Anadolu'da ve Kuzey Kafkasya'da yaşayan Nogay Türklerinde doğum sonrası inançlar

Doğum, insan yaşamının en önemli geçiş dönemlerinden biridir. Her toplumda, bu dönemde yerine getirilmesi gereken birtakım inanç ve gelenekler bulunur. Bütün Türk dünyasında olduğu gibi Nogay Türklerinde de anne adayı, hamile kalma isteğinden başlayarak bazı âdetlere uymak ve âdetlerin gerektirdiği işlemleri yerine getirmek zorundadır. Ana yurtları Kuzey Kafkasya olan Nogay Türkleri son iki yüz yılda büyük kitleler hâlinde Anadolu’ya göç etmişler, doğum ile ilgili inanç ve geleneklerinin büyük bir kısmını göç ettikleri yerlerde de uygulamaya devam etmişlerdir. Ancak bu geleneklerden bir kısmı zaman içinde unutulmuş, bir kısmı Türkiye Türklerinin doğum gelenekleriyle karışmıştır. Doğum ile ilgili gelenekler doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere üç bölümde yerine getirilmektedir. Özellikle çocuğun doğumundan kırkı çıkıncaya kadar geçen zamanda yapılan bazı uygulamalar, bütün Türk kültüründe olduğu gibi Nogaylarda da önem kazanmaktadır. Doğum sonrasında uygulanan bazı gelenekler şunlardır: Çocuğun doğumu ve göbek bağının kesilmesi, çocuğun kundaklanması, beşik düğünü, çocuk görme, çocuğa ad koyma, çocuğu nazardan koruma, çocuğa kırk zıbın giydirme –kırklama, alkarısı, diş hediği, çocuğun yürümesi-kalakay yuvarlama, köstek kesme, çocuğun sünnet olması, çocuğun sütten kesilmesi vb. Bu makalede Anadolu’da Konya ilinin Kulu ilçesine bağlı Seyitahmetli köyüne yerleşmiş Nogay Türkleri ve Kuzey Kafkasya’da Karaçay Çerkez Cumhuriyeti’nde yaşayan Ak Nogayların doğum sonrası inanç ve gelenekleri incelenmiştir.

Beliefs After Birth In Noghay Turks Living In Anatolia And North Caucasus

Birth is one of the most important periods of transition in human life. Every society has some beliefs and observed traditions during this period. As in the entire Turkish world, Noghay culture determines that an expectant morther must also observe certain traditions, beginning from her willing to be pregnant. Noghay Turks, whose homeland is the North Caucasus, migrated to Anatolia in large numbers and continued to observe most of their traditions concerning birth. However, some of these traditions have been forgotten over time and other. Became combined with the birth traditions of the Turkish in Turkey. Birth traditions are related to three stages: before birth, at the moment of birth and after birth. Some practices, especially from the birth of a child until its 40th day, are as important among Noghay Turks as in the entire Turkish culture. The traditions observed after birth include: Birth of a baby and cutting the umbilical cord, swaddling the baby, cradle ceremony, visiting the baby, naming the baby on the 40th day of its birth, protecting the baby from Lilith, cooking a food with wheat to celebrate the growth of the child’s teeth, celebrating the child’s first steps, rolling a kalakay bread, tying the baby’s feet and then cutting them to make him/her walk, circumcising the baby, weaning the baby etc. This article examines the post-birth traditions and beliefs of Noghay Turks who became established in Seyitahmetli village in the Kulu province in Konya, Anatolia and the White Noghays, who live in the Republic of Karachay Cherkessia in the Northern Caucasus.

___

  • ACIPAYAMLI, Orhan (1961), Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Erzurum: AÜEF Yayınları. ARAZ, Rıfat (1995), Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını No: 108. ARTUN, Erman (2006), Adana Halk Kültürü, Adana. Derleme Sözlüğü (1965), Cilt 2, Ankara: TDK Yayınları.
  • DİLEK, İbrahim (1996), “Altay Türklerinde Çocuğun Doğması ve Doğum Günü Kutlamalarına Dair Bazı İnanışlar”. Bilig, (Bahar): 51-54. KALAFAT, Yaşar (1995), Doğu Anadoluda Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara. (2006), Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları V-VI, Ankara: Berikan Yayınları. (2007), “Karşılaştırmalı Nogay-Türk Halk Kültürü” http://www.yasarkalafat.info/index.php?ll= newsdetails&w=1&yid=131 (09.05.2011) KAPAYEV, Suyun (1995), Nogaydıñ Üyi, Çerkessk. KAZAKOV, Valeriy (1983), “Soñgı Yaz”, Togız Kaptal. Çerkessk: 3-95. KÖSE, Nerin (akt.) (2001), Kazakların Gelenek ve Görenekleri ile İnanç ve Pratikleri, Ankara. ÖRNEK, Sedat Veyis (1995), Türk Halk Bilimi, Ankara. TAVKUL, Ufuk (1993), Kafkasya Dağlılarında Hayat ve Kültür, İstanbul: Ötüken Yayınları.