Naci Tolga SARUÇ, Candan YILMAZ, Çiğdem BÖRKE TUNALI

TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİ

Literatürde vergi gayreti indeksi; bir ülkenin herhangi bir dönemde fiili vergi rasyosu ile vergi kapasitesiarasındaki oran olarak tanımlanmaktadır (Berksoy, 1984: 57). Bu indeksin 1’den büyük olması vergileme sınırınınötesinde vergi toplandığını, indeks değerinin 1’den küçük olması ise vergileme sınırının altında kalındığınıgöstermektedir (Susam, 2015: 293).Bu çalışma, ilk olarak vergi gayreti kavramını ve vergi gayreti kavramının tanımlanmasında önemli rol oynayandeğişkenleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, 2010 – 2014 döneminde Türkiye’de yer alan 79 ile(Tunceli ve Ardahan illeri hariç) ait veriler kullanılarak vergi gayretini etkileyen değişkenler ampirik olarakbelirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, Türkiye’de incelenen dönemde vergi gayretini belirleyenfaktörlerin sanayi üretimi, ihracat ve ithalat olduğu belirlenmiştir.

TAX EFFORT IN TURKEY

In the literature, tax effort index is defined as the difference between actual tax ratio and tax capacity (Berksoy, 1984: 57). If this index is higher than 1 it shows that taxes are collected beyond the taxation limit and if this index is lower than 1 it shows that taxes are collected under the taxation limit (Susam, 2015: 293). This study aims to determine the concept of tax effort and the factors which play a significant role with regard to identifying the concept of tax effort at first. Furthermore, it is tried to determine empirically the variables which affect tax effort in Turkey by using a data set that covers 79 cities (except Tunceli and Ardahan) over the period 2010 - 2014. According to the results of the empirical analysis, it is found that industry production, export and import are the determinants of tax effort in Turkey over the period under investigation.

PDF

___

Berksoy, T. (1984), Gelişmekte Olan Ülkelerde Vergi Kapasitesi ve Vergi Gayreti, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (Yayınlanmış Doktora Tezi), Yayın No: 362, İstanbul.
Bird, M. R. and Vazquez, M. J. (2008), “Tax Effort In Developing Countries And High Income Countries: The Impact Of Corruption, Voice And Accountability”, Economıc Analysis & Policy, 1 (38), s. 54 – 71.
Brun, F. J. and Diakite, M. (2016), “Tax Potential and Tax Effort: An Empirical Estimation for Nonresource Tax Revenue and VAT’s Revenue”, Etudes et Documents, No. 10, s.1 – 64.
Çelik, H. (2006), Türkiye’de Belediyelerin Vergi Kapasitesi ve Vergi Gayreti Analizi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
Çiçek, G. H. ve Yavuz, S. İ. (2014), “Vergi-Harcama Paradoksu: Türkiye’de Belediyeler Üzerine Bir Araştırma”, Çağdaş Yerel Yönetimler, No. 4, s. 17-31.
Dursun, G. D. (2008), “1990–2006 Yılları Arası Türkiye’nin Vergi Kapasitesinin Hesaplanmasına Ait Bir Araştırma”, Maliye Finans Yazıları, 22(79), s. 45 – 60.
Eltony, M. N. (2002), “The Determinants of Tax Effort In Arab Countries”, Arab Planning Institute Working Paper Series, s. 1 – 20.
Garg, S. Goyal, A. and Pal, R. (2017), “Why Tax Effort Falls Short of Tax Capacity In Indian States”, Public Finance Review, 45(2), s. 1 – 39.
Gelir İdaresi Başkanlığı, Bütçe Gelirlerinin GSYH İçindeki Payları, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_4.xls.htm, (13.05.2017).
Gelir İdaresi Başkanlığı, İller İtibariyle Genel Bütçe Vergi Gelirleri, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm, (24.03.2017).
Gelir İdaresi Başkanlığı (2012), Seri: B, Sıra No: 7, Tahsilat Genel Tebliği, http://www.gib.gov.tr/node/89104, (24.03.2017).
Gelir İdaresi Başkanlığı, OECD Üyesi Ülkelere İlişkin Çeşitli Vergi İstatistikleri, http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/HTML/VI/OECD13.htm, (27.09.2017).
Kaghazian, S. Naghdi, Y. and Pourshian, N. (2013), “The Relationship Between Tax Effort and Oil Revenue In Selected Oil Countries” Middle - East Journal of Scientific Research, 15 (4), s. 493-499.
Le, M. T. Dodson, B. and Bayraktar, N. (2012), “Tax Capacity and Tax Effort: Extended Cross-Country Analysis from 1994 to 2009”, IMF Policy Research Working Paper, No: 6252, s. 1-50.
Lotz, R. J. and Morss, R. E. (1967), "Measuring "Tax Effort" in Developing Countries” Staff Papers - International Monetary Fund, 14 (3), s. 478-499.
OECD, (2017), Revenue Statistics,https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=REV, (28.09.2017).
Öz, E. (2015), “Türkiye'nin Mali Sistemindeki Bazi Aksaklıklar Ve Çözüm Önerileri”, http://www.denizlismmmo.org/haberdetay.asp?ID=495, (13.10.2017).
Pessino, C. and Ricardo, F. (2010), “Determining Countries’ Tax Effort”, Revista de Economía Pública, 195 (4), s. 65 – 87.
Piancastelli, M. (2001), “Measurıng The Tax Effort Of Developed And Developıng Countrıes. Cross Country Panel Data Analysıs — 1985/95”, IPEA Working Paper, No: 818, s. 1 – 18.
Samimi, J. A. Zaroki, S. and Hadizade, A. (2009), “Tax Capacity and Tax Effort: Evidence from Islamic Republic of Iran”, World Applied Sciences Journal, 6 (10), s. 1413-1422,
Saruç, N. T. ve Sağbaş, İ. (2015), Türkiye’de Bölgesel Vergi Yükü ve Formül Yöntemiyle Vergi Tahsisi, International Science and Technology Conference Prossesing Book, 2 – 4 Eylül, St. Petersburg, s. 928 – 940.
Shin, K. (1969), “International Difference in Tax Ratio”, The Review of Economics and Statistics, 51(2), s. 213- 220.
Susam, N. (2015), Kamu Maliyesi, Beta Yayınları, İstanbul.
Stotsky, G. J. and Woldemariam, A. (1997), “Tax Effort in Sub-Saharan Africa”, IMF Working Paper, 97(107), s. 1 – 56.
Şimşek, D. (2013), Türkiye’de Bölge Düzeyinde Vergi Esnekliği, Vergi Canlılığı, Vergi Kapasitesi Ve Vergi Gayreti, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Yohou, D. H. and Goujon, M. (2017), “Reassessing Tax Effort In Developing Countries: A Proposal of a Vulnerability-Adjusted Tax Effort Index (VATEI)”, Working Paper, No. 186, s. 1 – 17.
Wang, Q., Shen, C. and Zou, H. (2009), “Local Government Tax Effort In Chına: An Analysıs Of Provıncıal Tax Performance”, Region et Development, No: 29, s. 203 – 236.