Zayıf Hadisleri Takviye Yöntemleri

Zayıf hadis, zayıflığını gerektiren bazı illetlerden ötürü tek başına bir meselenin mülzim/bağlayıcı delili olmaması sebebiyle merdûd hadis kategorisinde değerlendirilmektedir. Bununla birlikte birtakım karînelerin takviyesi sonucu, makbûl hadis kategorisine yükselerek tek başına bir meselenin mülzim/bağlayıcı delili olabilmekte ya da makbûl mertebesine yükselmemekle beraber zayıf kategorisi içerisinde amel edilebilir seviyeye yükselmektedir. Zayıf hadisi takviye eden bu karîneler, isnâd ile ilgili ve isnâd dışı olmak üzere iki ana kısımda ele alınmaktadır. İsnâd ile takviye yöntemlerini, ağırlıklı olarak, asıl gayeleri hadisin lafzının sübûtu olan muhaddisler uygularken; isnâd dışı takviye yöntemlerini ise, ağırlıklı olarak, asıl gayeleri mananın sübûtu olan fukahâ ve usûlcüler uygulamışlardır.

___

  • Abdulhakk Dihlevî, a.g.e., s. 57; Cudey’, Abdullâh b. Yûsuf, Tahrîru ulûmi’l-hadîs, I-II, Beyrut, Müessesetü’r-Reyyân, 1424/2003, c. I, s. 53.
  • Abdulhakk Dihlevî, Mukaddime fî usûli’l-hadîs, tkd. ve tlk: Selmân Huseynî Nedvî, III. bsk., Beyrût, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1986, s. 57;
  • Abdullah Sıddîk el-Gumârî, Tevcîhü’l-inâye li ta’rîfi ilmi’l-hadîsi rivâyeten ve dirâyeten, Mektebetü Muhammed b. Mustafâ el-Bağdâdî, y.y., t.y., s. 11.
  • Abdullah Sirâceddîn, Şerhu’l-manzûmeti’l-beykûniyye fî mustalahi’l-hadîs, Haleb, Mektebetü Dâri’l-Felâh, 1430/2009, s. 132; Abdullah Aydınlı, Hadis Istılahları Sözlüğü, V. bsk., İstanbul, İFAV, 2011, s. 142;
  • Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî el-Cerrâhî, Keşfü'l hafâ ve müzîlü'l-ilbâs amme'ş-tehere mine'l ehâdîs alâ el-sineti'n-nâs, thk: Yûsuf b. Muhammed el-Hâc Ahmed, I-II, Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, t.y., c. II, s. 309.
  • Ahmed Muhammed Şâkir, Ebü’l-Eşbâl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Abdilkadir, el-Bâ’isu’l-hasîs şerhu ihtisâri ulûmi’l-hadîs, thk: Târık Mahmûd Ivad, Beyrut, Müessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2011, s. 93;
  • Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî, Şerhu şerhi nuhbeti’l-fiker fî mustalahâti ehli’l-eser, thk: Muhammed Nizâr Temîm, Heysem Nizâr Temîm, Beyrut, Dâru’l-Erkâm, 1415/1994, s. 355.; Itr, a.g.e., s. 420. Alî el-Kârî, Fethu bâbi’l-inâye bi şerhi kitâbi’n-nükâye, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, II. bsk., Beyrut, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1426/2005, s. 13-4.; Leknevî, a.g.e., s. 53-65.
  • Ayşe Esra Ağırakça Şahyar, Kütüb-i Sitte’den Örneklerle Zayıf Hadis Rivâyeti (Metodolojik Anlam ve Yorum), Akdem Yayınları, İstanbul, 2011, s. 89.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî, Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, thk: Abdülmu’tî Emîn Kal’acî, I-XV, Dâru’l-Va’y, Kâhire, 1412/1991, c. III, s. 193.
  • Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî, en-Nüketü’l-vefiyye bimâ fî şerhi’l-elfiyye, thk: Mâhir Yâsîn Fahl, II, Riyâd, Mektebetü’r-Rüşd, 1428/2007, c. I, s. 477;
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî, el-Câmi’u’l-müsnedü’s-sahîhu’l- muhtasar min umûri rasûlillai sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmihî, I–IX, Beyrut, Dâru Tavkı’n-Necat, 1429, “Savm”, 11.
  • Dihlevî, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Şah Veliyyullâh Ahmed b. Abdirrahîm b. Vecîhiddîn, Huccetullâhi’l-bâliğa, thk: Seyyid Sâbık, I-II, Beyrut, Dâru’l-Cîl, 1426/2005, c. I, s. 241.
  • Ebû Ya'la el-Ferrâ, Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Halef el-Ferrâ, el-Udde fî usûli’l-fıkh, thk: Ahmed b. Alî, III. bsk., Riyâd, 1993/1414, c. III, s. 938.
  • el-İstizkâr el-câmi' li mezâhibi fukahâi’l-emsâr ve ulemâi’l-aktâr fî mâ tezammenehü el-muvatta min me'âni’r-ra'yi ve’l-âsâr ve şerhi zâlike küllihî bi’l-îcâzi ve’l-ihtisâr, thk: Abdülmü'tî Emîn Kal'acî, I–XXX, Dimeşk, Dâru Kuteybe, 1413/1993, c. II s. 98.
  • Halil b. İbrâhîm Molla Hâtır, Hutûratu müsâvâti’l-hadisi’d-daîfi bi’l-mevzû, y.y., 1428, s. 50.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Câmi’ li ahlâki’r-râvî ve adâbi’s-sâmi’, thk: Mahmûd et-Tahhân, I-II, Riyâd, Mektebetü’l-Maarif, 1403/1983, c. II, s. 193.
  • Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, thk: Ebû Abdillâh es-Sûragî, İbrâhîm Hamdî el-Medenî, el-Medînetü’l-Münevvera, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye t.y., s. 17.
  • İbn Abdilberr, a.g.e., c. XX, s. 145; Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî, en-Nüket alâ mukaddimeti’bni’s-Salâh, thk: Zeynelâbidîn b. Muhammed, I-II, Riyâd, Advâu’s-Selef, 1419/1998, c. I, s. 111.
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsûf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, et-Temhîd limâ fi’l-muvatta mine’l-meânî ve’l-esânîd, I-XXVI, yy. 1387/1967, c. XXIV, s. 290.;
  • İbn Âbidîn, Ahmed b. Abdilganî b. Ömer ed-Dımaşkî, Reddu’l-muhtâr ala’d-dürri’l-muhtâr şerh tenvîri’l-ebsâr, thk. ve tlk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvız, I-XII, Beyrût, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994, c. VII, s. 83.
  • İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihhâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed es-Sa’dî, el-Fetâvâ’l-hadîsiyye, Beyrut, Dâru’l-Ma’rife, t.y., s. 297.
  • İbn Hacer, en-Nüket ‘alâ kitâbi İbni’s-Salâh, Dâru’r-Râye, II, Riyâd, 1415/1994, c. I, s. 494.
  • İbn Hacer, et-Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-râfi’îyyi’l-kebîr, thk: Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Mu’avvaz, I–IV, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998, c. II, s. 327.
  • İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî, Şerhu nuhbeti’l-fiker (Ali el-Kârî’in Şerhiyle Beraber), thk: Muhammed Nizâr Temîm, Heysem Nizâr Temîm, Beyrut, Dâru’l-Erkâm, 1415/1994, s. 355;
  • İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî, Sahihu İbn Huzeyme, thk: Muhammed Mustafa el-A’zamî, I-IV, el-Mektebü’l-İslâmî, t.y., c. III, s. 202.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîd İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busravî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, İhtisâru ulûmi’l-hadîs, thk, Mâhir Yâsîn Fahl, Riyâd, Dâru’l-Meymân, 1434/2013, s. 194.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kâhire, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1373/1953, “Talâk”, 31 (No. 2081).
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem el-İfrîkî el-Mısrî, Lisânü’l-arab, I-XV, Beyrut, Dâru Sâdır, t.y., c. XV s. 207.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân, Şerhu ileli’t-Tirmizî, thk: Nûreddîn Itr, I-II, Dâru’l-Mellâh li’t-Tibâ’ ve’n-Neşr, t.y., c. II, s. 387-8.
  • İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî, İktizâu’s-sirâti’l-müstakîm li muhâlefeti ashâbi’l-cahîm, thk: Nâsır b. Abdilkerîm Akl, I-II, Riyâd, Mektebetü’r-Rüşd, t.y., c. II, s. 214.
  • İbn Teymiyye, Mecmûatu’l-fetavâ, III. bsk., I–XXXVII, Mısır, Daru’l-Vefâ, 1426/2005, c. XXI, s. 85.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî, et-Tahkîk fî ehâdîsi’l-hilâf, thk: Mes’ad Abdülhamîd Muhammed es-Sa’denî, I-II, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994, c. I, s. 464.
  • İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsâ el-İskenderî, Fethu’l-kadîr, I-X, Dâru’l-fikr, t.y., c. III, s. 493.
  • İbnü’l-Kayyim, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Zürâî ed-Dımaşkî el-Hanbelî, Zâdu’l-me’âd fî hedyi hayri’l-ibâd, thk: Şu’ayb Arnaût-Abdülkâdir Arnaût, III. bsk., I-VI, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1418/1998, c. I, s. 367.
  • İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, Mukaddimetü İbni’s-Salâh (Mehâsinu’l-ıstilâh ile Birlikte), thk: Âişe bint Abdirrahmân, Kâhire, Dâru’l-Maârif, t.y., s. 260.
  • İbnü’s-Salâh, Fetâvâ ve mesâil İbni’s-Salâh fi’t-tefsîr ve’l-hadis ve’l-usûl ve’l-fıkh (Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî ile Beraber), thk: Abdülmu’tî Emin Kal’acî, I-II, Beyrut, Dâru’l-Ma’rife, 1406/1986, c. I, s. 192.
  • İbrahim İhsan Bayraktar, “Hadislerin Takviyesinde Telakkî Bi’l-Kabûlün Etkisi”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2013, s. 11.
  • İşbîlî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Abdirrahmân el-Ezdî, el-Ahkâmü’l- vüstâ min hadisi’n-nebiyyi sallallâhu aleyhi ve sellem, thk: Hamdî Selefî, Subhî Sâmerrâî, I-IV, Riyad, Mektebetü’r-Rüşd, 1416/1995, c. I, s. 70.
  • Kâtib Çelebî, Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, thk: Muhammed Şerefettin Yaltkaya, I-II, Beyrût, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y., c. II, s. 635;
  • Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh Hüseynî, Feydu’l-bârî ‘alâ sahîhi’l-Buhârî, I-VI, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005, c. IV, s. 129-130.
  • Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî, Zaferu’l-emânî bi şerhi muhtasari’s-seyyidi’ş-şerîfi’l-Cürcânî fî mustalahi’l-hadîs, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, IV. bsk., Haleb, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1429/2008, s. 318;
  • Leknevî, el-Âsâru’l-merfû’a fi’l-ahbâri’l-mevdû’a, thk: Ebû Hâcir Muhammed Saîd, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1984, s. 76.
  • Leknevî, el-Ecvibetü’l-fâzile li’l-esileti’l-aşerati’l-kâmile, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, V. bsk., Haleb, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1428/2007, s. 237. (Abdülfettâh Ebû Gudde’nin ekinden)
  • Leknevî, Tuhfetü’l-ahyâr bi ihyâi seyyidi’l-ebrâr, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, II. bsk., Beyrut, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1431/2010, s. 53-65.
  • Muhammed Zekeriyyâ Kandehlevî, Evcezü’l-mesâlik ilâ muvatta’i Mâlik, thk: Takiyyüddîn en-Nedvî, I-XVII, Dımaşk, Dâru’l-Kalem, 1424/2003, c. I, s. 251.
  • Mübârekpûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdürrahîm, Fevâid fî ulûmi’l-hadîs ve kütübihî ve ehlihî, thk: Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî, Riyâd, Mektebetü Dâri’l-Minhâc, 1431, s. 835.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî: el-Câmi’u’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul, Dâru’l-Âmira, t.y., “Savm”, 2.
  • Nebhânî, Kâdî Ebü’l-Mehâsin Yûsuf b. İsmâil b. Yûsuf eş-Şâfiî, Se’âdetü’d-dâreyn fi’s-salâti alâ seyyidi’l-kevneyn, Beyrut, Dâru’l-Fikr, t.y., s. 440.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî, Sünenü’n-Nesâî (Suyûtî’nin Şerhi ve Sindî’nin Hâşiyesiyle Birlikte), thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, I-IX, Haleb, Mektebetü’l-Matbû’âti’l-İslâmiyye, 1414/1984, “Savm”, 12. Nûreddîn Itr, Menhecu’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs, Şâm, Dâru’l-Fikr, 1427/2006, s. 420.
  • Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, Fethu’l-muğîs bi şerhi Elfiyeti’l-hadîs, thk: Abdülkerîm b. Abdillâh b. Abdirrahmân Hudayr, Muhammed b. Abdillâh, I-V, Riyâd, Mektebetu Dâri’l-Minhâc, 1426, c. I, s. 161.
  • Selahattin Polat, “İ‘tibâr”, DİA, c. XXIII, s. 455. Sem‘ânî, Ebû Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcabbâr, Kavâtiu’l-edille fî usûli’l-fıkh, I-IV, thk: Abdullâh b. Hâfız b. Ahmed Hakemî, I-IV, Riyâd, Mektebetu’t-Tevbe, 1998/1419, c. II, s. 458.
  • Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, el-Mebsût, I-XXX, Beyrût, Dâru’l-Ma’rife, 1414/1993, c. XXVII, s. 143.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî: Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevâvî, thk: Muhammed Avvâme, I-V, Cidde, Dâru’l-Minhâc, 1437/2016, c. III, s. 310;
  • Suyûtî, Te’akkubâtu’s-Suyûtî ‘alâ mevzû’âti İbni’l-Cevzî, thk: Abdullah Şa’bân, Mısır, Dâru Mekke el-Mukerrame, 2004, s. 90.
  • Şa‘rânî, Ebü’l-Mevâhid (Ebû Abdirrahmân) Abdülvehhâb b. Ahmed b. Alî, Kitâbu’l-mîzân, thk: Abdurrahman Umeyra, I-III, Beyrut, Âlemu’l-Kutub, 1989, c. I, s. 147.
  • Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs, er-Risâle fî ilmi usûli’l-fıkh, Cidde, Dâru’l-Minhâc, 1435/2014, s. 114.
  • Şâfiî, el-Ümm, I-VIII, Beyrût, Dâru’l-Ma’rife, 1410/1990, c. II, s. 103.
  • Tâhir el-Cezâirî, Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli’l-eser, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, I-II, Haleb, Mektebü’l-Matbû’âti’l-İslâmiyye, 1416/1995, c. I, s. 494;
  • Talat Koçyiğit, Hadîs Usûlü, VIII. bsk., Ankara, 2009, s. 47.
  • Taşköprülüzâde, Ahmed b. Mustafa, Miftâhu’s-saâde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû’âti’l-ulûm, I-IhII, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405/1985, c. II, s. 52,113;
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd): el-Câmi’u’s-kebîr (Sünenü’t-Tirmizî), thk: Beşşâr Avvâd ma’rûf, I-VI, Beyrut, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996, 13.
  • Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ, ed-Du’afâu’l-kebîr, thk: Abdülmu’tî Emîn Kal’acî, I-IV, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984, c. I, s. 15.
  • Zafer Ahmed el-Osmânî Tânevî, Kavâid fî ulûmi’l-hadîs, thk: Abdülfettâh Ebû Gudde, X. bsk., Beyrut, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1428/2007, s. 409.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrazzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî, Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, I–XXXX, Kuveyt, 1385/1965, c. XXXIX, s. 361;
  • Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Muhammed, Nasbu’r-râye li tahrîci ehâdîsi’l-hidâye, thk: Muhammed Avvâme, I–V, Beyrut, Müessesetü’r-rayyân, 1418/1997, c. III, s. 358.
  • Zeyn Muhammed Huseyn el-Ayderûs, el-Hadîsu’z-zaîf ve eseruhû fi’l-ahkâm, Kâhire, Dâru’l-Beşâir, 2011, s. 131-2.