Tülay AYYILDIZ, Hülya KULAKÇI, Funda VEREN, Aysel TOPAN, Nihal KALINCI

Zonguldak İl Merkezi Kamu Hastaneleri'nde Çalışan Ebe ve Hemşirelerin Mobbing ve Tükenmişlik Düzeylerinin ve Bunları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi

Amaç: Araştırma, Zonguldak İl Merkezi Kamu Hastanelerinde çalışan ebe ve hemşirelerin mobbing ve tükenmişlik düzeyleri ile bunları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı tasarımda gerçekleştirilen araştırmanın evrenini, 5.02.2012-04.05.2012 tarihleri arasında Zonguldak İl Merkezinde bulunan Kamu Hastanelerinde çalışan ebeler ve hemşireler oluşturmuştur. Araştırmada örneklem seçilmeyip evrenin tamamına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bulunduğu kurumda en az 6 ay çalışan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 342 ebe ve hemşireye ulaşılmıştır. Veriler; Bilgi Formu, Olumsuz Davranışlar Anketi ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, Mann-Whitney U testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Kruskal-Wallis varyans analizi, Tukey Testi, Bonferroni düzeltmeli Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmada ebe ve hemşirelerin Olumsuz Davranışlar Anketi puanı 9.9±11.5; Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin duygusal tükenme alt boyut puanı 17.4±6.6, duyarsızlaşma alt boyut puanı 5.0±3.5 ve kişisel başarı alt boyut puanı 11.6±4.7 dir. Katılımcıların mobbing dü- zeylerinin; unvana, çalışılan servise ve mesleği bırakma düşüncesine; tükenmişlik düzeylerinin ise eğitim durumlarına, çalışılan servise, çalışma statüsüne, çalışma şekline, mesleği bırakma düşüncelerine, mesleğini isteyerek seçme ve mesleği tekrar seçmek isteme durumlarına göre anlamlı fark olduğu belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada mobbing yaşama, nöbet sayısı, yaş, meslekte ve kurumda çalışma yılına göre tü- kenmişlik durumları arasında anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır. Sonuç: Çalışmada, tükenmişliğin üç boyutunun (duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı) mobbing düzeyinden anlamlı düzeyde etkilendiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ebe; hemşire; mobbing; tükenmişlik. ABSTRACT

Evaluation of the Mobbing and Burnout Levels and Affecting Factors of Midwives and Nurses Working in Zonguldak Public Hospitals

Objective: This study was performed in order to evaluate mobbing and burnout levels of nurses and midwives who are working in public hospitals in Zonguldak, Turkey and the factors affecting them. Methods: The sample of this analytical study comprised nurses and midwives who were working in the public hospitals in Zonguldak between February and May 2012. 342 midwives who had worked in their institutions for at least 6 months and who agreed to participate in the study were selected. Data were collected from an Information Form, Negative Acts Questionnaire and Maslach Burnout Inventory. Data were assessed by using student-t test, Mann-Whitney U test, oneway analysis of variance, Kruskal-Wallis variance analysis, Tukey test and Mann-Whitney U test with Bonferroni correction. Results: In the study, the Negative Acts Questionnaire score of midwives and nurses was 9.9±11.5; emotional burnout sub-dimension score of Maslach Burnout Inventory was 17.4±6.6, desensitization sub-dimension score was 5.0±3.5 and personal achievement subdimension score was 11.6±4.7. It was found that mobbing levels of the participants were significantly different based on the title, department and thoughts of quitting the profession. The burnout levels differed based on education levels, the department, working status, working style, thoughts of quitting profession, their status of choosing the profession willingly and their willingness to choose the profession again. Moreover, a significant relationship was found between burnout levels based on mobbing experience, number of shifts, age and working years in the profession and in the institution. Conclusion: Three dimensions of burnout (emotional burnout, desensitization and personal achievement) were determined to be significantly affected by the levels of mobbing.

PDF

___

1. Leymann H. The Content and development of mobbing at work. Eur J Work Organ Psychol 1996; 5(2):165-84. http://dx.doi.org/10.1080/13594329608414853
2. Özdemir S, Tosun B, Bebiş H, Yava A. Hemşire kaleminden mobbing: iş yerinde psikolojik saldırı. TAF Prev Med Bull 2013; 12(2):183-92. http://dx.doi.org/10.5455/pmb.1-1329292489
3. Gül H, İnce M, Özcan N. The relationship between workplace mobbing and burnout among academics at a Turkish university research. Research Journal of International Studies 2011; 18(1):118-34.
4. Nolfe G, Petrella C, Blasi F, Zontini G, Nolfe G. Psychopathological dimensions of harassment in the workplace (mobbing). International Journal of Mental Health 2007; 36(4):67-85. http://dx.doi.org/10.2753/ IMH0020-7411360406
5. Özen Çöl S. İşyerinde psikolojik şiddet: hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Çalışma ve Toplum 2008; 4:107-34.
6. Karakaş SA, Okanlı A. Hemşirelik ve mobbing. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi /Gümüşhane University Journal of Health Sciences 2013; 2(4):562-76.
7. Dikmetaş E, Top M, Ergin G. Asistan hekimlerin tükenmişlik ve mobbing düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi 2011; 22(3):137-49.
8. Fox S, Stallworth LE. Racial/ethnic bullying: exploring links between bullying and racism in the US workplace. J Vocat Behav 2004; 59:291- 309. http://dx.doi.org/10.1016/j.jvb.2004.01.002
9. Rogers K, Kelloway EK. Violence at work: Personal and organizational outcomes. J Occup Health Psychol 1997; 2(1):63-71. http://dx.doi. org/10.1037/1076-8998.2.1.63
10. Schat ACH, Kelloway EK. The effects of perceived control on the outcomes of workplace aggression and violence. J Occup Health Psychol 2000; 4:386-402. http://dx.doi.org/10.1037/1076-8998.5.3.386
11. Köse E. Bir Üniversite hastanesinde hekim ve hemşirelerin algıladıkları örgüt kültürünün mobbing davranışlarına etkisi. Gazi Üniversitesi:Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Ankara: 2010.
12. LeBourdais E. Hopelessness and helplessness: Treating the doctors who treat AIDS patients. CMAJ 1989; 140: 440-3. 13. Metin Ö, Gök Özer F. Hemşirelerin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10(1):58- 66.
14. Kemaloğlu B. (Aktaran) Çalışan hemşirelerde tükenmişlik ile stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2009.
15. Kingma M. Workplace violence in the health sector: A problem of epidemic proportion. Int Nurs Rev 2001; 48:129-30. http://dx.doi. org/10.1046/j.1466-7657.2001.00094.x
16. Güven ŞD, Özcan A, Kartal B. Nevşehir il merkezinde kamuya bağlı sağlık kuruluşlarında çalışan ebe ve hemşirelerin mobbinge uğrama durumları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2012; 1(3):117-23. http:// dx.doi.org/10.5505/bsbd.2012.03511
17. Yıldırım D, Yıldırım A, Timuçin A. Mobbing behaviors encountered by nurse teaching staff. Nursing Ethics 2007; 14(4):447-63. http://dx.doi. org/10.1177/0969733007077879
18. Bahçeci Geçici N, Sağkal T. Ödemişte çalışan hemşirelerin mobbinge maruz kalma durumlarının incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2011; 4(1):53-62.
19. Yıldırım A, Yıldırım D. Mobbing in the workplace by peers and managers: mobbing experienced by nurses working in health care facilities in Turkey and its effect on nurses. J Clin Nurs 2007;16 (8):1444-53. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2702.2006.01814.x
20. Yıldırım D. Bullying among nurses and its effects. Int Nurs Rev 2009; 56(4):504-11. http://dx.doi.org/10.1111/j.1466-7657.2009.00745.x.
21. Okanlı A, Karakaş SA. Özkan H. The relationship between mobbing and assertiveness in nurses. HealthMED 2011; 5(3):60915.
22. Kavlu İ, Pınar R. Acil servislerde çalışan hemşirelerin tükenmişlik ve iş doyumlarının yaşam kalitesine etkisi. J Med Sci 2009; 29(6):1543-55.
23. Kaya N, Kaya H, Ayık SE, Uygur E. Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2010; 7(1):401-19.
24. Altay B, Gönener D, Demirkıran C. Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve aile desteğinin etkisi. Fırat Tıp Dergisi 2010; 15(1):10-6.
25. Ergin D, Şen Celasin N, Akış Ş, Altan Ö, Bakırlıoğlu Ö, Bozkurt S. Dahili kliniklerde görev yapan hemşirelerin tükenme ve empatik beceri düzeyleri ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4(11):49-64.
26. Filizöz B, Ay FA. Örgütlerde mobbing ve tükenmişlik olgusu arasındaki ilişkilere yönelik bir araştırma. e-Journal of New World Sciences Academy Social Sciences, 2011; 6(2):229-41.
27. Aydın O, Öcel H. İşyeri zorbalığı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları 2009; 12(24):94-103. 28. Cemaloğlu N. Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi 2007; 33:77-87.
29. Çam O. Hemşirelerde tükenmişlik (burnout) sendromunun araştırılması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi. 1991.
30. Çam O. The burnout in nursing academicians in Turkey. International Journal of Nursing Studies 2001; 38(2):201-07. http://dx.doi.org/10.1016/S0020-7489(00)00051-1
31. Ergin C. Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikiyatri Kongresi Kitabı, Türk Psikoloji Derneği Yayınları, Ankara, 1992.
32. Ergin C. Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Türkiye sağlık personeli normları. 3P Dergisi 1996; 4:28-33.
33. Mathisen GE, Einarsen E, Mykletun R. The occurrences and correlates of bullying and harassment in the restaurant sector. Scandinavian Journal of Psychology 2008; 49(1):59-68. http://dx.doi.org/10.1111/ j.1467-9450.2007.00602.x.
34. Johnson SL, Rea RE. Workplace bullying: concerns for nurse leaders. Journal of Nursing Administration 2009; 39(2):8490. http://dx.doi. org/10.1097/NNA.0b013e318195a5fc.
35. Pranji N, Male-Bili L, Beganli A, Mustajbegović J. Mobbing, stress, and work ability index among physicians in Bosnia and Herzegovina: Survey study. Croat Med J 2006; 47:750-8.
36. Hogh A, Hoel H, Carneiro I. G. Bullying and employee turnover among healthcare workers: a three-wave prospective study. J Nurs Manag 2011; 19(6):74251. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2834.2011.01264.x.
37. Soyupak SS. Hemşirelerin mobbing ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi X. Ulusal PDR Öğrencileri Kongresi. 28-29-30 Haziran İzmir 2013.
38. Sönmez D.Z. Acil Servislerde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2006.
39. Sancı Yıldırım N. Erzurum İlinde 1. basamak sağlık hizmetlerinde görev yapan hemşire ve ebelerin tükenmişlik düzeyleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2009.
40. Malak B. Hemşirelerin kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2009.
41. Erçevik R. Hemşirelerde işe bağlı gerginlik, tükenmişlik düzeyleri ve etkileyen faktörler. İstanbul: Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2010.
42. Çalışkan A. Yeni mezun hemşirelerde iş doyumu tükenmişlik ve gerçeklik şokunun incelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2010.
43. Budak G, Sürgevil O. Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi 2005; 20(2):95-108.
44. Aydın Aktekin F. İs Sağlığı ve güvenliğinin hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2010.
45. Demir A, Ulusoy M, Ulusoy MF. Investigation of factors influencing burnout levels in the Professional and private lives of nurses. Int J Nurs Stud 2003; 40(8):807-27. http://dx.doi.org/10.1016/S0020- 7489(03)00077-4
46. Yıldız H. Hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2009.