TÜKETİM TOPLUMUNDA GÖZETİM UYGULAMALARI VE TÜKETİCİ BAKIŞ AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Disiplinize etme ve yönlendirme amacıyla tarihsel süreçte farklı şekillerde görülen gözetim kavramı, günümüzde enformasyon teknolojileri ve dijital gelişimle beraber kuşatıcı etkisini arttırmış olarak devam ettirmektedir. Kutsal kitaplarda yer alan metinlerden devlet yönetimine, askeri yapılanmadan toplum ve örgüt yönetimine kadar pek çok yerde var olan gözetim, enformasyon teknolojilerinin etkisiyle işletme/marka ve tüketici arası ilişkilere de yön vermiştir. Panoptikon kavramıyla beraber anılan gözetim hakkında bilgilerin yer aldığı çalışmanın araştırma bölümünde tüketim ortamlarında (AVM, süpermarket vb) kameralar yoluyla gerçekleştirilen gözetim, ticari amaçlı işletmeler/markalar tarafından tüketicilerden toplanan kişisel bilgiler ve gözetimi, çevrimiçi alışveriş ortamlarında yapılan gözetim olmak üzere üç gözetim türü konu edinmektedir. Nitel bir durum araştırması olan çalışmada biçimsel mülakat tekniği kullanılmış ve tüketicilerin çevrimiçi gözetimi diğer gözetim türlerine göre daha endişe verici ve tehlikeli bulduğu, kameralarla gözetimde güvenlik gerekçesiyle kabullenme düzeyinin daha yüksek olduğu, kadınların ve yaş grubu yüksek olanların kişisel bilgilerin edinimi ve çevrimiçi gözetlemeye karşı daha olumsuz düşünceler sergiledikleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca bireysel haklar, kişisel mahremiyet ve rıza kavramlarını dikkate almanın tarafların arasında iyi niyet ve güven tesis etme noktasında önem taşıdığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Gözetim, panoptikon, tüketici mahremiyeti

SURVEILLANCE APPLICATIONS IN THE CONSUMPTION SOCIETY AND AN ASSESSMENT FROM CONSUMER PERSPECTIVE

The concept of surveillance seen in different forms in the historical process for the purpose of disciplining and guiding is continuing today with an increased encompassing effect together with information technology and digital development. Surveillance, which is found in many places, ranging from the texts in the sacred books to the state administration, from the military establishment to management of the society and the organization, have also directed relations between business/brand and consumer by the influence of information technologies. In the research part of the study, which includes information on surveillance mentioned together with the panopticon concept, there are three types of surveillance as the subject, namely surveillance through cameras in consumption environments (shopping malls, supermarket etc.), personal information and surveillance collected from consumers by commercial enterprises/brands, surveillance in online shopping environments. In this qualitative case study, formal interview technique was used, and it is reached to the conclusions that, consumers find online surveillance as more alarming and dangerous than other types of surveillance, that the level of acceptance of the surveillance by cameras for security reasons is higher than other surveillance types, and that women and older people have more negative attitudes towards acquisition of personal information and online surveillance. It is also believed that taking into account the concepts of individual rights, personal privacy and consent are important at the point of establishing goodwill and trust between the parties.

Keywords:

Surveillance, panopticon, consumer privacy,

PDF

___

ALKİBAY, Sanem ve DEMİRGÜNEŞ Banu K. (2016). “Evaluating Trust and Perceived Risk Dimenions in Online Clothing Shopping”, Research Journal of Business and Management, 3(2), s. 157-172.
ANDREJEVIC, Mark (2003). “Monitored Mobility in an Age of Mass Customization”, Space and Culture, 6(2), s. 132-150.
BAUDRILLARD, Jean (2008). Tüketim Toplumu, (Çev.Hazal Deliçaylı-Ferda Keskin), Ayrıntı Yayınları:İstanbul.
BAUMAN, Zygmunt ve LYON, David (2016). Akışkan Gözetim, (Çev.Elçin Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BELLMAN, Steve; JOHNSON, Eric; KOBRIN, Stephen; LOHSE, Gerald (2004)."International Differences in Information Privacy Concerns: A Global Survey of Consumers." Information Society, 20(5), s. 313-324.
BENTHAM, Jeremy (2016). Panoptkion ya da Gözetim-Evi, (Editörler), Barış Çoban-Zeynep Özarslan, Panoptikon Gözün İktidarı, İstanbul, Su Yayınevi, s. 9-75.
CAPITAL; “Müşteriyi Dinleyip Para Kazanıyorlar” https://www.capital.com.tr/yonetim/pazarlama/musteriyi-dinleyip-para-kazaniyorlar. Erişim Tarihi: 29.12.2017
ÇAKIR, Mukadder (2015). Internette Gösteri ve Gözetim Eleştirel Bir Okuma, Ankara:Ütopya Yayınları.
DEDEOĞLU, Ayla Özhan ve BAYBARS, Miray (2017). “Bir İktidar Alanı Olarak Çevrimiçi Gözetleme ve İlgili Tüketici Tutumları”, International Journal of Economic and Administrative Studies, 16.UİK özel sayısı, s. 253-272
DOLGUN, Uğur (2004). “Gözetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), s.55-75.
DOLGUN, Uğur (2005). Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna, Ankara: Ekin Kitabevi.
FOUCAULT, Michel (2007). İktidarın Gözü, (Çev.Işık Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
FOUCAULT, Michel (2015). Hapishanenin Doğuşu, (Çev. M.Ali Kılıçbay), Ankara: İmge Kitabevi.
GIDDENS, Anthony (2010). Modernliğin Sonuçları, (Çev. Ersin Kuşdil), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
GODIN,Seth;“PermissionMarketing” http://www.sethgodin.com/permission/thanks.asp. Erişim Tarihi: 29.12.2017
HSU, Chin Lung ve LIN, Judy C.C. (2016). “An Empirical Examination of Consumer Adoption of Internet of Things Services: Network Externalities and Concern for Information Privacy Perspectives”, Computers in Human Behavior, 62(2016), s.516-527.
KARAKEHYA, Hakan ve USLUADAM, Asena K. (2016). Neden Gözetl(en)iyoruz? Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı (3), s. 187-200.
KÖSEOĞLU, Özgür ve KÖKER, Nahit E. (2015). “Consumer Privacy in New Media: A Study of University Students in Turkey”, Mediterranen Journal of Social Sciences, 6(2), s. 588-598.
LYON, David (2006). Günlük Hayatı Kontrol Etmek Gözetlenen Toplum, (Çev.Gözde Soykan), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
LYON, David (2013). Gözetim Çalışmaları (Çev.Ali Toprak), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
MARX, Gary T. (1998). “An Ethics for the New Surveillance”, The Information Society, 14(3), s. 171-185.
MARX, Gary T. (2002). What is New about The New Surveillance Classifying Chane and Continuity, Surveillance and Society, 1(1), s. 9-29.
MARX, Karl (2009). Kapital, Birinci Cilt, Ankara: Sol Yayınları.
MATHIESEN, Thomas (1997).“The Viewer Society: Michel Foucault's `Panopticon' Revisited”, Theoretical Criminology, 1(2), s. 215-234.
MERRIAM, Sharan B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber, Çeviri Editörü, (Selahattin Turan), Ankara: Nobel Yayıncılık
OULASVIRTA, Antti; SUOMALAINEN, Tiia; HAMARI, Juho; LAMPINEN, Airi; KRISTIINA, Karvonen (2014). “Transparency of Intentions Decreases Privacy Concerns in Ubiquitous Surveillance”, Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(10), s. 633-638.
ÖZARSLAN, Zeynep (2016). Gözün İktidarı: Elektronik Gözetim Sistemleri, (Editörler), Barış Çoban-Zeynep Özarslan, Panoptikon Gözün İktidarı, İstanbul, Su Yayınevi, s.139-158.
ÖZTÜRK, Serdar (2013). “Filmlerle Görünürlüğün Dönüşümü: Panoptikon, Süperpanoptikon, Sinoptikon”, Gazi Üniversitesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36(2013), s. 132-151.
PRIDMORE, Jason ve ZWICK, Detlev (2011). “Marketing and the Rise of Commercial Consumer Surveillance”, Surveillance&Society, 8(3), s.269-277.
RON, Kahan (1998). "Using Database Marketing Techniques to Enhance Your One‐to‐One Marketing Initiatives", Journal of Consumer Marketing, 15(5), s. 491-493,
SCHERMER, Bart (2007). Software Agents, Surveillance, and the Right to Privacy: a Legislative Framework for Agentenabled Surveillance, Leiden: Leiden University Press.
SÖNMEZ, Barbaros (2016). “Gözetim Toplumunun Günümüz Tüketim Dinamikleri Bağlamında Yorumlanması”, Selçuk İletişim, 9(2), s.262-284.
TAYLOR, Frederick W. (2014). Bilimsel Yönetimin İlkeleri, (Çev. H. Bahadır Akın) Ankara: Adres Yayınları.
TOKER, Ersin (2016). “Gözetim Toplumu Üzerine”, Popüler Bilim TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Bülteni, Ağustos 2016, s. 62-64.
TSAI, Janice; EGELMAN, Serge; CRANOR, Lorrie; ACQUISTI, Alessandro (2011). “The Effect of Online Privacy Information on Purchasing Behavior: An Experimental Study”, Information Systems Research, 22(2): 254-268.
WEBER, Max (2008). Bürokrasi ve Otorite, (Çev.H. Bahadır Akın) Ankara: Adres Yayınları.
YAPRAKLI, Tevfik Şükrü ve ÜNALAN, Musa (2017). “Consumer Privacy in the Era of Big Data: A Survey of Smartphone Users’ Concerns”, 2nd World Conference on Technology, Innovation and Entrepreneurship, May 12-14, 2017, Istanbul.