Şükrü DURSUN

Anadolu Selçuklu Dönemi Avanos-Kayseri Kervan Yolunda Bir Durak Noktası: Suvermez Kervansarayı, Mescidi ve Sarnıçları

Anadolu Selçukluları döneminde Konya ve Kayseri, devrin en önemli kervan yolu ile birbirinebağlanmıştır. Selçuklular güzergâhın büyük çoğunluğunda geçmiş medeniyetlerin izlediği yolukullanmaya devam ederek, inşa ettikleri kervansaraylarla yolu güvenli ve sistematik bir düzenekavuşturmuştur. Günümüzde Konya’dan Avanos Sarı Han’a kadar yol güzergâhı ve kervansaraylarınkonumları büyük ölçüde izlenebilirken, Sarı Han’dan sonra Kayseri’ye uzanan bölüm, modern yolgüzergâhının değişmesi nedeniyle meçhul kalmıştır. Yaptığımız incelemelerde, Avanos Sarı Han’a 27km, Kayseri kent merkezine de 28 km uzaklıkta, İncesu İlçesi’ne bağlı Süksün Kasabası’nın yaklaşık 4km kuzeybatısında, Suvermez (Kuba) Dağının kuzeyinde bir kervansaray, bir mescit ve iki sarnıcınyer aldığı dört farklı yol üstü kuruluşu tespit edilmiş, aynı zamanda Avanos Sarı Han ile Kayseriarasındaki kervan yolunun güzergâhı tam olarak ortaya konulmuştur. Yol üstü kuruluşlarının her biribirbirinden bağımsız olarak inşa edilmiştir. Bunlar içerisinde kervansaray bütünüyle yıkılmış olup,mevcut haliyle toprak ve moloz taşlarla doldurulmuş küçük bir tümsek görünümündedir. Yapılararasında en sağlam olan mescit ise düzgün kesme taşlarla inşa edilmiş, kuzey-güney doğrultusundadikdörtgen planlı, eyvan tipindedir. Sarnıçların her ikisi doğal kayanın oyulmasıyla meydanagetirilen zemin altı sarnıçları arasında yer almaktadır. Bunlardan mescidin batısında yer alan sarnıçbüyük ölçüde mevcudiyetini korurken, yolun kuzeyinde yer alan diğeri yıkılmıştır.

A Stop Point on Avanos-Kayseri Caravan Road in Anatolian Seljuk Period: Suvermez Caravanserai, Masjid and Cisterns

Konya and Kayseri interconnected each other by most important caravan roads in Anatolian Seljuk period. Seljuks continued to use the road that was followed by previous civilizations for the greater part of the route; the road reached a safe and systematic order by the caravanserais that were built by them. While the itinerary and locations of the caravanserais to Avanos Sarı Han can be followed on a large scale nowadays, the part extending to Kayseri from Sarı Han has remained unbeknown because of changing the modern itinerary. At the end of our investigations, four different on-the road foundations as a caravanserai, a masjid and two cisterns in the north of the Suvermez (Kuba) Mountain, approximately 4 km northwest of Süksun Town connected to İncesu District, 27 km away from Avanos Sarı Han, 28 km away from Kayseri City center. At the same time, the route of the caravan road between Avanos Sarı Han and Kayseri is fully demonstrated. Each of on-the road foundations were built as independent of each other. Caravanserai fully fell to pieces among them, it purports as a small bulge filled with soil and rubble stones. The masjid that is the most robust one among the constructions was built by straight face stones. It is iwan-type and rectangular planned in the north-south direction. Both the cisterns are one of the underground cisterns that were formed by carving of the natural rock. While the cistern in the west of the masjid has largely maintained its presence, other cistern in the north of the road has collapsed.

PDF

___

ANONİM, Tarîh-i Âl-i Selçuk, Anonim Selçuknâme, (Çev. ve Not. H. İ. Gök-F. Coşguner), Ankara 2014.
BAŞ, Ali, “Öresun (Tepesi Delik) Hanı'nda Temizlik ve Restorasyon Çalışmaları”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Ekim 2009, (Haz. K. Pektaş vd), İstanbul 2010, s. 69-82.
BAŞ, Ali, “Konya-Akşehir Kervan Yolunda Az Tanınan Bir Selçuklu Kervansarayı: Hacı Hafız Hanı”, XII. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu 15-17 Ekim 2008, (Ed. A.O. Uysal, vd.), İzmir 2010, s. 30-40.
DENKNALBANT, Ayşe, Anadolu Selçuklu Kervansaray Mescitleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2004.
DURAN, Remzi, “Altunapa Hanı”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (Ed. H. Acun), Ankara 2007, s. 77-87.
DURSUN, Şükrü, Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Süsleme, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2016.
ERDMANN, Kurt, Das Anatolische Karavansaray Des 13. Jahrhunderts, T.1, Berlin 1961.
GÜLENSOY, Tuncer, Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları, İstanbul 1989.
HILD, Friedrich - Marcell Restle, Tabula Imperii Byzantini, Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia Und Lykandos), Wien 1981.
HILD, Friedrich, Tabula Imperii Byzantini, Das Byzantinische Strassensystem in Kappadokien, Wien 1977.
İBN BİBİ (El-Hüseyin B. Muhammed B. Ali El-Ca'feri Er-Rugadi), El Evamirü'l-Ala'iye Fi'l-Umuri'l-Ala'iye (Selçuk Name), (Çev. M. Öztürk), C.1, Ankara 1996.
KERÎMÜDDİN MAHMUD-İ AKSARAYÎ, Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çev. M. Öztürk), Ankara 2000.
KIEPERT, Richard, Karte von Kleinasien, Berlin 1908.
KUNDURACI, Osman, “Kubadabad-Alanya Arasındaki Selçuklu Kervanyolu Üzerine Yeni Araştırmalar-I”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, C.2, Konya 2001, s. 53-59.
ÖZBEK, Yıldıray - Celil Arslan, Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, C.3, Kayseri 2008.
SERDAROĞLU, Yusuf, “Dünden Bugüne Süksün Kasabası”, I. Ulusal İncesu Sempozyumu, C.2, Kayseri 2011, s. 483-510.
SÖZEN, Metin, “Anadolu’da Eyvan Tipi Türbeler”, Anadolu Sanatı Araştırmaları 1, İstanbul 1968, s. 167-209.
ŞAHİN, Mustafa Kemal, “Tercan- Mama Hatun Külliyesi'ndeki Taşçı İşaretleri”, Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu Armağanı, Sanat Yazıları, (Ed. M. Denktaş- Y. Özbek), Kayseri 2001, s. 509-536.
TUNCER, Orhan Cezmi, Anadolu Kervan Yolları, Ankara 2007.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyasî Tarih Alp Arslan’dan Osman Gâzi’ye (1071-1318), İstanbul 2005.