Türkçe koşul tümcelerinde ne soru sözcükleri

Koşul tümceleri ve ne soru öbekleri sıklıkla incelenen ve değişik açılardan betimlenen konu- lardan ikisidir. Bu yoğun incelemelerin nedeni her iki dilsel kümenin karmaşık sözdizimsel davranışlar sergilemesidir. Bu çalışmada Türkçedeki koşul tümcelerin öncül tümceciklerinde ne soru sözcükleri kullanılması sonucunda oluşan ve koşul soru tümceleri olarak adlandırılan tümceler ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı koşul tümcelerinin bir kümesini oluşturan koşul soru tümcelerini sergiledikleri sözdizimsel özellikler açısından koşul tümcelerin diğer yapıları ile karşılaştırılmak yoluyla incelemektedir. Öncül tümceciklerde ne soru sözcükleri içeren koşul soru tümcelerinin diğer koşul tümcelerinden farklı sözdizimsel özelliklere sahip oldukları gözlenmektedir. Bu farklılıklardan ilki diğer koşul tümcelerinde seçimlik olarak kullanılan eğer bağlacının koşul soru tümcelerinde kullanılamamasıdır. Diğer farklılık ise öncül-sonuç tümcecik diziliminin diğer koşul tümcelerinin aksine koşul soru tümcelerinde sabit olması ve sonuç-öncül diziliminin dilbilgisel olmayan tümcelere neden olmasıdır. Diğer bir deyişle koşul soru tümceleri yalnızca öncül-sonuç dizilimine sahiptir. Eğer bağlacının koşul soru tüm- celerinde kullanılamaması adı geçen bağlacın [+ne] özelliği taşımamasıdır. Koşul soru tüm- celerinde öncül-sonuç tümcecik diziliminin tek seçenek olması ise öncül tümcecikde üretilen kavramsal çerçevenin sonuç tümceciğinde dile getirilecek olan sorunun ifade edilebilmesi için ön koşul olmasından kaynaklanmaktadır. Kısacası kavramsal çerçeve oluşturulmaksızın sonuç tümceciğindeki sorunun dinleyiciye yöneltilmesi mümkün değildir. Bu nedenle diğer koşul yapıları ve Türkçedeki diğer yantümcelerin aksine koşul soru tümcelerinin tümcecik dizilimi son derece sabittir, hatta bu dizilimin donuk bir örüntü olduğu da ileri sürülebilir. Yukarıda özetlenen koşul soru tümcelerinin sözdizimsel özellikleri eğer bağlacına ilişkin özellikleri de ortaya koymaktadır. Eğer bağlacı yukarıda da belirtildiği gibi [+ne] özelliği taşımaması nedeni- yle koşul soru tümcelerinde kullanılamamaktadır. Bu kısıtlama adı geçen bağlacın etki alanını da ortaya koymaktadır. Koşul soru tümcelerinin diğer koşul tümceleriyle karşılaştırılması sonu- cunda eğer bağlacının etki alanının öncül tümcecikle sınırlı olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak öncül tümcecikde içe yerleştirilmiş bir yantümce olduğunda ise bu yantümce eğer bağlacının etki alanına girmemektedir ve eğer bağlacı bu yantümcecikde yer alan öğelerin özellikleri üzerinde etkili değildir. Dolayısıyla eğer bağlacı dar bir etki alanına sahiptir. İnceleme aynı zamanda ne soru sözcüklerinin koşul soru tümcelerinde sergilediği sözdizimsel davranışları da ortaya koymaktadır. Ne soru sözcüklerinin basit tümcelerde sergiledikleri özellikleri, eylem öncesi konumda yer alma ve tümce başı konumda da kullanılabilme, koşul soru tümcelerinin öncül tümceciklerinin de sergilediği gözlenmiştir.

Wh-Words in Turkish conditional constructions

Conditional clauses and wh-phrases are among the most frequently studied linguistic structures. They have been studied in terms of distinct linguistic aspects. The reason for this attention seems to be the complex syntactic patterns they have. This study deals with and analyses conditional questions in which wh-phrases appear in protasis or antecedent of conditional clauses. The aim of the study is to uncover syntactic characteristics of conditional questions, part of conditional clauses in Turkish. These syntactic characteristics are revealed through the comparison of plain or other conditional constructions and conditional questions. It is found that conditional questions have distinct syntactic properties that make them different from other conditional constructions. One of these significant differences is that conditional particle eğer which is optionally used in other conditional constructions does not appear in conditional questions. The other difference is that the antecedent-consequent order is the only option in conditional questions although there are two options, namely antecedent- consequent and consequent-antecedent, in other conditional constructions. The study tries to offer explanations about these patterns observed in conditional questions. The unavailability of eğer particle in conditional questions stems from the fact that this particle does not have the feature of [+wh]. Concerning the antecedent-consequent order in conditional questions, it is argued that mental or conceptual model produced in antecedent clause should be uttered first to ask the question in the consequent clause. In short, the question cannot be asked without developing the related conceptual framework in the antecedent clause. Therefore, unlike other conditional clauses and subordinate clauses the order of clauses in conditional questions is very rigid. It is even possible to argue that the antecedent-consequent order is a frozen pattern for conditional questions. The syntactic observations above also provide some characteristics of the conditional conjunction eğer. The analysis first uncovers the scope of eğer that is limited to antecedent clause. When there is another embedded clause within antecedent clause the syntactic features of eğer do not affect those of the constituents appear in this embedded clause. Therefore eğer has a narrow scope. The analysis also reveals the position of wh-words in the antecedent clauses of conditional questions. As in simple sentence structures wh-words may appear both in pre-verbal position and in sentence-initial position when they are used in conditional questions.

PDF

___

Akar, D. (2001). Wh-questions in Turkish, Current issues in Turkish linguistics. Proceedings of the 5th international conference on Turkish linguistics 2, 67-74.
Aygen Tosun, G. (1997). Türkçe’de koşul tümcelerinin bazı sözdizimsel ve anlambilimsel özellikleri. XI. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 35-45.
Bhatt, R. ve R. Pancheva. (2006). Conditionals. M. Everaert, H. van Riemsdijk, R. Goedemans ve B. Hollebrandse (Eds.), The Blackwell companion to syntax, vol. 1 içinde (ss. 638–687).
Wiley-Blackwell. Bryne, R. M. J. ve P. N. Johnson-Laird. (2009). ‘If’ and the problems of conditional reasoning, Trends in cognitive science 13, 282-287.
Caron, B. (2006). Condition, topic and focus in African languages: Why conditionals are not topics. ZAS papers in linguistics 46, 69-82.
Comrie, B. (1986). Conditionals. A typology. Elizabeth Closs Traugott vd. (eds.), On conditionals içinde (ss. 77-99), Cambridge: Cambridge University Press.
Csato, E. A. ve L. Johanson. (1998). Turkish. L. Johanson ve E. A. Csato (Eds.), Turkic languages içinde (ss. 203-235), London and New York: Routledge.
Dancygier, B. (1993). Interpreting conditionals. Time, knowledge and causation. Journal of Pragmatics 19, 1: 19-50.
Egré, P and M. Cozic. (2010). If clauses and probability operators, IHPST.
Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi
Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London and New York: Routledge.
Hacıoğlu, N. (1993). Adverbial clauses as topics in Turkish. La Trobe working papers in linguistics 6.
Haiman, J. (1978). Conditionals are topics. Language 54: 564-589.
Isaacs, J. ve K. Rawlins. (2006). Conditional questions, S-Trends 2006 (University of California, Berkley)’da sunulan bildiri.
Kishimoto, H. (2005). Wh-in-situ and movement in Sinhala questions, Natural language and linguistic theory 23 (1):1-51.
Kornfilt, J. (1997). Turkish. London: Routledge.
Kuruoğlu, G. (1986). Semantic effects of word order in complex sentences. D. Slobin ve K. Zimmer (Eds.), Studies in Turkish linguistics içinde (ss. 233 ff)
Lowe, I. (1992). Conditional clauses. Their information status and discourse function. S. J. J. Hwang vd. (Eds.), Language in contexts. Essays for R. E. Langacker içinde (ss. 339-358), The Summer Institute of Linguistics.
McCready, E. ve B. Reese. (2002). Counterfactual morphology and licensing of modal subordiantion in Hindi. SALA XXII’de sunulan bildiri.
Narayanan, R. vd. (2009). Sentiment analysis of conditional sentences. Proceedings of the 2009 conference on emprical methods in natural language processing. ACL ve AFNLP Singapur, 180-189.
Özsoy, A. S. (1999). Türkçe=Turkish. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Ruhi, Ş. D. Zeyrek. ve Ü. D. Turan. (2000). Koşul tümcelerinde varsayımsallık ve gerçek karşılığı. XIII. dilbilim kurultayı bildirileri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 19-29.
Sabel, J. (2001). Wh-questions in Japanese: Scrambling, reconstruction and wh- movement, Linguistic analysis 31 (1-2).
Sprouse, J. vd. (2011). Reverse island effects and the backward search for a licensor in multiple wh-questions. Syntax 14, 179-203.
Stalnaker, R. C. (1968). A theory of conditionals. N. Rescher (Ed.), Studies in logical theory içinde (ss. 98-112), Oxford.
Taylor, H. L. (2007). Movement from IF-clause adjuncts. A. Conroy vd. (Eds.), University of Maryland working papers in lingustics 16 içinde (ss. 189-202), University of Maryland.
Tynan, J. ve E. Delgado Lavin. (1997). Mood, tense and the interpretation of conditionals. A. Athanasiadou ve R. Dirven (Eds.), On conditionals again içinde (ss. 115- 142), John Benjamins.
Velissaratou, S. (2000). Conditional questions and which-interrogatives. 21 Mayıs 2009 tarihinde http://dare.uva.nl/document/443295 adresinden erişildi.