VÂHİDÎ’NİN CİNÂNÜ’L-CENÂN adlı eserinde imla ve dil özellikleri

Bu makalede 16. yüzyıl şairlerinden Vâhidî’nin Cinânü’l-Cenân (Gönül Bahçeleri) adlı eserinden bahsedilecek; eser ve yazarı hakkında kısa bilgiler verildikten sonra eserin imla ve dil özellikleri üzerinde durulacaktır. Vâhidî devrinin çok büyük isimleri arasında sayılmamakla birlikte onun yetenekli bir şair olduğu elimizde bulunan söz konusu eserinden anlaşılmaktadır. Eserde göze çarpan deyim, atasözü ve mahallî kelimeler daha çok 17. yüzyılda kendini bulan mahallileşme hareketine doğru gidişi göstermesi bakımından dikkate değerdir. Eserin elde bulunan baskısı Ahmet Cevdet tarafından 1897 yılında İkdam külliyatında yayımlanan baskıdır. Dolayısıyla eserin imlasında hem 16. yüzyıla hem de 19. yüzyıla ait özellikler bulunmaktadır. Eser şekil bilgisi açısından da yine imlaya paralel olarak farklı görünümler arz eder.

Spelling and Lingusitic Properties of CİNÂNÜ’L-CENÂN by VÂHİDÎ

In the article, a work of Vâhidî, one of the poets of 16th century, namely Cinânü’l-Cenân will be mentioned, and after the information about the work and its writer provided, the spelling and linguistic properties of the work will be dwelled. Although he is not counted among the most important figures of his era, it is understood through the above-mentioned work that he was a talented poet. The idioms, proverbs and local words that stand out in the work are worthy of attention as they are the signs of inclination towards localisation movement that created its identity especially in 17th century. The available edition of the work was published in İkdam corpus by Ahmet Cevdet in 1895. Therefore, the spelling of the work reveals the properties of both 16th and 19th centuries. It also exhibites different morphological properties parallel with spelling.

PDF

___

BRENDEMOEN, Bernt (1977-79), “Labiyal Ünlü Uyumunun Gelişmesi Üzerine Bazı Notlar”, Türkiyat Mecmuası, 19: 223-240, İstanbul.
CANPOLAT, Mustafa (1992) “Eski Anadolu Türkçesindeki Belirtme Durumu (accu-sativus) Ekinin Kökeni Üzerine”, Türkoloji Dergisi X. Cilt, 1. Sayı, DTCF Yay., Ankara, s. 9-11.
ÇELTİK, Halil (2008), “Ahmed-i Rıdvan Divanı’na Göre Eski Harfli Metinlerde Vezin-İmla İlişkisi”, Turkish Studies, Sayı 3/6, Güz.
DEVELİ, Hayati (1995), Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmesi ve Uyumlar, TDK Yay., Ankara.
DUMAN, Musa (1995), Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, TDK Yay., Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2004), Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay., Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2007), “Tanzimat Gramerlerine Göre Tanzimat Döneminin Dili”, Makaleler Dil-Destan- Tarih- Edebiyat, (Yayına Haz. Ekrem Arıkoğlu), Akçağ Yay, Ankara.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation, C. I-II, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
ERDAL, Marcel (2004), A Grammar of Old Turkic, Brill, Leiden-Boston.
ERGİN, Muharrem (1990), Türk Dil Bilgisi, İstanbul (19. Baskı).
GABAIN, A., Von (1941), Eski Türkçenin Grameri. (Çev. M. AKALIN, TDK Yay., Ankara, 1995).
GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yay., Ankara.
GÜLSEVİN, Gürer, Erdoğan BOZ (2004), Eski Anadolu Türkçesi. Ankara.
GÜMÜŞKILIÇ, Mehmet (1997), 18. Yüzyıl Türkçesinde Ses Hadiseleri, İstanbul Üniversitesi (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul.
KARAHAN, Leylâ (2006), “Eski Anadolu Türkçesinin Kuruluşunda Yazı Dili- Ağız İlişkisi”, Turkish Studies, Sayı 1, Yaz, s. 9-18.
KARTALLIOĞLU, Yavuz (2005), "Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16, 17 ve 18. Yüzyıllar)”, G.Ü., Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
KARTALLIOĞLU, Yavuz (2007), “Tanzimat Gramerlerinde Bazı Eklerin İmlası ve Dudak Uyumu İle İlgili Uyarılar”, Bilig, Güz, Sayı: 43, s. 85-106, Ankara.
KORKMAZ, Zeynep (1968), “Eski Anadolu Türkçesinde Aslî Ünlü (Vokal) Uzunlukları”, DTCFD, XXVI/3-4 (1968), Ankara, s. 49-66.
KORKMAZ, Zeynep (1973), Sadru’d-dîn Şeyhoğlu, Marzubân-nâme Tercümesi, İnceleme- Metin-Sözlük-Tıpkıbasım, Ankara.
KORKMAZ, Zeynep (1977), “Eski Anadolu Türkçesi Üzerindeki Çalışmaların Bugünkü Durumu Ve Karşılaştığı Sorunlar”, Türkoloji Dergisi, C.7, S.1, s. 13-22.
KORKMAZ, Zeynep (1979), “Eski Anadolu Kaynaklarının Yayınında Transkripsiyonla İlgili Değerlendirmeler”, Türkoloji VIII, Ankara., s. 67-78.
KORKMAZ, Zeynep (1991), “Türk Dili ve Arap Alfabesi”, Dil ve Alfabe Üzerine Görüşler, s. 11-20, Ankara. KORKMAZ, Zeynep (1998), “Arap Alfabesi ve Türk Dili”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Eylül 1998, C: 1998/II, S: 561, s. 183-19, Ankara.
MANSUROĞLU, Mecdut (1958), Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri, İstanbul.
ÖZKAN, Mustafa (2000), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul.
ÖZKAN, Nevzat (2000a), Ahmet Cevdet Paşa, Fuat Paşa, Kavâ’id-i Osmaniyye, 1851, TDK Yay., Ankara.
ÖZKAN, Nevzat (2000b), Ahmet Cevdet Paşa, Medhal-i Kavâ’id, 1851, TDK Yay., Ankara.
TEKİN, Talat (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1994), Eski Türkiye Türkçesi Gramer-Metin-Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul.
TULUM, Mertol (1991), “Alfabe ve Alfabemiz Üzerine”, Dil ve Alfabe Üzerine Görüşler, s. 23-27, Ankara.
YAVUZ, Orhan (1986), Anadolu Türkçesi İle Yapılan En Eski Tezkiretü’l-Evliya Tercümesi ve Dil Özellikleri, Erzurum.