‘Müslümana Sövmek Fâsıklık, onu Öldürmek Küfürdür’ Hadisi Üzerine Bazı Mülâhazalar

Kur’ân’da yetmişten fazla âyet ile çok sayıda hadiste iman ile sâlih amelin birlikte zikredilmesi, iman ile amel arasında bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Yine bazı günahlarla birlikte küfür, şirk ve fâsıklık gibi nitelemelerin yapılmış olması, meselenin bir başka boyutuna işaret etmektedir. İman-amel ilişkisi konusundaki âyet ve hadisler, İslâm alimleri tarafından farklı şekillerde yorumlanmış, buna bağlı olarak farklı iman tanımları ve iman-amel ilişkisi telakkileri ortaya çıkmıştır. Bu makalemizde “Müslümana sövmek fâsıklık, onu öldürmek küfürdür” hadisi iman-amel ilişkisi kapsamında incelenecektir. Hadisin (kütüb-i tis’a’da) kaynak araştırması yapılacak daha sonra da hadisin anlaşılmasına yönelik şârihlerin değerlendirmeleri ve bu değerlendirmelerdeki ortak veya farklı noktalar tespit edilmeye çalışılacaktır. Hadis hakkında tüm şârihlerin değerlendirmeleri makalemiz sınırlarını aşacağından, Hattâbî, İbn Battâl, Kirmânî, İbn Hacer el-Askalânî, Bedrüddîn el- Aynî, İbn Receb el-Hanbelî ve Kastallânî gibi Buhârî şârihleri ile Müslim’in en meşhûr şârihi Nevevî’nin değerlendirmeleri ele alınacaktır. Son olarak da hadisten çıkarılacak fıkhi hükümler ile bu ameliye esnasında mezhebî temayüllerinin etkisinin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Şerh, Mezhep, Yorum.

Keywords:

Hadis, Şerh, Mezhep, Yorum.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.