KAZAK AYDINI MİRJAKIP DUVLATULI'NIN (1885-1935)BALKIYA(1922)TİYATRO ESERİNDE CEDİTÇİ DÜŞÜNCE VE DÖNEMİN SOSYAL MESELELER

Mirjakıp Duvlatulı, Kazak edebiyatında ceditçi düşünceyi benimseyen bir Kazak aydınıdır. Duvlatov'un ceditçi düşüncelerini ortaya koyduğu eserlerinden biri, 1922 yılında yazdığı Balkıya tiyatro eseridir. Balkıya, Kazak tiyatrosunun ilk eserlerinden biri olması bakımından önemlidir. Eser, yazıldığı dönemin sosyal meselelerine ışık tutmaktadır. Bu makale, Balkıya tiyatro eserinde yer alan ceditçi-kadimci çatışması, zengin-fakir çatışması, Rusya'daki Müslüman-Türk tebaanın eğitim meselesi, eğitimde metot tartışmaları, Çarlık Hükümeti'nin sömürgeci politikaları ve adaletsiz yöneticileri gibi dönemin sosyal sorunları üzerine odaklanmıştır

Jadid Thought and Social Issues of the Time in Kazakh Intellectual Mirjakıp Duvlatulı's (1885-1935) Play Balkıya(1922)

Mirjakıp Duvlatulı is an intellectual of Kazakh literature who adopted Jadid ideas. The play Balkıya written in 1922 is one of his works which reflects his Jadidist views. This play is of great significance because it is one the first productions of Kazakh theatre. It throws on light to the social issues of the time. The focus of this article is on the conflict between Jadid and Kadim, rich and poor, the issue of education for Muslim-Turkish citizens of Russia, the case of method in education, imperialistic policies and unjust administrators of Tsarist autocracy

PDF

___

30 JILDARDAGI KAZAK ADEBİYETİ 1997, Almatı: "Gılım".
ABSEMET, M. (1995), Mirjakıp: Ömiri men şıgarmaşılığı, Almatı.
AKPINAR, Yavuz (2008), İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri: 2 Fikri Eserleri, İstanbul: Ötüken.
ALDAJUMANOV, K.S., KANĞOJİYEVA, R.K., KOYGELDİYEV, M., RÜSTEMOV, S.K., SAYLAVBAY, E., TOMAHİKO, U., ÇİLİKOVA, E.V. (2005), Alaş Kozğalısı Kujattar men Materialdar Jıynağı Jeltoksan 1917-Mamır 1920, Almatı: "Alaş" Baspası.
AMANJOLOVA, D. (1994), Kazahskiy avtonomizm i Rossiya: İstoriya dvijeniya Alaş, Moskova.
ARIKAN, Metin (2008a), "Mirjakıp Duvlatulı: Hayatı ve Eserleri", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt 5, sayı 4 (Aralık 2008), s. 102-121.
ARIKAN, Metin (2008b), "Kazak Edebiyatında İlk Roman -Bakıtsız Jamal-", Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/7 Fall, s. 39-82.
AYAN, Ekrem (2015), Modern Kazak Edebiyatının Öncüsü Ibıray Altınsarin, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
BALKIYA 2010, Mirjakıp Duvlatov Şığarmaları (ölen-jırlar, angimeler, pyesa, kösemsözder men sın-zerttev makalaları), s. 141-168, Almatı: "Ana tili" baspası.
BİRAY, Nergis (2011), Ahmet Baytursınulı Şiirleri Üzerinde Dil ve Üslûp İncelemesi, İstanbul: Bilgeoğuz.
ELEVKENOV, Ş. (1995), Magjan: Ömiri men şıgarmagerligi, Almatı.
GÖKGÖZ, Saime Selenga (2007), Yevmifiy Aleksandroviç Malov İdil-Ural'da İslâm Karşıtı Rus Misyon Siyaseti, Ankara: Köksav.
GÜCÜYETER, Bahadır (2013), "Kazak Tiyatrosunun Oluşumuna Genel Bir Bakış", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz (19), s. 79-92.
HABLEMİTOĞLU, Şengül-HABLEMİTOĞLU, Necip (2004), Şefika Gaspıralı ve Rusya'da Türk Kadın Hareketi (1893-1920), İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
HAYİT, Baymirza (1995), Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
HAYİT, Baymirza (2006), Ruslara Karşı Basmacılar Hareketi, (Türkçesi Elif KIRAL), İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
ISKAKOV, Bürkit (1976), Kazak-Tatar Adebiy Baylanısı (Damuv kezenderi), Almatı: Kazak SSR'nin "Gılım" Baspası.
KALKAN, İbrahim (2002), "Kazak Siyasî Düşüncesinin Gelişimi ve Kazak Gazetesi (1913-1918)", Türkler, cilt 19, s. 369-387, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
KAMALİEVA, Alsu (2009). Romantik Milliyetçi Ayaz İshakî, Ankara: Grafiker Yayınları.
KINACI, Cemile (2014), "Ütopyadan Gerçeğe: Kadınlar Ülkesi ve Arslan Kız'dan Âlem-i Nisvan'a Evrilen Türk Kadın Hareketi", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi İsmail Bey Gaspıralı Özel Sayısı, cilt 11, sayı 4 (Aralık 2014), s. 224-247.
KINACI, Cemile (2016), Kazak Sovyet Edebiyatında İmaj ve Kimlik (1925-1991), Ankara: Bengü.
KIRIMLI, Meryem (2002), "Kazakistan'da Milliyetçilik", Türkler, cilt 19, s. 364-368, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
KOÇ, Kenan-İŞİNA, Almagül-KORGANBEKOV, Bolat (2007), Kazak Edebiyatı II (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
KOVALSKAYA, Svetlana (2002), "Kazakistan'da Ceditçilik", (çev. Hatice Babavatan), Türkler, cilt 18, s. 644-651, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
KURAT, Akdes, Nimet (1966), "Kazan Türklerinin "Medenî Uyanış" Devri", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, sayı: 3-4, Temmuz-Aralık, s. 95-194.
MARAŞ, İbrahim (2002), Türk Dünyasında Dinî Yenileşme (1850-1917), İstanbul: Ötüken.
MEKTEP, Amankos (2004), "İsmail Bey Gaspıralı ve Kazaklar", İsmail Bey Gaspıralı İçin, (Başeditör Hakan Kırımlı), s. 643-654, Ankara, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları No: 9.
MUKANOV, Sabit (2008), XX. gasırdagı kazak adebiyeti, Almatı: Atamura.
NEGİMOV, Serik (der.) (2010), "Jer Meselesi", Mirjakıp Duvlatov Şugarmaları, s. 180-183, Almatı: "Ana Tili" Baspası.
NURPEYİSOV, K. (1995), Alaş hem Alaşorda, Almatı.
ÖZDEMİR, Emin (2009), "Kazak Kültürel Hayatında Tatarların Etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin Gelişimi", Bilig, Kış/2009, sayı 48, s. 157-176.
PİRMANOV, A. KAPAYEVA, A. (1997), Kazak intelligentsiyası: Ulttık intelligentsiyanıng kalıptasu tarihınan, Almatı.
RORLİCH, Ayşe Azade (2000), Volga Tatarları Yüzyılları Aşan Millî Kimlik, (çev. Mehmet Süreyya Er), İstanbul: İletişim.
ŞÜKİRULI, S., TİLEŞOV, E. (2009), "Alaştın" Tildik Murası, Almatı: "KİE" Lingvoeltanuv İnovatsiyalık Ortalığı.
TAMİR, Ferhat (2004), "İsmail Bey Gaspıralı'nın Kazak Aydınları Üzerindeki Tesiri", İsmail Bey Gaspıralı İçin, (Başeditör Hakan Kırımlı), s. 655-663, Ankara, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları No: 9.
TAR JOL, TAYGAK KEŞÜV 2009, Kazaktın Jüz Romanı Saken Seyfullin Tar Jol, Taygak Keşüv, Almatı: "Jazuvşı" Baspası.
TAYMAS, Abdullah Battal (1966), Kazan Türkleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 15.
TOGAN, A. Zeki Velidî (1981), Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, İstanbul: Enderun Kitabevi.
TOĞISBAYEV, B. -SUJİKOVA, A. (2009), Tariyhı tulgalar, Almatı: Almatı kitapbaspası.