Rivâyetler Işığında Hz. Ali’nin Hz. Ebû Bekr’e Bey‘atı

Hz. Peygamber'in (s.a.v.) vefatından sonra Sahâbe arasında baş gösteren ilk ihtilâf hilâfete kimin geleceği noktasında baş göstermiştir. ‘Sakīfe’ toplantısında Muhacirûn adına orada bulunanlar ile Ensâr arasında ciddi tartışmalar yaşanmış, ancak sonuçta bir uzlaşma temin edilmiştir. Hz. Ali Hz. Peygamber'in teçhiz ve tekfini ile iştigal ettiği için tabii olarak bu toplantıya iştirak edememiştir. O ertesi gün Mescid'de alınan umumî bey'atta bulunmuş mudur? Bu konudaki rivâyetleri iki grupta toplamak mümkündür: Bir grup rivâyet Hz. Ali'nin Hz. Fâtıma vefat etmeden Hz. Ebû Bekr'e bey'at etmediğini anlatırken, başka bir grup rivâyet Hz. Ali'nin biraz gecikmeli de olsa bu umumî bey'ata iştirak ettiğini ifadeye koymaktadır. Bu makalede söz konusu rivâyetler sıhhat-zaaf durumları da bahse konu edilerek uzlaştırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Ali, Hz. Ebû Bekr, bey, Sadâkat, Sakīfe.

Keywords:

Hz. Ali, Hz. Ebû Bekr, bey, Sadâkat, Sakīfe.,

PDF

___

Abdürrezzâk es-San'ânî, el-Musannef, Habîburrahmân el-A'zamî tahkikiyle, el-Meclisu'l-İlmî, Beyrut-1390/1970, I-XII.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, Fedâilu's-Sahâbe, Vasiyyullâh Muhammed Abbâs tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1403/1983, I-II.
….,, el-Müsned (Müntehabu Kenzi'l-Ummâl ile birlikte), Kahire-1313/1895, I-VI.
el-Alâî, Ebû Sa'îd Salâhuddîn Halîl b. Keykeldî, Câmi'u't-Tahsîl fî Ahkâmi'l-Merâsîl, Hamdî Abdülmecîd es-Selefî tahkikiyle, Âlemu'l-Kütüb–Mektebetu'n-Nahdati'l-Arabiyye, Beyrut-1407/1986.
Albayrak, Ali, Buhârî Sonrası el-Câmi'u's-Sahîh, M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul-2018.
Altıkulaç, Tayyar, Hz. Ali'ye Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif (San'a Mushafı), IRCICA – Yemen Cumhuriyeti, İstanbul-1432/2011.
el-Âmilî, Ca'fer Murtadâ, Me'sâtu'z-Zehrâ aleyhe's-Selâm Şübühât ve Rudûd, Dâru's-Sîre, Beyrut-1417/1997, I-II.
el-Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillah, el-Evâil (Muhammed es-Seyyid el-Vekîl tahkikiyle, Cidde, 1408-1987.
el-Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed, Umdetu'l-Kārî Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, İdâretu't-Tıbâ'ati'l-Münîriyye baskısının tıpkıbasımı, Dâru'l-Fikr, Beyrut-?, I-XXV.
el-Bekçerî, Alâuddîn Moğultây b. Kılıç, İkmâlu Tehzîbi'l-Kemâl, Âdil b. Muhammed – Üsâme b. İbrâhîm tahkikiyle, el-Fârûku'l-Hadîse, Kahire-1422/2001, I-XII.
….,, et-Terâcimu's-Sâkıta min İkmâli Tehzîbi'l-Kemâl (Tahkik: Heyet, Dâru'l-Muhaddis, Riyâd-1426/2005
el-Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn, Delâilu'n-Nübüvve ve Ma'rifetu Ahvâli Sâhibi'ş-Şerî'a (Abdulmu'tî Emîn Kal'acî tahkikiyle, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye – Dâru'r-Reyyân, Kahire-1408/1988, I-VII.
….,, el-İ'tikād ve'l-Hidâye ilâ Sebîli'r-Reşâd Ebû Abdillah Ahmed b. İbrâhîm Ebu'l-Ayneyn tahkikiyle, Dâru'l-Fadîle, Riyad-1420/1999.
….,, es-Sünenu'l-Kübrâ, İbnu't-Türkmânî'nin el-Cevheru'n-Nakī'si ile birlikte, Matba'atu Meclisi'd-Dâireti'n-Nu'mâniyye, Haydarabad-1352/1933, I-X.
Bozkurt, Nahide, "Mansûr", DİA, XXVIII, 5-6. el-Buhârî, Muhammed b. İsmâ'îl el-Cu'fî, el-Kırâetu Halfel İmâm, Fadlurrahmân es-Sevrî tahkikiyle, el-Mektebetu's-Selefiyye, Lahor-1400/1980.
….,, Sahîhu'l-Buhârî, Mustafâ Dîb el-Buğâ tahkikiyle, Dâru İbn Kesîr – el-Yemâme, Beyrut-1407/1987, I-VI.
….,, et-Târîhu'l-Evsat Muhammed b. İbrâhîm el-Lüheydân tahkikiyle, Dâru's-Sumey'î, Riyad-1418/1998, I-II.
….,, et-Târîhu'l-Kebîr (Dâiretu'l-Ma'ârifi'l-Osmâniyye baskısının tıpkıbasımı, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut-1407/1986, I-IX.
el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâ'îl b. Hammâd, es-Sıhâh, Halîl Mahmûd Şîhâ tertip ve tahkikiyle, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut-1426/2005.
ed-Dânî, Ebû Amr Osmân b. Sa'îd, el-Mukni' fî Resmi Mesâhifi'l-Emsâr (Muhammed es-Sâdık Kamhâvî tahkikiyle, Mektebetu'l-Külliyyâti'l-Ezheriyye, Kahire-1398/1978.
ed-Dârekutnî, Ebu'l-Hasen Ali b. Ömer, ed-Du'afâ ve'l-Metrûkûn, Muvaffak b. Abdillah b. Abdilkādir tahkikiyle, Mektebetu'l-Ma'ârif, Riyad-1404, 1984.
ed-Dârimî, Ebû Sa'îd Osmân ed-Dârimî, Târîhu Osmân b. Sa'îd ed-Dârimî, Ahmed Muhammed Nûr Seyf tahkikiyle, Dâru'l-Me'mûn, Dimaşk-1400/1979.
ed-Dekkāk, Abdullah Ali Ahmed, Hakīkatu Mushafi'l-İmâm Ali İnde's-Sünne ve'ş-Şî'a, Dâru's-Safve, Bahreyn-1430/2009.
DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara-1988-2013, I-XLIV.
ed-Dûhî, Yahyâ Abdülhasen, Zulâmetu'z-Zehrâ fî Rivâyâti Ehli's-Sünne, Müessesetu'l-Kevser li'l-Ma'ârifi'l-İslâmiyye, Kum-1428/2007.
Ebû Avâne, Ya'kūb b İshāk el-İsferâynî, Müsnedu Ebî Avâne, Eymen b. Ârif ed-Dimaşkī tahkikiyle, Daru'l-Ma'rife, Beyrut-1419/1998, I-V.
Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş'as es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvud, Şu'ayb el-Arnaût – Muhammed Kâmil Karabelli tahkikiyle, Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 1430/2009, I-VII.
Ebu'l-Hasen İbnu'l-Kattân, Ali b. Muhammed el-Fâsî, Beyânu'l-Vehem ve'l-Îhâm, el-Hüseyn Âyet Sa'îd tahkikiyle, Dâru Taybe, Riyad-1418/1997, I-VI.
Ebû Nu'aym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, Hilyetu'l-Evliyâ ve Tabakātu'l-Asfiyâ (Sâmî Enver Câhîn tahkikiyle, Dâru'-Hadîs, Kahire-1430/2009, I-VIII.
Ebû Ubeyde Ma'mer b. el-Müsennâ, Mecâzu'l-Kur'ân, M. Fuad Sezgin ta'lik ve tahkikiyle, Mektebetu'l-Hâncî, Kahire-1373-1382/1954-1962, I-II.
Ebû Ya'lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî, Müsnedu Ebî Ya'lâ, Hüseyn Selîm Esed tahkikiyle, Dâru'l-Me'mûn, Beyrut-1410/1990, I-XIV.
Erul, Bünyamin, "Telfīk", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2011. XL, 400-401.
Fayda, Mustafa, "Fey", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XII, 511-513, Ankara, TDV Yayınları, 1995.
Gulâmî, Hüseyn Gayb, İhrâku Beyti Fâtıma, Lecnetu Ashâbi'l-Kisâ, ?-1423/2002.
el-Gumârî,, Abdülazîz b. Muhammed b. es-Sıddîk, Teshîlu'l-Medrec ile'l-Müdrec Dâru'l-Basâir, Dimaşk-1403/1982.
el-Hâkimu'n-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, el-Müstedrek ale's-Sahîhayn, Eşref b. Muhammed Necîb el-Mısrî vd. tahkikiyle, Dâru'l-Minhâci'l-Kavîm, Dimaşk-1439/2018, I-XI.
el-Halebî, Ebu'l-Ferec Nûruddîn Ali b. Burhâniddîn, İnsânu'l-Uyûn fî Sîreti'l-Emîni'l-Me'mûn, Matba'atu Muhammed Ali Sabîh, Kahire-1353/1935, I-III.
el-Hatîbu'l-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, el-Fasl li'l-Vasl el-Müdrec fi'n-Nakl (Muhammed b. Matar ez-Zehrânî tahkikiyle, Dâru'l-Hicre, Riyad-1418/1997, I-II)
….,, Târîhu Bağdâd, Mustafâ Abdülkādir Atâ tahkikiyle, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut-1417/1997, I-XXIV.
el-Hôî, Ebu'l-Kāsım b. Ali Ekber el-Mûsevî, Mu'cemu Ricâli'l-Hadîs (Müessesetu'l-İmâmi'l-Hôî el-İslâmiyye, Necef-?, I-XXIV.
el-Humeydî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Nasr, el-Cem' Beyne's-Sahîhayn, Ali Hüseyn el-Bevvâb tahkikiyle, Dâru İbn Hazm, 1422/2002, I-II.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî el-Kurtubî, el-İstizkâr (Abdülmu'tî Emîn Kal'acî tahkikiyle, Dâru Kuteybe – Dâru'l-Va'y, Kahire-1414/1993, I-XXX.
….,, et-Temhîd limâ fi'l-Muvatta' mine'l-Ma'ânî ve'l-Esânîd (Beşşâr Avvâd Ma'rûf vd. tahkikiyle, Müessesetu'l-Furkān, London-1439/2017, I-XVII.
İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah b. Adiyy el-Cürcânî, el-Kâmil fî Du'afâi'r-Ricâl, Süheyl Zekkâr – Yahyâ Muhtâr Ğazzâvî tahkikiyle, Dâru'l-Fikr, Beyrut-1409/1988, I-VIII.
İbn Asâkir, Ebu'l-Kāsım Ali b. el-Hasen ed-Dimaşkī, Târîhu Medîneti Dimaşk, Ömer b. Ğarâme el-Amravî tahkikiyle, Dâru'l-Fikr, Beyrut-1415/1995, I-LXXX.
İbn Ebî Dâvud, Ebû Bekr Abdullah b. Süleymân b. el-Eş'as es-Sicistânî, Kitâbu'l-Mesâhif (Ebû Üsâme Süleym b. Iyd el-Hilâlî tahkikiyle, Müessesetu Ğirâs, ?-1427/2006.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Ebî Hâtim Muhammed er-Râzî, Kitâbu'l-Cerh ve't-Ta'dîl, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Matba'atu Meclisi Dâiretu'l-Ma'ârifi'n-Nu'mâniyye baskısının tıpkıbasımı, Beyrut-1371-1952, I-IX. ….,, Kitâbu'l-Merâsîl (Şükrullah b. Ni'metillah Kūcânî tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1402/1982.
İbn Ebî Sufrâ, Ebu'l-Kāsım el-Mühelleb b. Esîd et-Temîmî el-Endelüsî, el-Muhtasaru'n-Nasîh fî Tehzîbi'l-Kitâbi'l-Câmi'i's-Sahîh, Ahmed b. Fâris es-Sellûm tahkikiyle, Dâru't-Tevhîd – Dâru Ehli's-Sünne, Riyad-1429/2008, I-IV.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî, el-Musannef, Muhammed Avvâme tahkikiyle, Şeriketu Dâri'l-Kıble – Müessesetu Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut-1427/2006, I-XXVI.
İbn Hacer, Ebu'l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali, Hüda (Hedyu)'s-Sârî Mukaddimetu Fethi'l-Bârî (Şu'ayb el-Arnaût vd. tahkikiyle, er-Risâletu'l-Âlemiyye, Dimaşk-1434/2013, I-II.
….,, Fethu'l-Bârî bi Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Şu'ayb el-Arnaût vd. tahkikiyle, er-Risâletu'l-Âlemiyye, Dimaşk-1434/2013, I-XXIV.
….,, en-Nüket alâ Kitâbi İbni's-Salâh, Rebî' b. Hâdî Umeyr tahkikiyle, Dâru'r-Râye, Riyad-1415/1994, I-II.
….,, Ta'rîfu Ehli't-Takdîs bi Merâtibi'l-Mevsûfîne bi't-Tedlîs, Ahmed b. Ali Seyr el-Mübârekî tahkikiyle, Riyad-1414/1993.
….,, Tehzîbu't-Tehzîb, Tahkik: Komisyon, Cem'iyyetu Dâri'l-Birr, Dubey-1442/2020, I-XV.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî, Kitâbu's-Sikāt, Muhammed Abdülmu'îd Hân tahkikiyle, Vezâretu'l-Ma'ârif. Haydarabad-1393/1973, I-X.
….,, es-Sîretu'n-Nebeviyye ve Ahbâr'l-Hulefâ, el-Hâfız es-Seyyid İzzet Bek vd. tashih ve ta'likiyle, Müessesetu'l-Kütübi's-Sekāfiyye, Beyrut-1407/1987.
….,, et-Tekāsim ve'l-Envâ', Muhammed Ali Sönmez – Hâlis Albayrak tahkikiyle, Vezâretu'l-Evkāf, Katar-1433/2012, I-VIII.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdilmelik b. Hişâm el-Mısrî, es-Sîretu'n-Nebeviyye, Mustafâ es-Sakā vd. tahkikiyle, Mustafâ el-Bâbî el-Halebî mtb., Kahire-1375/1955, I-II.
İbn Kādî Şühbe, Cemâluddîn Ebu'l-Mehâsin Yûsuf b. Muhammed b. Ömer, Ahâdîs Müntehabe min Megâzî Mûsâ b. Ukbe, Meşhûr Hasen Selmân takdim ve ta'likiyle, Müessesetu'r-Reyyân – Dâru İbn Hazm, Beyrut-1412/1991. İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İmâduddîn İsmâ'îl b. Ömer el-Kuraşî ed-Dimaşkī, el-Bidâye ve'n-Nihâye (Abdullah b. Abdilmusin et-Türkî tahkikiyle, Dâru Hecer, Cîze-1417/1997, I-XXI.
….,, Fedâilu'l-Kur'ân, Ebû İshāk el-Haveynî tahkikiyle, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire-1416/1995.
….,, Müsnedu'l-Fârûk (İmâm b. Ali b. İmâm tahkikiyle, Dâru'l-Felâh, Feyyum-1430/2009, I-III.
….,, es-Sîretu'n-Nebeviyye (Mustafâ Abdülvâhid tahkikiyle, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut-1395/1976, I-IV. İbn Kutluboğa, Ebu'l-Adl Kāsım b. Kutluboğa es-Sûdûnî, Men Ravâ an Ebîhi an Ceddih, Bâsim Faysal el-Cevâbire tahkikiyle, Mektebetu'l-Mu'allâ, Kuveyt-1409/1988.
İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî, Lisânu'l-Arab, Emîn Muhammed Abdülvehhâb – Muhammed es-Sâdık el-Ubeydî tahkikiyle, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî – Müessesetu't-Târîhi'l-Arabî, Beyrut-1419/1999, I-XVII. İbn Sa'd, Muhammed b. Sa'd ez-Zührî, et-Tabakātu'l-Kebîr, Ali Muhammed tahkikiyle, Mektebetu'l-Hânci, Kahire-1421/2001, I-XI.
İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî, Târîhu'l-Medîneti'l-Münevvere, Fehîm Muhammed Şeltût tahkikiyle, Cidde-1399/1979, I-IV.
İbnu'd-Dimyâtî, Ebu'l-Hüseyn Ahmed b. Aybek, el-Müstefâd bin Zeyli Târîhi Bağdâd, el-Hatîbu'l-Bağdâdî'nin Târîhu Bağdâd'ı ile birlikte, Mustafâ Abdülkādir Atâ tahkikiyle, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut-1417/1997, I-XXIV.
İbnu'd-Dureys, Ebû Abdillah Muhammed b. Eyyûb el-Becelî, Fedâilu'l-Kur'ân, Dâru'l-Fikr, Urve Büdeyr tahkikiyle, Dimaşk-1408/1987.
İbnu'l-Cevzî, Ebu'l-Ferec Abdurrahmân b. Ali, Kitâbu'l-Mevdû'ât mine'l-Ahâdîsi'l-Merfû'ât (Nûruddîn b. Şükrî Boyâcîlâr tahkikiyle, Advâu's-Selef, Riyad-1418/1998, I-IV.
….,, el-Muntazam fî Târîhi'l-Mulûk ve'l-Ümem (Muhammed Abdülkādir Atâ – Mustafâ Abdülkādir Aktâ tahkikiyle, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut-1412/1992, I-XIX.
İbnu'l-Esîr, İzzuddîn Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi't-Târîh (Ömer Abdüsselâm Tedmürî tahkikiyle, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut-2012, I-XI.
İbnu'l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcuddîn Ömer b. Ali el-Mısrî, et-Tavdîh li Şerhi'l-Câmi'i's-Sahîh, Hâlid er-Rabât – Cum'a Fethî tahkikiyle, Vezâretu'l-Evkāf, Katar-1429/2008, I-XXXVI.
İbnu's-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî, Sıyânetu Sahîhi Müslim Muvvaffak b. Abdillah b. Abdilkādir tahkikiyle, Dâru'l-Ğarbi'l-İslâmî, 1404/1984.
….,, Ulûmu'l-Hadîs, Nûruddîn Itr tahkikiyle, Dâru'l-Fikr, Dimaşk-1406/1986. el-İclî, Ebu'l-Hasen Ahmed b. Abdillah el-Kûfî, Ma'rifesu's-Sikāt, Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî tahkikiyle, Mektebetu'd-Dâr, Medine-1405/1985, I-II.
el-İşbîlî, Ebû Muhammed Abdülhakk b. Abdirrahmân el-İşbîlî, el-Cem' Beyne's-Sahîhayn, Muhammed b. Muhammed el-Ğammâs tahkikiyle, Dâru'l-Muhakkık, Riyad-1419/1999, I-IV.
el-İtyûbî, Muhammed b. Ali b. Âdem el-Vellevî, el-Bahru'l-Muhîtu's-Seccâc fî Şerhi Sahîhi'l-İmâm Müslim b. el-Haccâc, Dâru İbni'l-Cevzî, Demmâm-1426/2005, I-XLV.
Kādı Iyâd, Ebu'l-Fadl Iyâd b. Mûsâ el-Yahsubî, Tertîbu'l-Medârik ve Takrîbu'l-Mesâlik, Muhammed Tâvît et-Tâncî vd. tahkikiyle, Vezâretu'l-Evkāf, Rabat, 1403/1983, I-VIII.
Kahraman, Hüseyin –Şakar, Mehmet, "Hz. Peygamber'in İlk Vahyin Akabinde İntiharı Düşünmesi İle İlgili Rivayetlerin Tahlil ve Tenkidi", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26, 2017/1.
el-Kastallânî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed, İrşâdu's-Sârî li Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Matba'atu'l-Kübrâ el-Emîriyye, Bulak-1325/1907, I-X.
el-Katîfi, Abdülmuhsin Abdüzzehrâ, el-Muhsin b. Fâtımeti'z-Zehrâ, Envâru'l-Hüdâ, ?-1423/2002.
Kâtip Çelebi, Mustafâ b. Abdillah, Keşfu'z-Zunûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Funûn, Bağdatlı İsmâ'îl Paşa'nın Îdâhu'l-Meknûn ve Hediyyetu'l-Ârifîn'i ile birlikte, Dâru'l-Fikr, Beyrut-1402/1992, I-VI.
el-Kevserî, Muhammed Zâhid, Makālâtu'l-Kevserî (Nşr. Râtib Hâkimî, Humus-1388/1968.
el-Kıftî, Cemâluddîn Ebu'l-Abbâs Ali b. Yûsuf, İnbâhu'r-Ruvât alâ Enbâhi'n-Nuhât (Muhammed Ebu'l-Fadl İbrâhîm tahkikiyle, Dâru'l-Fikri'l-Arabî – Müessesetu'l-Kütübi's-Sekāfiyye, Kahire/Beyrut-1406/1986, I-IV.
el-Kirmânî, Şemsuddîn Muhammed b. Yûsuf, el-Kevâkibu'd-Derârî fî Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-1401/1981, I-XXV.
el-Kummî, Abbâs b. Muhammed Rıdâ, Beytu'l-Ahzân fî Zikri Ahvâli Seyyideti Nisâi'l-Âlemîn Fâtımeti'z-Zehrâ, Dâru Zeyneb el-Kübrâ, ?-1416/1995
Kūfî, Yûsuf, el-İdrâc fi'l-Hadîs ve Eseruhû fi'l-İhtilâfi'l-Fıkhî, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, el-Câmi'atu'l-Ürdüniyye Külliyetu'd-Dirâsâti'l-Ulyâ, Amman-2001.
el-Kūrânî, Şemsuddîn Ahmed b. İsmâ'îl (Molla Gürânî), el-Kevseru'l-Cârî ilâ Riyâdi Ahâdîsi Sahîhi'l-Buhârî, Ahmed Azv İnâye tahkikiyle, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-1429/2008, I-XI.
el-Leknevî, Ebu'l-Hasenât Muhammed Abdülhayy b. Muhammed Abdilhalîm el-Hindî, el-Ecvibetu'l-Fâdıle ani'l-Es'ileti'l-Aşereti'l-Kâmile, Abdülfettâh Ebû Gudde tahkikiyle, Mektebu'l-Matbû'âti'l-İslâmiyye, Haleb-1428/2007. ….,, er-Ref' ve't-Tekmîl fi'l-Cerh ve't-Ta'dîl, Abdülfettâh Ebû Gudde tahkikiyle, Mektebu'l-Matbû'âti'l-İslâmiyye – Dâru's-Selâm, Kahire-1421/2000.
el-Mansûrî, Ebu't-Tayyib Nâyif b. Salâh, İrşâdu'l-Kāsî ve'd-Dânî ilâ Terâcimi Şuyûhi't-Taberânî, Sa'd b. Abdillah el-Humeyd – Ebu'l-Hasen es-Süleymânî tahkikiyle, Dâru'l-Keyân, Riyad-1427/2006.
el-Mâzerî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer es-Sıkıllî, el-Mu'lim bi Fevâidi Müslim, Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer tahkikiyle, ed-Dâru't-Tûnusiyye li'n-Neşr, Tunus-1408/1988, I-III.
el-Meclisî, Muhammed Bâkır, Bihâru'l-Envâr el-Câmi'a li Düreri Ahbâri'l-Eimmeti'l-Ahyâr, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-1403/1983, I-CX), XXVIII.
Mehdî, Abdüzzehrâ, el-Hücûm alâ Beyti Fâtıma ?-? el-Mervezî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Ümevî, Müsnedu Ebî Bekr es-Sıddīk, Şu'ayb el-Arnaût tahkikiyle, el-Mektebu'l-İslâmî, Beyrut – Dimaşk-1406/1986.
el-Mizzî, Cemâluddîn Yûsuf b. Abdirrahmân, Tehzîbu'l-Kemâl fî Esmâi'r-Ricâl, Beşşâr Avvâd Ma'rûf tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1415/1994, I-XXXV.
el-Murâdî, Muhammed b. Mansûr el-Kûfî, Kitâbu'l-Ulûm eş-Şehîr bi Emâli'l-İmâm Ahmed b. Îsâ, Nşr: es-Seyyid Yûsuf b. es-Seyyid Muhammed el-Müeyyed el-Hasenî, ?-1401/1981, I-II.
Mûsâ b. Ukbe, el-Megāzî, (Muhammed Bākşîş Ebû Mâlik tahkikiyle, Rabat-1994.
el-Mûsevî, Muhammed Mehdî es-Seyyid Hasen, el-Muhassin es-Sıbt Mevlûd em Sıkt, Merkezu'l-Ebhâsi'l-Akāidiyye, Necef-?
Müslim, Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Muhammed Fuâd Abdülbakī tahkikiyle, Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-AIrabiyye – Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut-1412/1991, I-V.
en-Necâşî, Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Ali el-Kûfî, Ricâlu'n-Necâşî, (Şeriketu'l-A'lemî li'l-Matbû'ât, Beyrut-1431/2010.
en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu'ayb, Sünenu'n-Nesâî, es-Süyûtî şerhi ve es-Sindî hâşiyesi ile birlikte, Abdülfettâh Ebû Gudde tahkikiyle, Mektebu'l-Matbû'âti'l-İslâmiyye, Beşrut-1409/1988, I-IX.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref, Tehzîbu'l-Esmâ vel-Luğât, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, İdâretu't-Tıbâ'ati'l-Münîriyye baskısının tıpkıbasımı, Beyrut-?, III.
…, el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-1392/1972, I-XVIII.
Özkan, Halit, Tedvin Tarihinde Emevî Sarayı ve Zührî'nin Mirasına Bir Örnek: Şuayb b. Ebû Hamza Nüshası", Dîvân Disiplinlerarası Calışmalar Dergisi, cilt, 17, sayı, 32, 2012/1, 1-37.
es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi'l-Vefeyât, Ahmed el-Arnaût – Türkî Mustafâ tahkikiyle, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-1420/2000, I-XXIX.
es-San'ânî, Abdürrezzāk, el-Musannef (Habîburrahmân el-A'zamî tahkikiyle, el-Meclisu'l-İlmî, Beyrut-1390/1970, I-XII.
es-Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdirrahmân, Fethu'l-Muğîs bi Şerhi Elfiyeti'l-Hadîs, Abdülkerîm b. Abdillah el-Hudayr – Muhammed b. Abdillah Âlu Füheyd tahkikiyle, Mektebetu'l-Minhâc, Riyad- 1426/2005, I-V. …, Fethu'l-Muğîs bi Şerhi Eyfiyeti'l-Hadîs, Abdülkerim b. Abdillah el-Hudayr – Muhammed b. Abdillah Âlu Fuheyd tahkikiyle, Mektebetu Dâri'l-Minhâc, Riyad-1426/2005, I-V.
es-Sem'ânî, Ebû Sa'd Abdülkerîm b. Muhammed et-Temîmî, el-Ensâb, Abdülfetâh Muhammed vel-Hulv tahkikiyle, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire-1401/1981, I-XII.
Sifil, Ebubekir, "Bir İdracla Tarih Tahrif Olur mu?", Hadis ve Siyer Araştırmaları Dergisi, cilt 8, sayı 2 (2022), s. 1 vd.
…, İdrak ve Tasdik, Rıhle Kitap, İstanbul-2014.
es-Sübhânî, Ca'fer, el-Hüccetu'l-Ğarrâ alâ Şehâdet'z-Zehrâ, Neşru Müesseseti'l-İmâmi's-Sâdık, Kum-1422/2001.
es-Süyûtî, Ebu'l-Fadl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Cem'u'l-Cevâmi' el-Ma'rûf bi'l-Câmi'i'l-Kebîr (Mecma'u'l-Buhûsi'l-İslâmiyye, Kahire-1426/2005, I-XXV
…, et-Tevşîh Şerhu'l-Câmi'i's-Sahîh, Rıdvân Câmi' Rıdvân tahkikiyle, Mektebet'r-Rüşd – Şeriketu'r-Riyâd, Ridad-1419/1998, I-IX.
eş-Şeybânî, Abdullah b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân Kitâbu's-Sünne, Muhammed b. Sa'îd b. Sâlim el-Kahtânî tahkikiyle, Dâru İbni'l-Kayyım, Demmâm-1406/1986, I-II.
et-Taberânî, Ebu'l-Kāsım Süleymân b. Ahmed, Müsnedu'ş-Şâmiyyîn, Hamdî Abdülmecîd es-Selefî tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1409/1989, I-IV.
et-Taberî. Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu'r-Rusul ve'l-Mulûk, Muhammed Ebu'l-Fadl İbrâhîm tahkikiyle, Dâru'l-Ma'ârif, Kahire-?, I-XI.
et-Taberî, Muhibbuddîn Ahmed b. Abdillah, er-Riyâdu'n-Nadira fî Menâkıbi'l-Aşere (Abdülmecîd Tu'me Halebî tahkikiyle, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut-1418/1997, I-III
Tahâvî, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed el-Mısrî, Şerhu Ma'âni'l-Âsâr, Latîfurrahmân el-Behrâicî el-Kāsımî tahkikiyle, Dâru İbn Hazm, Beyrut-1442/2021, I-X.
et-Tıybî, Şerefuddîn el-Hüseyn b. Abdillah, Şerhu't-Tıybî alâ Mişkâti'l-Mesâbîh, Abdülhamîd Hindâvî tahkikiyle, Mektebetu Nizâr Mustafâ el-Bâz, Mekke/Riyad-1417/1997, I-XIII.
et-Tüsterî, Muhammed Takī b. Kâzım, Kāmûsu'r-Ricâl (Müessesetu'n-Neşri'l-İslâmî, Kum-?, I-XII), IX, 268-269; el-Hâirî, Muhammed b. Ali, Câmi'u'r-Ruvât (Mektebetu Âyetillâhi'l-Uzmâ el-Mar'aşî, Kum-1403/1982, I-II. el-Vâkıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer el-Eslemî, Kitâbu'r-Ridde, Yahyâ el-Cebûrî tahkikiyle, Dâru'l-Ğarbi'l-İslâmî, Beyrut-1410/1990.
el-Vezîr, Muhammed b. İbrâhîm el-Yemânî, el-Avâsım ve'l-Kavâsım fi'z-Zebb an Sünneti Ebi'l-Kāsım (Şu'ayb el-Arnaût tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1415/1994, I-IX.
Yahyâ b. Ma'în, Ebû Zekeriyyâ el-Bağdâdî, et-Târîh, Ahmed Muhammed Nûr Seyf tahkikiyle, Mekke-1399/1979, I-IV.
Ya'kûb, Ahmed Mustafâ, Maktelu'z-Zehrâ fî Masâdıri Ehli's-Sünne, Merkezu'l-İmâm Mehdî, Kuveyt-2009.
ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed et-Türkmânî, el-Kâşif fî Ma'rifeti Men lehû Rivâye fi'l-Kütübi's-Sitte, Muhammed Avvâme tahkikiyle, Dâru'l-Kıble – Müessesetu Ulûmi'l-Kur'ân, Cidde-1413/1992, I-II. …, Ma'rifetu'l-Kurrâi'l-Kibâr (Tayyar Altıkulaç tahkikiyle, TDV, İstanbul-1416/1995, I-IV
…, el-Mûkıza fî İlmi Mustalahi'l-Hadîs, Abdülfettâh Ebû Gudde tahkikiyle, Mektebu'l-Matbû'âti'l-İslâmiyye – Dâru's-Selâm, Beyrut-1428/2007.
…, Mîzânu'l-İ'tidâl fî Nakdi'r-Ricâl, Ali Muhammed el-Becâvî tahkikiyle, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut-?, I-V.
…, el-Mûkıza fî İlmi Mustalahi'l-Hadîs, Abdülfettâh Ebû Gudde tahkikiyle, Mektebu'l-Matbû'âti'l-İslâmiyye – Dâru's-Selâm, Beyrut-1428/2007.
…, Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, Şu'ayb el-Arnaût – Ekrem el-Bûşî tahkikiyle, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut-1404/1994, I-XXV.
…, Târîhu'l-İslâm ve Vefeyâtu'l-Meşâhîr ve'l-A'lâm, Ömer Abdüsselâm Tedmürî tahkikiyle, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut-1411/1991, I-LIII.
…, Tezkiretu'l-Huffâz, Haydarâbad-1377/1958 baskısının tıpkıbasımı, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut-?, I-IV.