Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi

Bu makalede Tirmizî’nin Sünenü’t-Tirmiẕî ve el-ʿİlelü’l-Kebîr’inde Kur’ân-ı Kerîm’e, sahih hadislere ve sünnete, icmâa, tarihî bilgilere, ilim ehlinin ameline, sahâbenin söz ve uygulamalarına, Râvînin kendi rivâyetine muvâfakat/muhâlefet, peygamber sözüne benzeme, teferrüd ve umûmu’l-belvâ kıstaslarını kullanarak yaptığı metin tenkidi tatbikatı incelenmiştir. Sünen’de özellikle hadislerin o konudaki diğer hadislerle/sünnetle ve ilim ehlinin ameliyle uyumu düzenli şekilde dikkate alınmış ve bu uyum hadis metninin olumlu/olumsuz mânada tenkidinde (kabul/reddinde) etkili olmuştur. Hadis imamlarının hatadan salim olmadığını belirten Tirmizî, Şu‘be gibi önde gelen muhaddislerin metindeki hatalarını tespit etmiş, müttefekun aleyh olan bir hadisin metnini tenkit etmiş, zaman zaman birden çok kıstası aynı an-da kullanmıştır. Makalede Râvî tenkidinin arkasında yatan metin tenkidi hakkında farkındalığın önemine de değinilmiştir. Tirmizî’nin metin tenkidi tatbikatı diğer muhaddislerin tenkit zihniyetine de ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Metin Tenkidi, Tirmizî, Sünenü’t-Tirmiẕî, el-ʿİlelü’l-kebîr.

Keywords:

Hadis, Metin Tenkidi, Tirmizî, Sünenü’t-Tirmiẕî, el-ʿİlelü’l-kebîr.,

PDF

___

Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.