Nadir İLHAN

Yanılsar...Bişükine Tegi Kıdmaz Ermiş

Beşik kelimesi Türkçenin her döneminde ve bütün Türk lehçelerinde kullanılan ortak kelimelerimizden biridir. Kelime geçmişten günümüze pek çok deyimde kullanılagelmiştir. Savaşlarda öncelikle genç nüfus ölmekte yaşlı ve çocuk nüfus ise savaşın acımasızlığı içerisinde en olumsuz şartlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Orhun Abidelerinde de bu durum "Çin milleti ... iyi bilge kişiyi, iyi cesur kişiyi ilerletmez-yürütmez imiş ve bir kişi ayrılmaya kalksa; kabilesi, milleti, beşiğine, beşikteki çocuğuna kadar canını bağışlamaz imiş." cümleleriyle ifadesini bulmuştur. Orhun Abidelerinden Kültigin ve Bilge Kağan anıtlarında geçen "Tabgaç bodun ... edgü bilge kişig edgü alp kişig yontmaz ermiş bir kişi yanılsar uguşı bodunı bişükine tegi kıdmaz ermiş." bölümü metinler üzerine inceleme yapan araştınmacılar tarafından yanılsar, bişükine ve kıdmaz kelimelerinin yapısının farklı değerlendirilmesi veya anlaşılması nedeniyle farklı şekillerde anlamlandırılmış - yorumlanmıştır.

If the Wants to Leave... Don't Forgive His Family Up to the Baby in the Cradle

The word "Beşik" is a common word used in every period of Turkish and in all Turkic dialects. The word has been used in many idioms from the past up to now. Young people mostly die in wars and the old and children live under the worst conditions in terror of war. In Orkhun inscriptions it is said, "Chinese people... do not let wise and brave people make progress and if a person wants to leave, his tribe and nation don't forgive his family up to the baby in the cradle. The researchers gave different meanings and made different comments on the words of "yanılsar, bişükine and kıdmaz" which exsist in Kültigin and Bilge Kagan monuments in Orkhun Inscriptions in the following sentence "Tabgaç bodun ...edgü bilge kişig edgü alp kişigyorutmaz ermiş, bir kişi yanılsar oguşu bodum bişükine tegi kıdmaz ermiş."

PDF

___

Alyılmaz Cengiz, Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Atatürk Üniv. Yayını Erzurum 1994. Aptullah Battal, İbn-i Mühennâ Lügati, TDK Yayını, Ankara 1988, s. 18. Babylon.com, English - Turkish Dictionary.
Bakiler, Yavuz Bülent, Harman, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s.192.
Clauson, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford At The Clarendon Pres 1972,8.380-381.
Derleme Sözlüğü II B, TDK Yayını Ankara 1965, s.708.
Ercilasun A. Bican, "Başlangıcından XIII. Yüzyıla Kadar Türk Nazım ve Nesri" Büyük Türk Klâsikleri, İstanbul 1985, s.70.
Ercilasun A. Bican, "Bir Kişi Yanılsar Oguşı Bodunı Bişükine Tegi Kıdmaz Ermiş (KT, G, 6=BK, K,4) İbaresi Üzerine" Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993, TDK Yayını Ankara 1995, s.83-89.
Ercilasun A. Bican ve diğerleri, Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayını Ankara 1992, s.64-65.
Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, l. Baskı, Ankara 1999, s.48.
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile, 2.baskı, TTK Basımevi Ankara 1989.
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı II İndeks-Gramer, 2.baskı, TTK Basımevi Ankara 1991.
Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri Boğaziçi Yay., İstanbul 1991, s. 18
Eyuboğlu, İsmet Zeki, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1998, s.86.
Gemalmaz, Efrasiyab, Erzurum İli Ağızları III, Erzurum 1978, s.101.
Güncel Türkçe Sözlük Türk Dil Kurumu Ankara, (www.tdk.gov.tr/tdksozluk)
Moğolistan Tarihi Eserleri Atlası (Seçilmiş Sayfalar), TİKA Yay., Ankara 1995.
Orkun, H.Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara 1987, s.25.
Redhouse English-Turkish Dictionary, Redhouse Yayınevi, 18. baskı İstanbul 1974.
Tarama Sözlüğü IA-B, TDK Yayını Ankara 1988, s.612.
Tekin, Talat, Orhon Yazıtları TDK. Yay., Ankara 1988, s.5 ve 29
Thomsen, Vılh., Orhun ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri- (çev. Vedat Köken) TDK Ankara 993, s.126-127.