BATI GÖKTÜRK KAĞANI AŞİNA HE-LU (KUTLUG)'NUN TÜRKÇE ADI VE BİYOGRAFİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

630 yılında İllig Kağan'ın yakalanmasıyla Çin hâkimiyetine giren Doğu Göktürkleri, yaklaşık elli yıl boyunca Çin sınırları içinde yaşamışlardır. Göktürklerin mağlubiyetinin ardından bazı Göktürk asilzadeleri kendi isteğiyle, bazıları da zorunlu olarak Çin'e bağlanmış ve Çin saflarında savaşmışlardır. Batı Göktürkleri ise bir süre daha bağımsız olarak varlıklarını sürdürdükten sonra kendi içlerinde parçalanmış, ardından son kağan Aşina Kutlug'un (He-lu ??) yakalanmasıyla Batı Göktürkleri de Çin hâkimiyetine girmişlerdir. Aşina Kutlug da Çin saflarında savaşan asilzadelerden biridir; ancak o, bir süre Çin'e bağlı kaldıktan sonra kendini kağan ilan ederek bağımsızlığı için savaşmış fakat başarısız olmuştur. Bu çalışmada Batı Göktürk kağanı Aşina Kutlug'un Çin'in ilk kronolojik tarih kitabı olan Zizhi Tongjian içerisindeki biyografisi ve kendisinin Türkçe adı üzerinde durulacaktır

An Analysis on Western Turkic Qaghan Ashina He-lu (Kutlug)'s Turkish Name and His Biography

Eastern Turkic Khaganate which lived in Chinese sovereignty along with Illig Qaghan's capture in 630 AD, continued to live in Chinese borders for fifty years. After falling down of Eastern Turkic Khaganate, there were some noblemen who voluntarily submitted to China, besides, there were also noblemen who were forced to submit and fought for the sake of China. As for that Western Turkic Khaganate lived independently for a long time and along with the capture of Ashina Kutlug, who was the last Qaghan of Western Turkic Khaganate, they also lived in Chinese sovereignty. Ashina Kutlug was one of the noblemen who fought for the sake of China but after spending some time in Chinese sovereignty he announced himself as qaghan and fought for his independence though he failed. In this study, Western Turkic qaghan Ashina Kutlug's biography in Zizhi Tongjian which is the first chronologic history book in China and his Turkish name are dealt with

PDF

___

CHAVANNES, Edouard (2007), Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, (Çev. Mustafa Koç), İstanbul: Selenge Yayınları.
DU, You ?? (1988), Tongdian ??, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
GÖMEÇ, Saadettin Yağmur (2011), Köktürk Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
GUMILEV, Lev Nikolaveviç (2011), Eski Türkler, (Çev. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yayınları.
JACQUES, Guillaume (2006), "Introduction To Chinese Historical Phonology (Çincenin Tarihsel Fonetiğine Giriş)", Leiden.
KAPUSUZOĞLU, Gökçen (2016), "Tang Kayıtlarına Göre VII. Yüzyılda Çin'e Yerleşen Göktürk Komutanları", Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
KIRİLEN, Gürhan (2015), Budizm ve Orta Asya: Xuan Zang Seyahatnamesi, Ankara: Gece Kitaplığı.
KIRİLEN, Gürhan (2016), Çin Dili, Ankara: Gece Kitaplığı.
LİU, Xun ?? (1988), Jiu Tang Shu, ??? Eski Tang Kayıtları, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
ONAT, Ayşe (2012), Han Hanedanı Tarihinde Batı Bölgeleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
OUYANG, Xiu ??? (1988), Xin Tang Shu ??? Yeni Tang Kayıtları, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
SİMA, Guang ??? (1988), Zizhi Tongjian ????, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
TAŞAĞIL, Ahmet (2014), Göktürkler I-II-III, Ankara: TTK Yayınları.
XİA, Zhengnong ??? (1999), ?? Cihai Ansiklopedik Sözlük, Shanghai: ??????? Shanghai Cishu Chubanshe.
WANG, Qinruo??? (1988), Cefu Yuangui ????, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
WANG, Pu ?? (1955), Tang Huiyao ???, Pekin: ???? Zhonghua Shuju.
YANG, Shengmin??? (2012), ???????????? (Zizhi Tongjian'de Göktürkler ve Uygurlar Tarihi Üzerine Notlar ), ????????? Shehui Kexue Wenxian Chubanshe.
ZANG, Lihe ???(1982), ????????? (Çin Eski ve Yeni Yer Adları Büyük Sözlüğü), Hong Kong: ????? Shangwu Yinshuguan.
http://ocbaxtersagart.lsait.lsa.umich.edu Baxter-Sagart Old Chinese reconstruction www.zdic.net