Gelin Kaya efsaneleri ve Taş kesilme motifi üzerine bir değerlendirme

Halk biliminin sosyoloji, psikoloji, antropoloji ve diğer sosyal bilimlerle ilişkisi bugün artık çok iyi bilinmektedir. Halkbiliminin araştırma alanına giren malzemenin büyük bir çoğunluğu davranış bilimleri, sosyal yapı ve işlevleri ile ilgili çalışmalar için önemli bir kaynak niteliğindedir. Folklorik malzemelerde âdet ve gelenekleri, davranış kalıplarını, değerlere yüklenen anlamları, halkın idrakini ve dünya görüşünü, hatta geleneğin dünden bugüne geçirdiği evreleri ve etkilerini görmek mümkündür. Bu çalışmada, Türk halk anlatı geleneğinde “Gelin Kayası Efsaneleri” olarak adlandırılan efsaneler, Türkiye ve Azerbaycan kaynaklı örneklerden hareketle “taş kesilme” motifinin işlevleri açısından değerlendirilecektir. Genelde efsaneler, özelde Gelin Kayası efsaneleri, kültürümüzü oluşturan bazı yerel değerlerin, düğün geleneklerinin bir parçası olarak değerlendirilmiş ve başta geline ait olmak üzere aile ile sosyal çevrenin birlikte belirlediği çeşitli davranış kalıplarının farklı yönlerini, korunma biçimlerini, sunulan modellerin halk tarafından karşılanışını yansıtması açısından incelenmiş, söz konusu efsanelerin mitik anlamları ve gelenekle ilişkisi araştırılmıştır.

An Evaluatıon On The Motive Of Petrifactionin Gelin Kayası Legends

The relationship of folklore, social sciences is clearly known. Most of folklore elements are good source for humanistics, social context and functional studies. In folkloric elements it is possible to find customs, behavioral taboos and many views and meanings put on values as well as views and opinions of human being of that society. In this study it is aimed to analyze and comment systematically on petrifaction motive of Turkey and Azerbaijan legends in the basis of ‘Gelin kayası legends’ of Turkish folk legends in accordance with its motives. Our legends, especially ‘Gelin kayası legends’, are accepted as the indicators of some basic behavioral rules and services of bride, family and social setting and this phenomenon has been taken into account by means of its ways of preserving and inheriting by the society itself.

PDF

___

Ahundov, Ehliman (1994), Azerbaycan Halk Yazını Örnekleri, (Çev. Semih Tezcan), Ankara: TDK Yay.
Aron, Raymond (2000), Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, (Çev. Korkmaz Alemdar), Ankara: Bilgi Yayınları.
Best, Steven; Douglas, Kellner (2011), Postmodern Teori, (Çev. Mehmet Küçük), 2. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yay.
Boratav, Pertev Naili (1999), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Çobanoğlu, Özkul (1999), Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemlerine Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
Davis, Nira Yuval (2003), Cinsiyet ve Millet, (Çev. Afşin Bektaş), İstanbul: İletişim Yay.
Elçin, Şükrü (1986), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
Eliade, Mircea (1993), Mitlerin Özellikleri, (Çev. Sema Rifat), İstanbul: Semavi Yay.
Erdentuğ, Nermin (1977), Sosyal Adet ve Gelenekler, Ankara: Kültür Bak. Yay.
Ergun, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, C. I, Ankara: TDK Yay.
Giddens, Antony (1994b), “Living in a Post-Traditional Society”, Reflexive Modernization Polity, Stanford Universty, Pres.
Handler, R; Linnekin, J (1984), “Tradition Genuine or Spurious”, American Folklore Society, 97.
Hobsbawm, E; Ranger, T (2006), Geleneğin İcadı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
Kafesoğlu, İbrahim (1999), Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Karadağ, Metin (1995), Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri, Ankara: Ürün Yay.
Köprülü, M. Fuad (1989), Edebiyat Araştırmaları I, II, İstanbul: Ötüken Yay.
Ögel, Bahaeddin (1988), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Oğuz, Öcal-Ersoy, Petek (2006), Türkiye’de 2006 Yılında Yaşayan Taş Kesilme Efsaneleri Mekânlar Anlatılar, Ankara: THBMER Yay.
Önder, Mehmet (1966), Anadolu Efsaneleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
Püsküllüoğlu, Ali (1982), Efsaneler, Ankara: TDK Yay.
Sakaoğlu, Saim (2003), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara; Akçağ Yay.
Sakaoğlu, Saim (2003), 101 Türk Efsanesi, Ankara; Akçağ Yay.
Sakaoğlu, Saim (1980), Anadolu Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara: Ankara Üniversitesi Yay.
Sakaoğlu, Saim (2009), Masal Araştırmaları, Genişletilmiş II. Baskı, Ankara: Kömen Yay.
Seyidoğlu, Bilge (1997), Erzurum Efsaneleri, İstanbul: Dergâh Yay.
Shils, Edward, (2003), “Gelenek”, Doğu Batı, 25.
Sami, Şemsettin (2009), Kamus-ı Türkî, İstanbul: Kapı Yay.
Tanyu Hikmet (1987), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Ankara.
TDK (2005), Türkçe Sözlük, TDK Yay.
Yücel, Tahsin (1982), Yapısalcılık, I. Baskı, İstanbul: Ada Yay.
Weber, Max (1978), “Economy and Society”, Vol. I, University of California Pres Berkeley Los Angeles, London.