İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Balkan Seferi Öncesindeİnönü-Hitler Mektuplaşması

İkinci Dünya Savaşı’nda mihver üstünlüğünün sürdüğü 1941 yılında Alman orduları, SovyetlerBirliği’ne saldırı planları için hazırlıklarını başlatarak Balkanlar’a gelmiştir. Bu durum, hem çıkaralanı olarak hem de yükümlülükleri açısından Türkiye’yi yakından ilgilendirmiştir. Türkiye’ninİngiltere ve Fransa ile bağlı olduğu ittifakın koşullarına göre müttefiklerin yanında savaşa girmesiyönünde baskıların arttığı bu dönemde Alman Şansölyesi Adolf Hitler, Cumhurbaşkanı İsmetİnönü’ye bir mektup yazmıştır. Mektupta Almanya’nın Balkan faaliyetlerinin Türkiye’ye karşı olmadığı aktarılırken, Türkiye bu durumu değiştirmek istemiyorsa Almanya’nın değiştirmeyeceğiteminatı verilmiştir. O zamana kadar İngiltere hariç, saldırdığı her yeri ele geçiren Hitler’inmektubu, İnönü tarafından aynı üslup ve aynı teminatla yanıtlanmıştır. Türkiye’nin barışa hizmetetmek için mücadele edeceği ve ittifakına bağlı olduğu üzerinde durularak, Almanya ile ilişkileride normalleştirmenin yolu aranmıştır. Türkiye savaşta izlediği diplomasinin bir sonucu olarak saldırıya uğramaktan da, paylaşıma bırakılmaktan da, farklı şekillerde ortaya çıkabilecek baskılardan da kurtulmuştur. Bunun yanında, kararlı duruşunun bir getirisi olarak bağlı bulunduğumüttefiklerce, mihverle ve de komşularıyla bu sürecin devamında savaş dışı durumunukoruyabileceği çeşitli metinlere imza atması mümkün olmuştur.

Correspondence Between İsmet İnönü and Adolf Hitler on The Eve of The Germany’s Balkans Campaign At The WWII

In 1941, at the Axis Powers’ superiority, Wehrmacht came to the Balkans for the preparations of BarbarossaPlan. This situation is closely related to the interests of Turkey in terms of both territorial and obligational. At a period of increased pressure to go to war alongside the Allies according toTurkey's alliance, German Chancellor Adolf Hitler wrote a letter to President İsmet İnönü. Theletter was written to express that Germany's Balkan operations were not against Turkey. Turkey has been given a guarantee that Germany would not wantto change this situation unless Turkey wanted.The letter of Hitler, who had seized every country he attacked except Britain untilthen, was replied by İnönü with the same tone and the same assurance. It was emphasized that Turkey would struggle to serve peace and was bound to her alliance and a way was sought to normalize relations with Germany. As a result of her wartime diplomacy, Turkey has avoided being attacked, being left to be shared or the pressures that may arise in different ways. Besides, as a consequence of Turkey’sdetermined stance, it was possible for Turkey to sign various texts with her allies, the Axis and her neighbors in which she could maintain her non- belligerent status.

PDF

___

A) Arşivler
Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): BCA 030/10/235/582/15. BCA 030/01/60/367/14. BCA 030/01/60/367/13. BCA 030/01/40/239/14. BCA 030/10/235/587/3/2.
Genelkurmay ATASE Arşivi, İkinci Dünya Harbi Koleksiyonu (İDH): İDH 3-004-1;6a.
The National Archives UK- Cabinet Papers (CAB):
CAB 129/4. CAB 23/98. CAB 65/57. CAB 65/22/3. CAB 65/22/7. CAB 66/15/50. CAB 65/22/8.
B) Resmi Yayınlar
Documents on German Foreign Policy (DGFP), 1918-1945, Series D (1937-1945), The War Years, Vol. XI, September 1, 1940- January 31, 1941, US Government Press Office, Washington 1954.
Foreign Relations of the United States, (FRUS) 1941, The British Commonwealth; the Near East and Africa, Vol III, United States Government Printing Office, Washington 1959.
Historical Study The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941), Department of the Army Pamplet, Department of the Army, Washington 1953.
JACOBSEN, Hans- Adolf, 1939-1945 Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı, Çev.: Em. Kur. Alb. İbrahim Ulus, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara 1989. Türkiye Dış Politikası’nda 50 Yıl, İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı, Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara 1973.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 6, Cild: 14, İçtima: 2, 1. Birleşim, 1 Kasım 1940. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:6, Cilt: 14, İçtima: 2, 8. Birleşim, 25 Kasım 1940. TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 15, İçtima: 2, 19. Birleşim, 20 Aralık 1940.
C) Kitaplar ve Makaleler
ARCAYÜREK, Cüneyt, İkinci Dünya Savaşı ve İki Cephede Türkiye, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2010.
AYDIN, Mustafa, “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye”, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I, (1919- 1980), 8. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2003, s. 399-476.
CIANO, Kont, Kont Ciano’nun Hatıraları, Çev.: Zübeyir Aker, Vatan Neşriyatı, y.y 1946
CHURCHILL, Winston, The Second World War, Vol III, The Grand Alliance, Rosetta Books, New York 2002.
GRENVILLE, J.A.S., The Major International Treaties, 1914-1973: A History and Guide with Texts, Methven & Co. Ltd., London 1974.
HULL, Cordell, The Memoirs of Cordell Hull, Volume 2, Hodder & Stoughton, London 1948.
KORKMAZCAN, N. Selcen, İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018
Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
ÖYMEN, Altan, Bir Dönem, Bir Çocuk, Doğan Kitap, 13. Baskı, İstanbul 2009.
SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, Cilt I (1920-1945), TTK Yayınları, Ankara 2000.
VONPAPEN, Franz, Memoirs,TranslatedByBrianConnell,AndreDeutschLimited,London y.y.
SHIRER, William L., Nazi İmparatorluğu 3, Doğuşu- Yükselişi- Çöküşü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2002.
D) Gazeteler
“Adolf Hitler Cumhurreisimize Tayyare ile Şahsi Bir Mesaj Gönderdi.” Yeni Sabah, 5 Mart 1941.
“Alman Büyükelçisi Cumhurreisimize B. Hitler’in hususi bir mesajını tevdi etti.”,
Vatan Gazetesi, 5 Mart 1941.
“Almanların Taarruz Hedefi Orta Şarka Dönüyor”, Yeni Sabah, 10 Birinciteşrin (Ekim) 1940. “B.
Hitler Türkiye’den Ne İstemiş?”, Vatan Gazetesi, 6 Mart 1941.
“Barometrenin Gösterdiği İstikamet”, Vatan Gazetesi, 7 Mart 1941.
“Rumanya’dan Sonra Bulgaristan’ın İşgal Edileceği Bildiriliyor”, Yeni Sabah, 12 Birinciteşrin (Ekim) 1940.
“Turkey: Six-Hour Cabinet”, Daily Mail, 5 Mart 1941.
“Turkey Considers Hitler’s Message”, Daily Telegraph, 5 Mart 1941.
ÖYMEN, Altan, “Hitler ile İnönü’nün 1941 Mart’ındaki Mektuplaşması”, Radikal Gazetesi, 8 Mayıs 2010.
YALÇIN, Hüseyin Cahit “Hitler’deki Değişiklik”, Yeni Sabah, 18 Mart 1941.
YALMAN, Ahmet Emin, “Hakiki Teminat Nelerdir?”, Vatan Gazetesi 6 Mart 1941.