Ferhat TOPBAŞ, Abdurrahman KORKMAZ, Sabriye ÇELİK UĞUZ

HARCAMA TÜRLERİNE GÖRE TURİZM GELİRLERİNDE MEVSİMSELLİK: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Bu çalışma, harcama türlerine göre turizm gelirlerinde mevsimsel değişimler olup olmadığını Türkiye ekonomisiiçin analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada yer verilen veri seti, 2003-2016 dönemini kapsamaktadır veTürkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan Çıkış Yapan Ziyaretçiler Anketi’nden elde edilmiştir. Verisetinde mevsimsel değişimler olup olmadığını test edebilmek için mevsimsel kukla değişkenler içeren regresyonyöntemi, HEGY birim kök testi ve Census-X12 yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmadan elde edilen ampirikbulgular, harcama türlerine göre turizm gelirlerinde genellikle stokastik ve çarpımsal özellikler sergileyenmevsimsel değişimler olduğunu ortaya koymaktadır. Böylece, Türkiye’ye gelen ortalama bir ziyaretçininharcama eğiliminde mevsimsel değişimler olduğu ve bu çıkarımın Türkiye’de turizm politikalarının tasarımındadikkate alınması gerektiği sonucuna varılmıştır.

SEASONALITY IN TOURISM INCOME BY TYPES OF EXPENDITURE: THE TURKISH CASE

This paper aims at analysing whether there are seasonal variations in tourism income by types of expenditure for the Turkish economy. Dataset employed in the paper covers the period 2003-2016 and is gathered from Departing Visitor Survey published by Turkish Statistical Institute. To test whether there are seasonal variations in the dataset, regression analysis with seasonal dummy variables, HEGY unit root test and Census X-12 methodology are utilized. Empirical results from the paper reveal that there are seasonal variations in the tourism income by type of expenditure, which generally exhibit stochastic and multiplicative characteristics. Thus, it is concluded that there exist seasonal variations in the expenditure propensity of a typical visitor to Turkey, and this implication should be taken into consideration in designing tourism policies in Turkey.

PDF

___

Akal, M. (2004), “Forecasting Turkey's Tourism Revenues by ARMAX Model”, Tourism Management, 25(5), s.565-580.
Akan, Y. ve Işık, C. (2009), “Yabancı Ziyaretçi Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi (1970-2007)”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 20(2), s.197-203.
Akış, S. (1998), “A Compact Econometric Model of Tourism Demand for Turkey”, Tourism Management, 19(1), s.99-102.
Aktaş, C. (2005), “Türkiye’nin Turizm Gelirini Etkileyen Değişkenler İçin En Uygun Regresyon Denkleminin Belirlenmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), s.163-174.
Amelung, B. and Viner, D. (2006), “Mediterranean Tourism: Exploring the Future with the Tourism Climatic Index”, Journal of Sustainable Tourism, 14(4), s.349-366.
Atay-Kayış, A. ve Aygün, Ş. (2016), “Türkiye'de Turizm Sektörünün Enflasyon Üzerine Etkisini Açıklamaya Yönelik Bir Model Önerisi”, Uluslararası İşletme, Ekonomi Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1(1), s.37- 57.
Aydın, A., Darıcı, B. ve Taşçı, H. M. (2015), “Uluslararası Turizm Talebini Etkileyen Ekonomik Faktörler: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), s.143-177.
Aykaç-Alp, E. (2010), “Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, s.13-22.
Bahar, O.. (2006), “Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi, 13(2), s.137-150.
Balıbey, M. ve Türkyılmaz, S. (2015), “A Spectral Method Approach for the Relationship Between Tourism and Economic Growth in Turkey”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), s.85-96.
Bar-On, R. R. (1975), “Seasonality in Tourism: A Guide to the Analysis of Seasonality and Trends for Policy Making” (pp. 1-5), London: The Economist Intelligence Unit Ltd.
Bar-On, R. R. (1999), “The Measurement of Seasonality and Its Economic Impacts”, Tourism Economics, 5(4), s.437-458.
Baum, T. ve Hagen, L. (1999), “Responses to Seasonality: The Experiences of Peripheral Destinations”, International Journal of Tourism Research, 1, s.299-312.
Baum, T. and Lundtorp, S. (2001), “Seasonality in Tourism: An Introduction; Book Chapter in Seasonality In Tourism”, T. Baum and S. Lundtorp (Eds.), (pp:1-4), Oxford: Pergamon-Elsevier Science.
Box, G. E.P. and Jenkins, G. M. (1970), Time Series Analysis: Forecasting and Control, San Francisco: HoldenDay.
Butler, R.W. (1994), “Seasonality in Tourism: Issues and Problems”, In Tourism: The Status of the Art, A.V. Seaton (ed.). (pp. 332-339), Chichester, UK: Wiley.
Butler, R.W. (2001), “Seasonality in Tourism: Issues and Implications. Book Chapter in Seasonality In Tourism”, T. Baum and S. Lundtorp (Eds.), (pp.5-22), Oxford: Pergamon-Elsevier Science.
Butler, R.W. and Mao, B. (1997), “Seasonality in Tourism: Problems and Measurement”, In Murphy, P. (Ed.) Quality Management in Urban Tourism, (pp. 9-24), Chichester, UK: Wiley
Chan, F. ve Lim, C. (2011), “Spectral Analysis Of Seasonality İn Tourism Demand”, Mathematics and Computers in Simulation, 81, s.1409-1418.
Cho, V. (2009), “A Study On The Temporal Dynamics Of Tourism Demand İn The Asia Pacific Region”, International Journal of Tourism Research, 11, s.465-485.
Chu, F. L. (2004), “Forecasting Tourism Demand: A Cubic Polynomial Approach”, Tourism Management, 25(2), s.209-218.
Coshall, J. T. (2005), “A Selection Strategy For Modeling Uk Tourism flows By Air To European Destinations”, Tourism Economics, 11(2), s.141-158.
Coshall, J. T., Charlesworth, R. and Page, S. J. (2015), “Seasonality Of Overseas Tourism Demand İn Scotland: A Regional Analysis”, Regional Studies, 49(10), s.1603-1620.
Cuccia, T. and Rizzo, I. (2011), “Tourism Seasonality İn Cultural Destinations: Empirical Evidence From Sicily”, Tourism Management, 32, s.589-595.
Cunado, J., Gıl-Alana, L. A. and Perez, De G. F. (2004), “Modeling Monthly Spanish Tourism: A Seasonal Fractionally Integrated Approach”, Tourism Economics, 10(1), s.79-94.
Çağlayan, E. (2003), “Yaşam Boyu Sürekli Gelir Hipotezi'nde Mevsimsellik”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), s.409-422.
Çelik-Uğuz, S. (2014), “Türkiye'de Cari İşlemler Dengesi Ve Turizmin Önemi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26), s.18-22.
Çetintaş, H. ve Bektaş, Ç. (2008), “Türkiye’de Turizm Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Kısa ve Uzun Dönemli İlişkiler”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), s.1-6.
Dagum, E. B. (1980), “The X-11 Arıma Seasonal Adjustment Method; Seasonal Adjustment And Time Series”, Staff, Statistics Canada.
European Commision, “Additive Decomposition”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/additivedecomposition-0, (29.10.2017).
European Commision, “Multiplicative Decomposition”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/multiplicativedecomposition, (01.11.2017).
European Commision, “RegARIMA Models”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/regarima-models, (02.11.2017).
European Commision, “Stable Seasonality Test”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/stable-seasonalitytest, (02.11.2017).
European Commision, “Quality Measures and Tests”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/qualitymeasures-and-tests-0, (04.11.2017).
European Commision, “Evolutive Seasonality Test”, https://ec.europa.eu/eurostat/sa-elearning/evolutiveseasonality-test , (04.11. 2017).
Dülger, F. ve Cin, M.F. (2002), “Paranın (M2) Gelir Dolanım Hızı”, 1986-2000 Türkiye Deneyimi”, İMKB Dergisi, 6(22), s.35-50.
Fernandez-Morales, A. and Mayorga-Toledano, M. C. (2008), “Seasonal Concentration Of The Hotel Demand İn Costa Del Sol: A Decomposition By Nationalities”, Tourism Management, 29(5), s.940-949.
Findley, D. F. ve diğerleri (1998), “New Capabilities And Methods Of The X-12-Arıma Seasonal-Adjustment Program”, Journal Of Business & Economic Statistics, 16(2), s.127-152.
Goh, C. and Law, R. (2002), “Modelling And Forecasting Tourism Demand For Arrivals With Stochastic NonStationary Seasonality And Intervention”, Tourism Management, 23, s.499–510.
Görmüş, Ş. ve Göçer, İ. (2010), “The Socio-Economic Determinant Of Tourism Demand İn Turkey: A Panel Data Approach”, International Research Journal Of Finance And Economics, 55(1), s.88-99.
Gujarati, D. N. (2005), “Temel Ekonometri”, (Çev. Ümit Şenesen ve Gülay Şenesen), Literatür Yayınları, İstanbul.
Gündüz, L. and Hatemi-J, A. (2005), “Is The Tourism-Led Growth Hypothesis Valid For Turkey?”, Applied Economics Letters, 12(8), s.499-504.
Güneş, E. ve Kabadayı, B. (2015), “Türkiye Turizm Talebini Açıklamaya Yönelik Bir Panel Çekim Modeli Analizi”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(2), s.31-46.
Higham, J. and Hinch, T. (2002), “Tourism, Sport And Seasons: The Challenges And Potential Of Overcoming Seasonality İn The Sport And Tourism Sector”, Tourism Management, 23, s.175-185.
Hoti, S., Mcaleer, M. and Shareff, R. (2007), “Modelling International Tourism And Country Risk Spillovers For Cyprus And Malta”, Tourism Management, 28(6), s.1472-1484.
Hylleberg, S. et al. (1990), “Seasonal Integration And Cointegration”, Journal of Econometrics, 44(1), s.215- 238.
Jang Soo, C. (Shawn) (2004), “Mitigating Tourism Seasonality: A Quantitative Approach”, Annals Of Tourism Research, 31(4), s.819-836.
Kara, O., Çömlekçi, İ. ve Kaya, V. (2012), “Turizm Gelirlerinin Çeşitli Makro Ekonomik Göstergeler İle İlişkisi: Türkiye Örneği (1992–2011)”, AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), s.75-100.
Karamelikli, H. ve Erkuş, S. (2016), “Turizm Sektörünün Türkiye’nin Büyüme Oranı Üzerindeki Asimetrik Etkisi”, Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 12(29), s.1-15.
Kasman, A. ve Kırbaş-Kasman, S. (2004), “Turizm Gelirleri Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi”, İktisat İşletme Ve Finans Dergisi, 220, s.122-131.
Kaya, A. A. ve Canlı, B. (2013), “Türkiye’ye Yönelik Uluslararası Turizm Talebinin Belirleyenleri: Panel Veri Yaklaşımı”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), s.43-54.
Kennedy, E. (Liz) (1999), “Seasonality İn Irish Tourism: 1973-1995”, Tourism Economics, 5 (1), s.25-47.
Ketenci, N. (2009), “The ARDL Approach To Cointegration Analysis Of Tourism Demand in Turkey With Greece As The Substitution Destination”, METU Studies in Development, 36(2), s.363-382.
Kırca, M. ve Topal, M. H. (2017), “Türkiye’de Turizm Talebinin Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisinin Analizi”, Balkan And Near Eastern Journal Of Social Sciences, 3(2), s.96-108.
Kim Jae, H. and Moosa, I. (2001), “Seasonal Behaviour Of Monthly International Tourist Flows: Specification And Implications For Forecasting Models”, Tourism Economics, 7, s.381-396.
Koç, E. and Altınay, G. (2007), “An Analysis Of Seasonality İn Monthly Per Person Tourist Spending İn Turkish Inbound Tourism From A Market Segmentation Perspective”, Tourism Management, 28(1), s.227-237.
Koenig-Lewis, N. and Bischoff, E.E. (2005), “Seasonality Research: The State Of The Art”, International Journal Of Tourism Research, 7, s.201-219.
Kozic, I. (2013), “The Seasonality in Tourism İn Croatia”, Ekonomski Vjesnik, 26 (2), s.470-480.
Kulendran, N. and Wong Kevin, K.F. (2005), “Modeling Seasonality İn Tourism Forecasting”, Journal Of Travel Research, 44, s.163-170.
Ladiray, D. and Quenneville, B. (2012), “Seasonal Adjustment With The X-11 Method”, Springer Science & Business Media.
Lim, C. (1997), “Review Of International Tourism Demand Models”, Annals Of Tourism Research, 24(4), s.835- 849.
Lim, C. and Mcaleer, M. (2000), “A Seasonal Analysis Of Asian Tourist Arrivals To Australia”, Applied Economics, 32, s.499-509.
Lim, C. and Mcaleer, M. (2001), “Monthly Seasonal Variations- Asian Tourism To Australia”, Annals Of Tourism Research, 28(1), s.68-82.
Lim, C. and Mcaleer, M. (2002), “Time-Series Forecasts Of International Travel Demand For Australia” Tourism Management, 23, s.389-396.
Lundtorp, S. R., Charlotte, R. and Wanhill, S. (1999), “The Off-Season İs ‘No Season’: The Case Of The Danish Island Of Bornholm”, Tourism Economics, 5(1), s.49-68.
Mcdonald-Johnson, K. M. Et Al. (2006), Seasonal Adjustment Diagnostics: Census Bureau Guideline, 2006.
Özcan, C. C. (2015), “Türkiye’de Turizm Gelirinin Makroekonomik Belirleyicileri: Panel Veri Analizi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), s.203-220
Özcan, C. C. ve Yorgancılar, F. N. (2016), “Uluslararası Ticaret Ve Turizm Arasında Bir İlişki Var Mı?”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(1), s.37-48.
Özer, M., Coşkun, İ. O. ve Kırca, M. (2015), “Time Varying Causality Between Exchange Rates And Tourism Demand For Turkey”, 5th International Conference On Tourism & Hospitality Management, Athens, Greece, 5-7 June.
Parrilla, J. C., Font, A. R. and Nadal, J. R. (2007), “Accommodation Determinants Of Seasonal Patterns”, Annals Of Tourism Research, 34(2), s.422-436.
Shiskin, J., Young, A. H. and Musgrave, J.C. (1967), “The X11 Variant Of The Census Method Iı Seasonal Adjustment Program”, Bureau Of The Census Technical Paper, 15.
Snepenger, D., Houser, B. and Snepenger, M. (1990), “Seasonality Of Demand”, Annals Of Tourism Research, 17(4), s.628-630.
Spencer, D. M. and Holecek, D. F. (2007), “Basic Characteristics Of The Fall Tourism Market”, Tourism Management, 28(2), s.491-504.
Song, H. and Li, G. (2008), “Tourism Demand Modelling And Forecasting: A Review Of Recent Research”, Tourism Management, 29(2), s.203-220.
Şahbaz, A. ve Mızırak, Z. (2017), “Turizm Gelirleri Ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, KMÜ Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 19(32): s.107-114.
Tandoğan, D. ve Genç, M. C. (2016), “Türkiye'de Turizm Ve Ticari Açıklık Arasındaki İlişki: Toda Ve Yamamoto Nedensellik Yaklaşımı”, AİBÜ-İİBF Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi,12(1), s.59- 70.
Tosun, C. (1999), “An Analysis Of Contributions International Inbound Tourism To The Turkish Economy”, Tourism Economics, 5, s.217-250.
Türe, H. ve Akdi, Y (2005), “Mevsimsel Kointegrasyon: Türkiye Verilerine Bir Uygulama”, VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu: 26-27 Mayıs, İstanbul.
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (2016), “Turizmin Ekonomideki Yeri”, https://www.tursab.org.tr/tr/turizmverileri/istatistikler/turizmin-ekonomideki-yeri/gsmh-icindeki-payi-1963-_79.html, (20.10.2017).
Wahab, S. (1975), Tourism Management, London: Tourism International Press.
Yamak, R. ve Sı̇vrı̇, U. (1998), “Türk Sanayi Üretiminde Mevsimsellik”, İktisat İşletme ve Finans, 13(147), s.33- 42.
Yolsal, H. (2010), “Mevsimsel Düzeltmede Kullanılan İstatistiki Yöntemler Üzerine Bir İnceleme”, Öneri, 9(33), s.245-257.
Zortuk, M. ve Bayrak, S. (2013), “Seçilmiş Ülkelere Göre Türkiye’nin Turizm Talebi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri Ve İstatistik Dergisi, 19, s.38-58.