GEDÂYÎ DÎVÂNI'NDA ŞAHSİYETLER

Dinî, tarihî, mitolojik ve folklorik temellere dayanan klasik Türk edebiyatı, beslendiği kaynaklar ve kendine özgü biçim ve muhtevasıyla binlerce yıllık edebî geleneğin mahsulünü oluşturur. Klasik Türk edebiyatının layıkıyla anlaşılabilmesi ve taşıdığı anlam derinliğine vâkıf olunabilmesi, bu edebiyatın yararlandığı kaynakların bilinmesiyle mümkündür. Klasik Türk edebiyatının yararlandığı kaynaklardan biri de dinî, tarihî, efsanevi ve mitolojik şahsiyetlerdir. Bu noktadan hareketle çalışmamızda XV. yüzyıl Orta Asya Türkçesinin önde gelen temsilcilerinden Gedâyî'nin Dîvân'ında geçen şahsiyetler incelenmiş; telmih ve teşbih unsuru olarak kullanılan bu şahsiyetlerle ilgili olaylar tespit edilerek şiirin anlam derinliğinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır

Personages in the Divan of Gedayi

Based on religious, historical, mythological, and folkloric foundations, Turkish literature is the product of a literary generation of thousands of years with its sources, unique form, and content. Understanding the classical Turkish literature deservedly and appreciating its depth of meaning are possible through the knowledge of its sources. One of these sources which Turkish literature relies on is the religious, historical, mythological, and folkloric personages. In this respect, our study analyses the personages in the Divan of Gedayi, who is a foremost representative of 15th century Central Asia Turkish language, and the depth of meaning in the poem is uncovered through determining the events related to these personages which are used as elements of reference and similitude

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa (1986), Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, İstanbul: Bedir Yayınevi.
AHMEDHOCAYEV, Erkin (1971), "Mevlono Gedoiy", Şark Yulduzu, Gafur Gulom Nomidegi Adabiyot ve San'at Neşriyoti, Taşkent, 197-203.
ALBAYRAK, Nurettin (1993), "Cem", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 279-280.
ALBAYRAK, Nurettin (2000a), "İbrâhim b. Edhem", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 295-296.
ALBAYRAK, Nurettin (2000b), "İsfendiyâr", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 511-512.
AYDEMİR, Abdullah (1990), İslâmî Kaynaklara Göre Peygamberler, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
CANPOLAT, Mustafa (2002), "Çağatay Dili ve Edebiyatı", Türkler Ansiklopedisi VIII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1354-1369.
ÇELEBİ, İlyas (1998), "Hızır", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 406-409.
DEMİRCİ, Kürşat (1993), "Dahhâk", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 408-409.
DİKMEN, Mehmet (2003), Peygamberler Tarihi, İstanbul: Cihan Yayınları.
ECKMANN, Janos (1971), The Dîvân of Gadâ'î, Bloomington: Indiana University.
ECKMANN, Janos (2003), "Küçük Çağatay Grameri", Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Ed. O. F. Sertkaya), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 109-132.
EFENDİOĞLU, Mehmet (2008), "Sahâbe", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 35, Türkiye Di- yanet Vakfı Yayınları, 491-500.
ERASLAN, Kemal (1986), "Çağatay Şiiri", Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri) 415-417, 564-718.
ERDEM UÇAR, Filiz Meltem (2015), Gedâyî Dîvânı İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Ankara: Gazi Kitabevi.
FAYDA, Mustafa (1992), "Bilâl-i Habeşî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 6, Türkiye Di- yanet Vakfı Yayınları, 152-153.
FAYDA, Mustafa (2005), "Muhammed", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30, Türkiye Di- yanet Vakfı Yayınları, 408-423.
GANİEVA, Suyima (1972), "Yana Gedoiy'ning Kasidesi ve Mecolisü'n-Nefois'ning Yoziliş Tarihi Tog'riside", Özbek Tili ve Edebiyoti Dergisi 5, 53-56.
GÜRTUNCA, M. Faruk (2007), Muhammed Bin Cerir Et Taberi Tarih-i Taberî II, İstanbul: Sağlam Ya- yınları.
KARAAĞAÇ, Günay (1997), Lutfî Divanı (Giriş-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2009), "Selmân-ı Sâvecî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 36, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 446-447.
KURNAZ, Cemal (1995), "Ferhad", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 383.
KURNAZ, Cemal (1998), "Hızır", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 411-412.
LEVEND, Agâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstan- bul: Enderun Kitabevi.
LUGAL, Necati (2005), Firdevsî, Şahnâme, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ONAY, Ahmet Talât (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
ÖNGÖREN, Reşat (2000), "İbrâhim b. Edhem", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21, Tür- kiye Diyanet Vakfı Yayınları, 293-295.
PALA, İskender (1989), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü I, II, İstanbul: Akçağ Yayıncılık.
PALA, İskender (2002), Divân Edebiyatı, İstanbul: L&M Yayıncılık.
RÜSTEMOV, Ergeş (1967), "Gedoiy'ning Bir Kasidesi ve Mecolisü'n-Nefois'ning Yazılış Tarihi", Özbek Tili ve Edebiyoti Dergisi 2, 34-41.
ŞAHİN, M. Süreyya (2002), "Kısas-ı Enbiyâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 495-496.
TABBARA, A. (1998), Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz Hayatlarından Hisseler Dersler ve İbretler, (çev. A.Temel-Y. Alkın), İstanbul: Millî Gazete.
TÖKEL, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar-Şahıslar Mitolojisi, Ankara: Akçağ Ya- yınları.
Türkçe Sözlük (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan (2008), Klasik Türk Edebiyatında Yusuf u Züleyha Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Dok- tora Tezi, Erzurum.
TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan (2010), "Klâsik Türk Edebiyatında Kur'an Kıssalarını Konu Alan Mesneviler", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research 3(15) Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı, 64- 92.
ULUDAĞ, Süleyman (1998), "Hızır", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 409-411.
UZUN, Mustafa (1993), "Dahhâk", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 409.
UZUN, Mustafa (2000a), "İbrâhim", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 272-273.
UZUN, Mustafa (2000b), "Îsâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 473-475.
YAZICI, Tahsin (1995), "Feridûn", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 396.
ZAVOTÇU, Gencay (2006), Divan Edebiyat Kişiler-Kişilikler Sözlüğü, Ankara: Aydın Kitabevi.