Geleneğin devamı: Bahriyeli Ressam Hüseyin Hüsnü Tengüz’ünkKıyafet albümü

Ressam Hüseyin Hüsnü Tengüz, resim sevgisinin küçük yaşlarda başladığını, halk ressamı Emin Baba’yı izlediği zaman ressam olmaya karar verdiğini “Sanat Hayatım” başlıklı otobiyografisinde belirtmektedir. Askeri Rüştiye, Bahriye Mektebi İdadisi, Menşe-i Küttab-ı Bahri sınıfında ve Sanayi-i Nefise Mektebi’nde okumuştur. Erkân-ı Harbiye-i Bahriye, Deniz Müzesi, Matbaaa-ı Bahriye gibi kurumlarda ressam olarak çalışmış ve ayrıca Silah Müze- si kurucu üyeliğinde bulunmuştur. Bahriye kıyafetleri, tarihi gemiler ve deniz savaşlarını betimleyen yağlıboya, suluboya, karakalem ve tarama tekniği ile çok sayıda eser ve özellikle albümler hazırlamıştır. Sanatçı, Türk resim tarihinde “Asker Ressamlar” kuşağı olarak anılan ressamların geç dönem temsilcilerinden biri olarak da öne çıkar. Osmanlı modernleşme süre- cinde askeri okulların kurulması, ders programında askerlik, yeni teknik ve gelişmelerin yanı sıra resim derslerinin yer alması hem sanat eğitiminin kurumlar tarafından üstlenilmesi hem de asker ressamlar kavramının oluşması açısından önemli bir girişimdir. Tengüz, deniz ve gemi resimleriyle tanınmasına karşın, Mahmut Şevket Paşa tarafından hazırlanan “Eski Osmanlı kıyafetleri” başlıklı çalışmada görev almıştır. Bu araştırmada sanatçının bu kitapta yer alan kıyafet resimleri tanıtılacaktır. Osmanlı resim geleneği içinde kıyafet albümleri önemli bir tür olarak karşımıza çıkar. Avrupalıların Türkler hakkında bilgi edinme isteğiyle başlayan kıyafet albümleri, sosyal yaşamın yansıdığı önemli göstergelerden biri olmuştur. Hüseyin Hüsnü Tengüz’ün hazırlamış olduğu albüm ise Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde bu geleneğin devam ettiğini göstermesi açısından önemlidir.

The continuation of the tradition: The Costume Album of Hüsnü Tengüz, a Painter and a Naval Officer

In his autobiography, “My Art Life”, Hüseyin Hüsnü Tengüz writes that his love for painting developed during his childhood and used to visit the studio of the popular painter “Emin Baba”. He attended the Military High School, the Naval Academy (class of Military Clerk) and the Academy of Fine Arts. His first post was at the Staff Office of Naval Ministry and then he was member of the Military Arms Museum. He was later assigned to some institutions like the Naval Museum and Naval Printing Press as a painter. He prepared many works, and especially albums, depicting naval uniforms, historic ships and sea battles in a variety of media such as oil, watercolor and charcoal. Hüsnü Tengüz is also important to be one of the late representatives of the “Military Painters”, who had a significant place in Turkish art history. During the Ottoman westernization, the establishment of military schools and the integration of painting classes in western sense into the curriculum of these schools along with other military and technical subjects was an important step leading both to the art education supported by institutions and to the emerging concept of “military painters”. Though renowned with his paintings on seascapes and ships, Tengüz worked with Mahmut Şevket Paşa on a project entitled “Old Ottoman Costumes”. His costume paintings which appeared in this book will be the subject of this article. Costume albums is an important genre in Ottoman painting tradition. The costume albums, which used to be the outcome of the Europeans’ desire to get to know Turkish people, had turned into an important indicator of social life. The album prepared by Hüseyin Hüsnü Tengüz, on the other hand, is important showing that the tradition still existed in the last years of the Ottoman Empire.

PDF

___

Arif Paşa (1862), Mecmu’a-i Tesavir-i Osmaniye.
Atasoy, N. (1986), “Kıyafetnamelerin Doğuşu ve Fenerci Mehmed Kıyafetnamesi”, Fenerci mehmed Albümü, İstanbul: Aksoy Matbaacılık.
Boyar, S. P. (1948) Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamlar, Hayatları ve Eserleri, Ankara: Jandarma Basımevi.
Ergin, O. (1941). Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Osmanbey Matbaası
Germaner, S ve Z. İnankur (1989), Oryantalizm ve Türkiye, İstanbul: Türk kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları 4.
Gören, A. K. (1996), “ Askeri ve Sivil Okulların Türk resim Sanatındaki İşlevi” Antik ve Dekor, 3.
İslimyeli, N. (1965), Asker Ressamlar ve Ekoller, Ankara: Asker Ressamlar Sanat Derneği Yayını.
Koçer, H.A. (1974), Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
Küçükhasköylü, N. (2010), Osmanlı Kıyafet Albümleri (1770-1810), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
Özdeniz, E. (2000), Türk Deniz Subayı Ressamları, İstanbul : Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı.
Renda, G. Ve E. Turan. (1980), Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı, İstanbul: Tiglat Basımevi.
Renda, G. (1998), “17. Yüzyıldan Bir Grup Kıyafet Albümü”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı Sempozyum Bildirileri, İstanbul, s.153- 178.
Say, Y. (1995), Top ve Topçuluğun Tarihsel Gelişimi ve Mühendishane-I Berrî-I Hümayun, Ankara: Topçu ve Füze Okulu Matbaası.
Schick, L. M. (1999), “ Ottoman Costume Albums in A Cross- Cultural Context”, 10th ınternational Congress of Turkish Art (17-23 September 1995), Geneva, s. 625- 628.
Shaw, J. S. ve E. K. Shaw (2000), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, İstanbul: E Yayınları.
Şakir, Ziya, Mahmut Şevket Paşa, İstanbul, 2011, Akıl-fikir Yayınları
Şerifoğlu, Ö. F. ( 2012), “Ressam Hüsnü Tengüz (1875 - 1950) ve“Bayram Hediyesi”, 1453 İstanbul Kültür ve Sanat 14, 62- 66.
Tengüz, H.H. (2005), Sanat Hayatım, (Haz.: Müge Kılıçkaya),İstanbul: Deniz Müzesi Yayınları.