İhsan ÇİÇEK, Gürcan GÜRGEN, Harun TUNÇEL, A. Fuat DOĞU

Doğu Karadeniz Dağlarında Yaylacılık

Pleistosen buzullaşması Anadolu'nun pek çok dağında olduğu gibi Kuzeydoğu Anadolu'daki dağlarda da derin izler bırakmıştır. Buzullaşmadan arta kalan U profilli tekne vadilerin tabanlarında çeşitli yükseltilerde yaylacılıkla ilişkili yerleşmeler vardır. Çevrede kısa mesafede, yükseltinin artması nedeniyle, karın yerden farklı zamanlarda kalkması, yaylacılığı doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle kimi köylerde birden fazla geçici yerleşme dikey yönde farklı yükselti basamaklarında yer alırlar. Yer yer değişmekle beraber yayla göçü nisan ortalarında başlar ve ekim ayı sonuna kadar sürer. Yayla yerleşmeleri 1000 metreden yüksektedir. Mezraa ve aşağı yaylalar gibi yükseltisi daha az olan yerleşmelerde arıcılık ve bazı sebzelerin yetiştirilmesi de söz konusudur. Yaylacılıkla ilişkili evler genellikle ahşaptandır ya da pak şeklindedir. Günümüzde bazı yerleşmelerde geleneksel yaylacılığa ilişkin kullanım sayfiye amaçlı kullanıma dönüşmüştür.

Transhumance on the Eastern Black Sea Mountains in Turkey

Pleistocene glaciations, as on the other high mountains of Anatolia, has left clear evidences on the Northeast Anatolian mountains. There are "yayla" settlements, on different altitudes at the bottom of "U" shaped valleys, which are remains of the Pleistocene. There is a close relation between glacier morphology and location of temporary settlements. Transhumance (Yaylacılık) is directly affected by the melting of snow at different times due to rapid increase of the altitude. Therefore, there are several temporary settlements belonging to the same village located on different altitude vertically Migration of transhumance starts in the middle of April and last until the end of October, the locations of transhumance settlements are more than 1000 meter high. At the lower altitude yayla's and mezraa's bee and vegetable farming are done. Houses are log cabin and "pak". Nowadays some temporary settlements in this area are transformed from the traditional yayla to summer resort area.

PDF

___

Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşerî Coğrafyası. Millî Eğitim Bakanlığı Yay. No: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi: 10, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
Doğanay, H., 2001, Türkiye Turizm Coğrafyası. Çizgi Kitabevi Yay. No: 33, ISBN 975-8156-37-3. Konya.
Doğu, A.F., Somuncu, M., Çiçek, İ., Tunçel, H., Gürgen, G., 1993, "Kaçkar Dağında Buzul Şekilleri, Yaylalar ve Turizm". AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S: 2, s. 157-184. Ankara.
Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tunçel, H., Somuncu, M., 1994, "Göller (Hunut) Dağında Buzul Şekilleri, Yaylalar ve Turizm". AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S: 3, s. 193-218. Ankara.
Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tunçel, H., 1996, "Üçdoruk (Verçenik) Dağında Buzul Şekilleri, Yaylalar ve Turizm" AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S:5, s. 29-52, Ankara.
Doğu, A.F., Gürgen, G., Tunçel, H., Çiçek, L, 1998, "Bulut-Altıparmak Dağlarında Buzul Şekilleri, Yaylalar ve Turizm" AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der.S:6, s. 63-122, Ankara.
Erinç, S., 1945, Doğu Karadeniz Dağlarında Glasyalmorfoloji Araştırmaları. İst. Univ. Ed. Fak. Yay. Coğ. Ens. Dok. Tez. Ser. No:l, İstanbul.
Erinç, S., 1949, "Kaçkardağı Grubunda Diluviyal ve Bugünkü Glasyasyon (Eiszeitliche und gegenwartige Vergletsche-rung in der Kaçkardağ-Gruppe)". İst. Univ. Fen Fak. Mec. Seri B. C. XIV. S,3 s.243-245, İstanbul.
Gürgen, G. 2001, "Karadağ (Gümüşhane) Çevresinin Glasyal Morfolojisi ve Turizm Potansiyeli". AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der.S:8, s. 109-131, Ankara.
İnandık, H., 1958, "Doğu Karadeniz Bölgesinde Köy Hayatı" İÜ Coğ. Ens. Der. C:5, S:9, s. 148-154. İstanbul.
Somuncu, M., 1994, "Rize Ayder Yaylasında Turizm" AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S:3, s. 255-273, Ankara.
Tandoğan, A., 1968, "Fırtına Deresi Yukarı Çığırının Üç Köyünde Coğrafi Müşahedeler". AÜDTCF Coğ. Araş. Der. S:2, s.285- 307, Ankara.
Tandoğan, A., 1977, "Çayeli ve Pazar İlçelerinde Yerleşme-Mesken Tipleri ve Nüfus". AÜDTCF Der. C:XXVIII, S:3-4, s. 99-155, Ankara.
Tandoğan, A., 1988, "İncesu Vadisinde (Çayeli) Coğrafya Gözlemleri". AÜDTCF Coğ. Araş. Der. S:ll,s.91-110, Ankara.
Tunçel, H., 1990, "Doğal Çevre Sorunu Olarak Çığlar ve Türkiye'de Çığ Olayları" Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Der. C: l, S:2, s. 43-70. Ankara.
Tunçel, H., 1992, "Türkiye'de (1966-1986 Yılları Arasında) Arıcılığa Genel Bir Bakış" AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der., S:l, s. 97-126, Ankara.
Tunçel, H., 1996, "Mezraa Kavramı ve Türkiye'de Mezraalar" AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der., S:5, s. 73-98, Ankara.
Yalçınlar, İ. 1951, "Soğanlı-Kaçkar ve Mescit Dağı Silsilelerinin Glasyasyon Şekilleri". İst. Univ. Coğ. Ens. Der. C:I, S:2, s. 82-88, İstanbul.
9 Nisan 1987 tarih ve 19426 sayılı Resmi Gazete.
20 Mayıs 1991 tarih ve 20876 sayılı Resmi Gazete.
31 Ağustos 1994 tarih ve 22037 sayılı Resmi Gazete.
http://www.camlihemsin-bld.gov.tr/ekonomi.htm (15 Eylül 2003)