Oryantalistlerin İslâm Tetkiklerinin Sosyo-Kültürel Arkaplânı Üzerine

Batı’da İslam diniyle ilgili yapılan çalışmalar bir boşlukta gelişmeyip XVI. yüzyıldan itibaren kademeli olarak artan, dinlerin kökeni ve kaynaklarına dair yapılan araştırmaların etkisiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla gerek geçmişte gerekse günümüzde yapılan İslam araştırmalarını doğru analiz edebilmek için genelde din, özelde semavi dinlerin kaynaklarına dair çalışmaların sosyo-kültürel arka planının iyi okunması gerekmektedir. Buradan hareketle bu makalede, Batı’da yaklaşık olarak XVI. yüzyılda başlayan ve Aydınlanma düşüncesiyle beraber gittikçe artan, semavi dinlerin kökeni ve kaynaklarına dair çalışmaların alt yapısını oluş-turan bilimsel yöntemler ve felsefi görüşlerin genel bir çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Konu, İlerlemecilik, Dinlerin Kökeni, Dinlerin Evrimi, Kronoloji ve Arkeoloji Bilimlerinin Doğu-şu ve Tarihi Tenkit Metodu olmak üzere beş başlık çerçevesinde ele alınmış, gerekli yerlerde bu düşüncelerin Batı’da yapılan İslam araştırmalarındaki izdüşümlerine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Oryantalizm, İslam, İlerlemecilik, Dinlerin Kökeni, Dinlerin Evrimi, Kronoloji, Arkeoloji, Ta-rihi Tenkit Metodu, Batı’da Din Çalışmaları.

Keywords:

Oryantalizm, İslam, İlerlemecilik, Dinlerin Kökeni, Dinlerin Evrimi, Kronoloji, Arkeoloji, Ta-rihi Tenkit Metodu, Batı’da Din Çalışmaları.,

PDF

___

Altıntaş, Fatma Betül. Tarihsel Eleştiri Yöntemleri Tenkidi ve İslâmî Rivayetlere Uygulanması Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
Anderson, Wilda. “Error in Buffon”. MLN 114/4 (1999), 691-701.
Arjana, Sophia Rose. Batı Tahayyülünde Müslümanlar. çev. M. Murtaza Özeren. İstanbul: Ketebe, 2019.
Ashworth, William B. “Joseph Justus Scaliger”. Erişim 12 Mayıs 2022. https://www.lindahall.org/about/news/scientist-of-the-day/joseph-justus-scaliger
Bahrani, Zainab. “Untold Tales of Mesopotamian Discovery”. Scramble for the Past: A Story of Archaeology in the Ottoman Empire, 1753-1914. ed. Zeynep Çelik - Edhem Eldem. İstanbul: SALT/Garanti Kültür, 2011.
Bauer, Thomas. Müphemlik Kültürü ve İslam: Farklı Bir İslam Tarihi Okuması. çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim, 2021.
Bowie, Fiona. The Anthropology of Religion: An Introduction. Malden: BlackWell, 2003.
Collingwood, R. G. Tarih Tasarımı. çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara: Doğu-Batı Yayınları, 2019.
Copleston, Frederick. Felsefe Tarihi: Çağdaş Felsefe Fransız Aydınlanması’ndan Kant’a: Bölüm 1 Aydınlanma. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea, 1996.
Demirci, Kürşat. Dinlerin Dejenerasyonu. İstanbul: İnsan yay., 1985.
Dozy, Reinhart Pieter Anne. Die Israeliten zu Mekka von Davids Zeit bis ins fünfte Jahrhundert unsrer Zeitrechnung: Ein Beitrag zur Alttestamentlichen Kritik und zur Erforschung des Ursprungs des Islams. Leipzig: W. Engelmann, 1864.
Duran, Asim. Aydınlanma ve Kutsal Kitap. İstanbul: Mahya, 2021.
Ehrman, Bart. İsa’ya Rağmen Hıristiyanlık. çev. Mahmut Aydın. Ankara: Eski Yeni, 2020.
Eriksen, Thomas Hylland - Nielsen, Finn Sivert. A History of Anthropology. London: Pluto Press, Second Edition., 2013.
Goldziher, Ignaz. Mythology among the Hebrews and Its Historical Development. çev. Russell Martineau. London: Longmans, Green and Co., 1877.
Gürkan, Salime Leyla. “DİA”. Geiger, Abraham, ts.
Haydon, A. Eustace. “From Comparative Religion to History of Religions” 2/6 (1922), 577-587.
Hazard, Paul. Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme. çev. Erol Güngör. İstanbul: Ötüken, 1994.
Heschel, Susannah. Abraham Geiger and the Jewish Jesus. Chicago: The University of Chicago Press, 1998.
Irwin, Robert. For Lust of Knowing: The Orientalists and Their Enemies. London: Allen Lane, 2006.
Kızıl, Fatma. “Fazlur Rahman’s Understanding of the Sunnah/Hadith: A Comparison with Joseph Schacht’s Views on the Subject”. Hadis Tetkikleri Dergisi 6/2 (2008), 31-46.
Kızılkaya Yılmaz, Rahile. “Hegel’in Tarih Felsefesinin Goldziher’in Hadisleri Değerlendirme Yöntemine Etkisi”. İnsan ve Toplum Dergisi 11/3 (2021), 215-248.
Kruger, Steven F. “Medieval Christian (Dis)identifications: Muslims and Jews in Guibert of Nogent”. New Literary History 28/2 (1997), 185-203.
Lockman, Zachary. Hangi Ortadoğu: Oryantalizm, Tarih, Siyaset. çev. Burcu Birinci. İstanbul: Küre, 2016.
Marchand, Suzanne L. German Orientalism in the Age of Empire: Religion, Race and Scholarship. New York: Cambridge University Press, 2009.
Müller, Max. The Essential Max Müller: On Language, Mythology, and Religion. ed. John R. Stone. New York: Palgrave Macmillan, 2002.
Nadler, Steven. “The Jewish Spinoza”. Journal of the History of Ideas 70/3 (2009), 491-510.
Ökten, Kaan H. Reformasyon Dönemi siyasal ve Dinsel Düşünce Tarihine Giriş. İstanbul: Alfa, 2003.
Özbilen, Serdar. “Arkeoloji: Geçmiş, Zaman ve Kuram”. OANNES Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi 2/1 (2020), 41-65.
Pecherman, Martine. “The ‘Rules of Critique’: Richard Simon and Antoine Arnauld”. The Making of the Humanities: Vol: 1- Early Modern Europe. 327-348. Amsterdam University Press, 2010.
Russ, Jacqueline. Avrupa Düşüncesinin Serüveni: Antikçağlardan Günümüze Batı Düşüncesi. çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı, 2021.
Schebesta, Paul. “Wilhelm Schmidt: 1868-1954”. Man 54 (1954), 89-90.
Schoeler, Gregor. The Biography of Muhammad: Nature and Authenticity. ed. James E. Montgomery. çev. Uwe Vagelpohl. London: Routledge, 2011.
Toprak, Bilal. Din Arkeolojisi ve Göbeklitepe. İstanbul: Milel nihal, 2020.
Trigger, Bruce G. Arkeolojik Düşünce Tarihi. çev. Fuat Aydın. Ankara: Eski Yeni, 2014.
Tylor, Edward B. Primitive Culture V2: Researches Into The Development Of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art And Custom. London: John Murray, 2006.
Tylor, Edward B. “The Philosophy of Religion among the Lower Races of Mankind”. The Journal of the Ethnological Society of London 2/4 (1870), 369-381.
Waardenburg, Jacques. “Mustashrikun”. Encyclopedia of Islam. 735-53. 2nd Edition. Brill, 1993.
Wunn, Ina. “The Evolution of Religions” 50/4 (2003), 387-415.
Zimon, Henryk. “Wilhelm Schmidt’s Theory of Primitive Monotheism and Its Critique within the Vienna School of Ethnology”. Anthropos 81/1/3 (1986), 243-260.
Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Philosophy of History”. Erişim 12 Mayıs 2022. https://plato.stanford.edu/entries/history/#Memory
Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Progress”. Erişim 12 Mayıs 2022. https://plato.stanford.edu/entries/progress/