to 1949, when state hatcheries were set up. In this study, the production activities of the Agricultural Combines Authority that took place before, during and after the World War II are investigated within three periods. Evaluations on the agricultural activities of the Agricultural Combines Authority and their contributions to economy have been made based on numeric data. The source material of the study consists of Republic archive documents and official publications such as proceedings of memorandum, laws, journals of official reports, official gazettes, and statistical annuals as well as articles from economy and agriculture magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the contributions made by agricultural combines to agricultural production on the way to overcoming the severe conditions of the World War II. The study has found out that with the establishment of the Agricultural Combines Authority in 1937, an attempt was made to be a model to villagers through purchase of agricultural tools and machines and animals from foreign countries. However, as the expected growth was not achieved and the World War II started, the Agricultural Combines Authority helped to meet the food need of the country by producing tens of thousands of tons of cereals on a land with an area over 1,600,000 decares in its 13 farms founded to fulfill the cereals need of the army and people. By this means, it made significant contributions to national economy by preventing the risk of starvation appearing in the country both during and in the aftermath of the World War II.

PDF

___

BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ (BCA)
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 75-Dosya No: 43-Sıra No: 20.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 73-Dosya No: 28-Sıra No: 18.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 74-Dosya No: 40-Sıra No: 18.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 82-Dosya No: 8-Sıra No: 1.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 88-Dosya No: 85-Sıra No: 10.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 86-Dosya No: 21-Sıra No: 6.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 82-Dosya No: 15-Sıra No: 13.
BCA, Fon No: 30 10 0 0-Kutu No: 184-Dosya No: 268-Sıra No: 17.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 89-Dosya No: 127-Sıra No: 11.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 99-Dosya No: 77-Sıra No: 2.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 104-Dosya No: 7-Sıra No: 33.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 116-Dosya No: 19- Sıra No: 20.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 113-Dosya No: 39-Sıra No: 4.
BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 119-Dosya No: 25-Sıra No: 4.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 4, 29.05.1926, s. 913.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 26.01.1341, s. 52.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 17.02.1341, s. 62.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 05.07.1934, s. 988.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 02.06.1934, s. 706-722.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C.14, 23.12.1934, s. 366.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 16, 17.01.1936, s. 195.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 17, 12.02.1937, s. 243-249.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 18, 07.01.1938, s. 101-104
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 21, 18.01.1940, s. 171.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 25, 04.06.1943, s. 521-528.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 25, 19.07.1943, s. 683.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 26, 26.04.1944, s. 136-145.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 27, 11.06.1945, s. 696-707.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 30, 08.07.1948, s. 778-779.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 2, C. 18, 63. Birleşim, 24.05.1937, s. 174.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 2, C. 18, 24.05.1937, s. 175.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 2, C. 19, 25. Birleşim, 12.06.1937, s. 267.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 23.05.1938, s. 326.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1940 Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası Dönem: 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1940, S. Sayısı: 150,
TBMM Matbaası, Ankara, 1940 s. 37.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: 2, C. 18, 56. Birleşim, 26.6.1941, s. 160.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 2, C. 18, 26.6.1941 s. 288-289.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 62. Birleşim, 25.05.1942, s. 267
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 25.5.1942, s. 265,282-283.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: F, C. 2, 20. Birleşim, 24.5.1943, s. 159- 160.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: F, C. 2, 24.5.1943, s. 244, 256.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 22.05.1944, s. 270-271, 281.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: 2, C. 17, 58. Birleşim, 21.05.1945, s. 206, 217.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1945 Yılı Yedi Aylık Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 7, Toplantı: 2, C. 17, 21.05.1945, S. Sayısı 103,
TBMM Basımevi, Ankara, 1945, s. 125.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1946 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 3, C. 20, 17.12.1945, s. 257.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 3, 18.12.1946, S. Sayısı: 9, TBMM Basımevi, Ankara, 1946, s. 85.
TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 6, 85. Birleşim, 13.10.1947, s. 674.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 26.12.1947, s. 285.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, s. 298, 303.
TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 55. Birleşim, 24.02.1950, s. 1153-1154.
Resmi Gazete, Sayı No: 84, 23 Şubat 1341.
Resmi Gazete, Sayı No: 403, 20 Haziran 1926.
Resmi Gazete, Sayı No: 2723, 10 Haziran 1934.
Resmi Gazete, Sayı No: 2752, 15 Temmuz 1934.
Resmi Gazete, Sayı No: 2894, 31 Aralık 1934.
Resmi Gazete, Sayı No: 3222, 3 Şubat 1936.
Resmi Gazete, Sayı No: 3538, 19 Şubat 1937.
Resmi Gazete, Sayı No: 3807, 13 Ocak 1938.
Resmi Gazete, Sayı No: 4417, 26 Ocak 1940.
Resmi Gazete, Sayı No: 5423, 7 Haziran 1943.
Resmi Gazete, Sayı No: 5464, 24 Temmuz 1943.
Resmi Gazete, Sayı No: 5693, 28 Nisan 1944.
Resmi Gazete, Sayı No: 6032, 15 Haziran 1945.
Resmi Gazete, Sayı No: 6957, 14 Temmuz 1948.
İGM, İstatistik Yıllığı 1929, Yayın No: 8, Ankara, 1929, s. 91.
İGM, İstatistik Yıllığı 1930, Ankara, 1930, s. 132.
İGM, İstatistik Yıllığı 1931-1932, Yayın No: 21, Ankara, 1932, s. 139.
İGM, İstatistik Yıllığı 1932-1933, Yayın No: 34, Ankara, 1933, s. 145.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 290, Ankara, 1948, s. 249.
İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 255, Ankara, 1946, s. s. 238.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 253, Ankara, 1947, s. 187.
Yeni Birlik ( 1942)
Belleten (1945)
İktisadi Yürüyüş (1940-1950)
Köy Postası (1947)
Tarım Bakanlığı Dergisi (1947)
Tarım ve Ticaret (1974)
Türk Ekonomisi (1946-1949)
Türk Kültürü (1972)
Ziraat Dünyası (1954)
AFETİNAN, Ayşe, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, TTK Yayınları, Ankara, 1972.
AFETİNAN, Ayşe, İzmir İktisat Kongresi, TTK Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1989.
AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, 1453-1559, C. 2, Tekin Yayınevi, 2. Basım, Ankara, 1979.
AKSOY, Suat, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, Gerçek Yayınları, İstanbul, 1969.
AKTAN, Reşat, Türkiye İktisadı, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1968.
ARALOV, Semen, Rus Büyükelçisi’nin Hatıralarında Atatürk ve Türkiye, Kum Saati Yayınları, Yayına Hazırlayan: Erol Cihangir, İstanbul, 2005.
ARAR, İsmail Arar, Hükümet Programları 1920-1965, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
ATASAĞUN, Yusuf Saim, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası 1888-1939, Kenan Basımevi, İstanbul, 1939.
ATASAĞUN, Yusuf Saim, Türkiye’de Ziraî Kredi Kooperatifleri 1929-1939, Kenan Basımevi, İstanbul, 1940.
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk 1919-1927, Yayına Hazırlayan Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2007.
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Yayına Hazırlayan: Ali Sevim vd., Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Enver Paşa, 1914-1922, C. 3, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1972.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Suyu Arayan Adam, Remzi Kitabevi, 20. Basım, İstanbul, 2008.
BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Anılar 1939-1954, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1977.
BELEN, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1983.
EBERHARD, Wolfram, Çin Tarihi, TTK Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1987.
ELDEM, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yayınları, Ankara, 1994.
GOLOĞLU, Mahmut, Tek Partili Cumhuriyet 1931-1938, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-II, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
GOLOĞLU, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti 1923, Milli Mücadele Tarihi-V, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
GOLOĞLU, Mahmut, Milli Şef Dönemi, 1939-1945, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-III, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri, 1856-1861, C. VI, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri, 1861-1876, C. VII, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
KARAL, Enver Ziya, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1965 TTK Basımevi, Ankara, 1981.
KARABEKİR, Kazım, İktisat Esaslarımız, Hatıra ve Zabıtlarıyla 1923 İzmir İktisat Kongresi, Yayına Hazırlayan, Orhan Hülagü- Ömer Hakan Özalp, Emre Yayınları, İstanbul, 2001.
KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi, 1938-1945, C. 2, İletişim Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 2003.
KÖYMEN, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, C. 1, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1979.
KURUÇ, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1987.
MAĞDEN, Ragıp Ziya Mağden, Zirai Kombinalar, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik TAO, Ankara, 1949.
MÜDERRİSOĞLU, Alptekin, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1990.
ÖKÇÜN, A. Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi, Haberler, Belgeler, Yorumlar, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, 3. Basım, Ankara, 1981.
RASONYI, Laszlo, Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1988.
SERTEL, Zekeriya Sertel, Hatırladıklarım, Gözlem Yayınları, 3. Basım, İstanbul, 1977.
SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, C. II, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, 1973.
Tarım Bakanlığı Teşkilat Proje Grubu, Tarım Hizmetleri ve Teşkilatının Yeniden Düzenlenmesi Hakkında Rapor, Ankara, 1964.
TOYNBEE, Arnold J., Türkiye, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1971.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 4. Basım, İstanbul, 2005.
TURAN, Osman, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, C. 1-2, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1994.
TURAN, Şerafettin, Mustafa Kemal Atatürk, Bilgi Yayınevi, 2. Basım, Ankara, 2008.
TÜRK TARİHİ TETKİK CEMİYETİ, Tarih IV, Türkiye Cumhuriyeti, Maarif Vekâleti Yayınları, İstanbul, 1931.
URAN, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım 1908-1950, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
ÜLKEN, Yüksel, Atatürk ve İktisat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1984.
YURTOĞLU, Nadir, Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal, Ekonomik Hayata Tesirleri (1950-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017.
ZEYTİNOĞLU, Erol, Türkiye Ekonomisi, Met/er Matbaası, 6. Basım, İstanbul, 1978.
ZİNCİRLİ, Öncel, Türkiye’de Tarım Teşkilatının Tarihçesi, Ankara, 1994.
ZİRAAT VEKÂLETİ, Devlet Üretme Çiftlikleri Umum Müdürlüğü, Hazırlayan Hamdi Tuncer, Ankara, 1957.
AKMAN, Arif, “Atatürk ve Tarımsal Öğretim”, Atatürk ve Tarım, Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981, s. 37-49.
AKMANOĞLU, Münif, “Tarımsal Alanda Gelişmeler”, Tarım ve Ticaret, C. 5, S. 57, Yıl: 5, Eylül 1974, s. 22.
ARI, Şevket, “Memleketin Zirai İstihsalinde Kombinalar”, İktisadi Yürüyüş, 29 Ekim 1942 Ziraat Fevkalade Sayısı, s. 8, 36.
AYÖZGER, Remzi, “Zirai Kombinalar”, Tarım Bakanlığı Dergisi, S. 3, Yıl: 1, Aralık 1947, s. 4.
ENLEW, Charles, “Türkiye’de Eski ve Yeni Ziraat”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 244, Yıl: 11, 28 Şubat 1950, s. 13-15.
“Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, S. 3, 15 İkinci Kânun 1940, s. 10.
DOĞUKAN, Suphi Rıza, “Köy İçin, Köye Doğru”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 15, 1 Ağustos 1940, s. 14.
EBERHARD Wolfram, “Tobaların Hayvancılığı”, Belleten, C. IX, S. 36, Yıl: Ekim 1945, s. 485-496.
GÜROCAK, A. Besim, “Atatürk Çiftlikleri”, Atatürk ve Tarım, Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981, s. 175-180.
KORUM, Uğur, “1923-1929 Döneminde Türkiye’de İmalat Sanayii ve Sanayi Politikaları”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, 1982, s. 63-78.
OĞUZ, Kadri, “Köylü ve Toprak”, Köy Postası, S. 38, Yıl: Haziran 1947, s. 3.
OĞUZALICI, Kadreddin, “Köyün Sosyal Gelişimine Bir Bakış”, Köy Postası, S. 38, Yıl: Haziran 1947, s. 5.
OZANOĞLU, İhsan , “İsraf ve Sefahat”, Yeni Birlik, 19 İkinci Teşrin 1942, Sayı No: 6.
ÖNDER, İzzettin, “Cumhuriyet Döneminde Tarım Kesimine Uygulanan Vergi
Politikası”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar, Yurt Yayınları, Ankara, 1988, s. 113- 133.
PAMUK, Şevket, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Devlet, Tarımsal Yapılar ve Bölüşüm”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923-2000), Yurt Yayınları, Ankara, 1988, s. 91- 108.
SÖZEN, Nur-ARLI, Mustafa, “Atatürk Ulusal Ekonomi ve Tarım”, Atatürk ve Tarım, Tarım Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981, s. 53-77.
TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 31, Yıl: 4, Ocak 1946, s. 26-29.
TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 34, Yıl: 4, Nisan 1946, s. 114-126.
TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Haziran 1949, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 74, Yıl: 7, Ağustos 1949, s. 181-185.
TEKELİ, Sait Tahsin, “Devlet Çiftliklerimizdeki Gelişmeler”, Ziraat Dünyası, S. 54, Yıl: 4, Temmuz 1954, s. 3.
TEKELİ, İlhan-İLKİN, Selim, “Devletçilik Dönemi Tarım Politikaları”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar 1923-2000, Yurt Yayınları, Ankara, 1988, s. 37-89.
TOKGÖZ, Erdinç, “Atatürk’ün Tasarruf Politikası”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, 1982, s. 35-43.
TOPRAK, Zafer, “Türkiye Tarımı ve Yapısal Gelişmeler”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar 1923-2000, Yurt Yayınları, Ankara, 1988, s. 19-35.
TÜRK, İsmail, “Atatürk ve Türk Mali Sistemi”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, 1982, s. 7-21.
ÜNAL, Tahsin, “Milli Mücadelede Ekonomik Durum”, Türk Kültürü, S. 118, Yıl: 10, Ağustos 1972, s. 952.
ÜZÜMERİ, Ekrem, “Cumhuriyetimizin XXII. Yılında Tarım Bakanlığı”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 140, 31 Ekim 1945, s. 2-3
YAZMAN, Aslan Tufan, “Ankara Orman Çiftliği”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi”, C. 1, İstanbul, 1946, s. 316-321.
YAZMAN, Aslan Tufan, “Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 1949, s. 35-38.