1546 TARİHLİ İSTANBUL VAKIFLARI TAHRİR DEFTERİNE GÖRE XVI. YÜZYIL İSTANBUL’UNDA KAP KACAK VAKIFLARI

Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarından itibaren vakıflarbünyesindeki çeşitli kurumlar toplumun farklıkesimlerinden insanların beslenme ihtiyacını karşılamıştır.Bu tür kurumların tesisi ve faaliyetlerini sürdürebilmesihayırseverlerin katkısıyla mümkün oluyordu. Bahse konuhayırseverlerin bir kısmı maddi imkânları kısıtlı kimselerdi.O nedenle yemek dağıtan kurumlara küçük katkılaryapabiliyorlardı. Bu katkılar incelendiğinde kap kacakbağışı özellikle dikkat çeker. Çok sayıda hayırsever tekke,mescit, mektep gibi yemek dağıtan kurumlara kazan, sini,tencere, kaşık gibi mutfak eşyaları bağışlamıştır.Bağışçıların bazıları ise çok sayıda kap kacakbağışlayabilecek maddi kudrete sahipti. Bağışlanan kapkacak ilgili kurumda yemeğin hazırlanması, sunulması,dağıtılması gibi işlerde kullanılmıştır. Bu çalışmadaimaretler dışındaki kurumlara bağışlanan yahut bir kurumbelirtmeksizin vakfedilen kap kacak ele alınacaktır.Çalışmanın asıl kaynağı 1546 tarihli İstanbul VakıflarıTahrir Defteri olacaktır. Defterde verilen bilgileredayanılarak hangi tür kap kacak bağışlandığı, bağışlanankap kacağın özelliklerinin neler olduğu, kap kacak bağışıyapanların kimler olduğu ve hangi kurumlara bağışyapıldığı gibi hususlara temas edilecektir.

Utensil Vakfs in the XVI. Century of Istanbul According to Istanbul Vakfs Tahrir Register dated 1546

Since the foundation years of the Ottoman State,various institutions within the body of the vakf systemhave met the nutritional needs of people from thedifferent segments of the society. The establisment ofsuch institutions and their ability to continue theirfunctions was possible with the contribution of thephilantrophists. Some of the philantrophists (in thisstudy) were people with limited financial means. Sothey could make small contributions for the fooddistributing institutions. When these contributions areexamined, donation of utensils draws particularattention. Numerous philantrophists donated kitchenutensils such as cauldrons, trays, pots, spoons etc. todervish lodges, masjids or mektebs. Some of thephiliantrophists had the financial power to donatelarge quantities of kitchen utensils. Donated kitchenutensils were used in the preparation, service anddistribution of food at the relevant institutions. In thisstudy utensils donated to institutions other thanimarets and donated without specifying an institutionwill be discussed. The main source of this study willbe İstanbul Vakfs Tahrir Register dated 1546. Basedon the information provided in this defter, the focuswill be on some issues such as what kind of utensilswere donated, what are the characteristics of thesedonated utensils, who are the donors of the utensils, towhich institutions these donations will be made.

PDF

___

AKBULUT, Dilek, "Bektaşi Kazanlarından Saray Aşureliklerine Bir Paylaşım Geleneği Olarak Aşure", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (55), 2010, 269-280.
ALGAR, Ayla Esen, "Bektaşilikte Yemeğin Yeri", Tasavvuf Kitabı, haz. Cemil Çiftçi, İstanbul, 2003, 408-414.
AYVERDİ, İlhan, Kubbealtı Lugatı, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul 2016/elektronik versiyonu: http://lugatim.com/
BARKAN, Ömer Lütfi, Ekrem Hakkı Ayverdi, İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, 953 (1546) Tarihli, İstanbul 1970.
BİLGİN, Arif, "Osmanlı Döneminde İstanbul Mutfak Kültürü", Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 47 – 48, 2010 – 2011 s. 229 – 245.
BÖLÜKBAŞI, Ayşe, "Osmanlı Tekkelerinde Beslenme XVI. Yüzyılda İstanbul'daki Halveti Tekkeleri Örneği", Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 3 (1): 83 – 112.
ESTABLETT, Colette, Jean Paul Pascual, "Şam'da XVII. Yüzyıl Sonu ve XVIII. Yüzyıl Başlarında Bardak, Tabak ve Kap Kacak", Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak,(ed. Suraiya Faroqhi, Christoph K. Neumann, 209-226.
GÜNDÜZÖZ, Güldane "Osmanlı Tekke Mutfak Kültürü ve Mecmuâ-i Fevâid", Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, (20-2), Sivas 2016, 175-205.
KARAKOÇ, Yıldız Yılmaz, "Which Utensils Were to be Found in the Kitchen of an 18th Century Harem Agha?: A Preliminary Research", I. Türk Mutfak Kültürü Sempozyumu, haz. Arif Bilgin, Özge Samancı, Bilecik 2012, s.187-210
KAYAOĞLU, İ. Gündağ, "Bakır Bir Dergâh Kazanı", Sanat Tarihi Yıllığı (9-10), İstanbul 1981, s. 192-195.
SAMANCI, Özge, "Alaturkadan Alafrangaya: 19. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfaklarında Kullanılan Araç ve Gereçler", Türk Mutfağı, (ed.) A. Bilgin. Ö. Samancı, Ankara 2008, s. 307- 329.
STEINGASS, F., A Comprehensive Persian – English Dicionary, Beyrut 1903.
SÖZER, Yasemin, Denizli Yöresi Mutfağında Kullanılan Bakır Madeni Eşyası (18-19. yy), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli 1998.
Taşköprülüzâde Ahmed Efendi, Eş-Şakâ'iku'n-Nu'mâniyye fî Ulemâi'd-Devleti'l-Osmâniyye, Osmanlı Alimleri, haz. Muhammet Hekimoğlu, ed. Derya Örs, İstanbul 2019.
TOSUN, Necdet, "Tasavvuf Kültüründe Tekke Yemekleri", Tasavvuf, Ankara, 2004, 123-135.