EBU'L-ABBAS SA'LEB VE ARAP DİLİNDEKİ YERİ

Ebu’l-Abbas Sa‘leb’in yaşadığı dönemin siyâsî, sosyal ve kültürel yapısı çok çalkantılı ve değişkendi. Bu değişim ve çalkantı, dönemin ilmî ve fikrî hayatına büyük oranda etki etmişti. Bu etkinin olumsuz yönleri kadar olumlu yanları da olmuştur. Özellikle dil, lügat ve edebî üslup açısından Arap şiirine çok yönlü etkileri olmuştur. Devlet başkanı başta olmak üzere çeşitli mahfillerde—ortam yer--- meclisler oluşturulur ve bu meclislerde şiir dinletisi, dil tartışmaları yapılırdı. Şâirler bu meclislerde şöhret kazanır ve devlet başkanından maaş ya da ikram adıyla hediyeler kazanırdı. Bu meclislerde yetişen âlim ve edipler—edebiyatçı-- devletin ileri gelenlerinin çocuklarının da hocası olurdu. Bu dönemde yaşayan Ebu’l-Abbas Saʽleb’in hayatı ders halkaları, sohbet meclislerinde münazara ve münakaşalarla geçti. Başta akranları olmak üzere hocaları ve diğer dil mektep müntesipleriyle—ekol mensupları-- mütaalarda –tartışma--bulunarak kendini yetiştirdi. Geçimini, hocalarının ve diğer âlimlerin kitaplarını istinsah—kitap yazarak el ile--- ederek, okutarak ve şerh yazarak—açıklayıcı bir kitap yazmak--- sağlamaya çalışmıştır. Bu çalışmada Ebu’l-Abbas Sa’leb’in hayatı, eserleri ve Arap dilciliğindeki yeri doktora tezimiz bağlamında irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ebu’l-Abbas Sa’leb, Sa’leb ve Lügat, Sa’leb ve üslup, Sa’leb ve Şiir

Abul-ABBAS SA'LEB AND PLACE IN ARABIC LANGUAGE

The politic, social and cultural structure of age, where Ebu’l-Abbas Sa’leb is lived, was very chaotic and changeable. This chaos and change had big influence in this age. This influence has both positive side and negative side. Especially, they had big influence in Arabic poem in terms of language, dictionary and literary diction. In some places, especially in the head of government, people came together and make poetic listening and debate about language. Poets gain favour in this places and head of government give them price as income or president. Scientists and literature people also thought the children of people in government. The life of Ebu’l Sa’leb, who lived in this age, passed in these places by making debate and discussion. He improved himself by making debate with his teacher and especially his friends. He earned money by rewrite his teacher’s book, teach children and write explanation book. In this study, Ebu’l- Abbas Sa’leb’s life, his works and the place of Arabic language was examined in terms of doctor thesis.

Keywords:

Ebu’l-Abbas Sa’leb, Sa’leb and dctionary, Sa’leb and diction, Sa’leb and poem.,

PDF

___

Ahmed Ateş, “Çorum ve Yozgat Kutuphanelerinde Bazı Muhim Arapca Yazmalar”, AÜİFD., Sayı I, s.58-59.
Ahmed b. Yahyâ Sa„leb, Kitabu‘l-Fasih, nşr. Atıf Medkûr, 1983.
el-Mecalis, 1-11, nşr. Abdusselâm Muhammed Flârûn, 1947.
Kava‗idu‘ş-şi‘r, nşr. Ramazan Abduttevvâb, 1966.
Carl, Brockelmann, Geschichte der Arabischen Litteratur, GAL,I-I1, Leiden 1943-1949.
Geschichte der Arabischen Litteratur, Supplementband, 1-111, Leiden 1937-1939.
Tarihu‘l-edebi‘l-‗Arabi,GAL(Arp:) (liden, trc. Abdülhalim en- Neccâr), (IV-VI ciltler, es-Seyyid Ya‟kûb Bekr-Ramazan Abduttevvâb), Kahire 1983.
Corci Zeydân, İslâm Medeniyeti Tarihi, I-V, nşr. z. Meğâmiz, Sad, Mümin Cevik, İstanbul 1976.
Demirayak, Kenan, Abbasi Edebiyatı Tarihi, Şafak Yay, Erzurum, 1998.
Derviş, Abdullah, el-Me‘acimu‘l-Arabiyye,(nşr. es-Seyyid Haşan Şerbetli), Kâfire 1956.
Ebû Hilâl el-Askerî, Hasan b. Abdillah, Kitabıı‘s- Sına‗ateyn, (nşr. Ali el- Becâvî-Muhammed EbuT-Fadl İbrâhim), Kahire tsz.
Ebu‟t-Tayyib el-Luğavî, Abdülvâhid b. Ali, el-Halebî Meratibu‘n- Nahviyyin, (nşr. Muhammed Ebü‟l-Fadl ibrâhîm, Kahire, 1954.
el-Cumahî, Muhammed b. Sellâm, Tabakâtu Fuhûli‘ş-şu‗ara‟, 1-11, (nşr. Mahmûd Muhammed Şâkir), Kahire 1952.
el-Muzhir fî ‗Ulumi‘l-Luğa ve Enva‗iha, (nşr. M. A. Câde‟l
Mevlâ-Ali Muhammed el-Becâvî- Ebü‟l-Fadl İbrâhîm), I-II, Kâhire tsz.
el-Iktırâh fî ‗ilmi usûli-n-Nalıv, İstanbul, 1975-1978.
el-İtkân fî ‗ulumi‘l-Kur‘an, 1-11, Beyrut, 1407/1987. eş-Şâtır Muhammed Ahmed, el-Mûcez fî neş‘eti‘n-Nalıv, Kâhire 1403/1983. ez-Zeccâcî, Ebü‟l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk, Mecalisu‘l-‗ulema nşr.
Abdüsselâm Hârun, Kahire 1420/1999.
el-Îzâh fî ‗İleli‘n-Nahv, nşr. Mâzin el-Mübarek, Beyrut 1986. ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed, Tezkiretıü‘l-Huffaz, 1-IV, Haydarabâd 1375- 77/1955-58.
Siyeru a‗lami‘n-nübela‘, I-XXI1I, Beyrut, 1401-1405/1981-85. ez-Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b. Örner, el-Keşşaf An Hakaiki‘t-Tenzil fî
Vücûhi‘t-Te‘vil, I-IV, Beyrut tsz.
ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, el-Burhan fî ‗ulumi‘l- Kur‘an, nşr. Muhammed Ebü‟l-Fazl, I-IV, Kahire, 1376/1957
Gayetü‘n-nihâye, İbn Cinnî, Ebü‟l-Feth Osman, el-Hasais, I-III, nşr. M. Ali en-Neccâr, Beyrut 1372/1952. İbn Hacer, Ebü‟l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî, Lisanü‘l
Mizan, I-VII, Beyrut 1406/1986.
İbn Hallikân, Şemsüddîn Ebü‟l-Abbas Ahmed, Vefeyatu‘l-A‘yân, I-VIII (nşr. İhsân Abbas ), Beyrut 1968.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf b. Ahmed, Muğni‘l-lebîb ‗an Kutubi‘l e‗arib, I-II, nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd, Beyrut 1411/1991.
İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, Eş-Şi‘r ve‘ş-Şu‘ara‘, Beyrut 1983.
İbn Manzûr, Cemâleddin Ebü‟l-Fadl Muhammed, Lisanu‘l-Arab, I-XVIII.
İbn Reşîk el-Kayravânî, Ebû Ali el-Hasan, el-‗Umde fî Mehasini‘ş-Şi‘r ve Adabihi ve Nakdih, I-II,(nşr.M.Muhyiddîn „Abdulhamîd), 1-11, Beyrut, 1972.
İbn Tağriberdî, Ebü‟l-Mehâsin Yûsuf, en-Nucûmu‘z-Zahire fî Mülûki Mısr ve‘l-Kahire, I-XVI, Kâhire 1389/1963.
İbnü‟l-Enbârî, Ebü‟l-Berekât Kemâleddîn, Nuzhetu‘l-Elibbâ fî Tabakâti‘l- Üdeba, (nşr. Muhammed Ebu‟l-Fadl İbrâbîm), Kâhire 1386/1967.
el-insaf fî mesaili‘l-hilaf beyne‘nı-nahviyyin el-Basriyyin ve‘l
Sa‟îd el-Afğânî, Min Târîhi‘n-Nahv, Beyrut, tsz.
Fî Usûli‟n-Nahv, Beyrut 1982. Safedî, Selâhaddîn Halîl b. Aybeg, Kitabu‘l-Vafi bi‘l-vefeyat, Sem‟ânî, Abdülkerîm b. Muhammed, el-Ensab, (nşr. Abdullah Ömer el
Bârûdî), I-V, Beyrut 1408/1988.
Sezgin, Fuat, GAS (Ar.) Tarihu‘t-Turasi‘l-‗Arabi, I-V, Riyâd 1403-1404.
Şevki Dayf, Tarihu edebi‘l-‗Arabi, I-II, Mısır-Kahire tsz.
el-Medarisu‘n-Nahviyye, Kahire 1968. - el-Fenn ve mezahibuh fı‘ş-şi‘ri‘l-‗arabi, Mısır 1982. Taşköprizâde, İsâmüddîn Ahmed Efendi, Mevzûatu‘l-Ulûm, (Miftâhu 's-Sa
‘âde), (trc. Kemâleddin Mehmed Efendi, I-II, İstanbul 1313.
Miftahu‘s-Sa‗ade ve misbâhu‘s-Siyâde, (thk. Dr. Abdülvahhâb
Ebu‟n-Nûr - Kâmil Kâmil Bekrî), I-III, Kahire 1968.
Yâkût, Şihâbüddin Ebû Abdillâh el-Hamevî, Mu‘cemu‘l-Udeba,(nşr. Ahmed Ferîd Rifâî), I-XX, Kahire 1355-57/1936-38.