Kutadgu Bilig'deki Tuşı Çekim Edatı Üzerine

Türk-İslam medeniyetinin en önemli eserlerinden biri Kutadgu Biligdir. Eser bugüne kadar birçok incelemeye konu olsa da metinde hâlen göz- den kaçmış, kesin bir sonuca bağlanmamış veya yeniden yorumlanması gereken dil malzemelerinin bulunduğu aşikârdır. Bu yazıda, Kutadgu Biligde çekim edatı olarak işletilen tuşı (

On the Postposition of Tuşı in Kutadgu Bilig

Kutadgu Bilig is one of the most significant works in the history of Islamic Turkish civilization. Although it has been examined numerous times until today, there are still some aspect in the work that are not noticed and investigated. This article focuses on a postposition namedtuşı (tuş+ı). It is used 22 times as a postposition in the book. Tuşıis shown under tuş dictionary entry in the index prepared for this book. As a result of that, this postposition is not detected till today. It is produced by adding third singular possessive suffix to word tuş. Its possessive suffix played an important role during the word s grammat- icalization. Tuşı means as , until , for if it comes after nominative suffixes. It means against , in return if it is used after dative suffix- es. Examples are seen at Karakhanid period works, which is not men- tioned in studies yet. The only study that mentions this postposition is entitled Türk Dillerinde Sontakılar that belongs to Yong-Sōng Li. However, Li s study has left many gaps that do not cover all the features of the postposition.

PDF

___

Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Arat, Reşid Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III (İndeks), Haz. Kemal Eraslan, Osman Fikri Sertkaya ve Nuri Yüce, İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
(1991). Kutadgu Bilig I (Metin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
(1998). Kutadgu Bilig II (Çeviri), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
(2006). Atebetül-Hakayık, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ata, Aysu (1997). Kısasül-Enbiya II (Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
(1998). Nehcül-Feradis II (Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
(2004). Türkçe İlk Kuran Tercümesi (Rylands Nüshası), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Atalay, Besim (2006). Divanü Lügat-it-Türk, Cilt IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Atay, Ayten (2014). Çağatay Türkçesinde Edatlar, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Banguoğlu, Tahsin (1998). Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Barutçu-Özönder, Sema (2011). Türkçede Edat Kavramı, Türk Gramerinin Sorun- ları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.73-74.
Caferoğlu, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: The Clarendon Press.
Demirci, Kerim (2008). Dilbilgiselleşme Üzerine Bir İnceleme, bilig 45, s.131-146.
Deny, Jean (2012). Türk Dil Bilgisi, Çev. Ali Ulvi Elöve, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Dilâçar, Agop (1995). Kutadgu Bilig İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Dilçin, Cem (1991). Süheyl ü Nev-Bahâr, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Eckmann, Janos (2003). Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay Karaağaç, Ankara: Akçağ Yayınları.
Ediskun, Haydar (2010). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Efendioğlu, Süleyman (2007). Edatların Sınıflandırılması, Erciyes 353, s.27-29.
Ercilasun, A. Bican (2009). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Ergin, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. (2006). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
Erkman-Akerson, Fatma (2008). Dile Genel Bir Bakış, İstanbul: Multilingual Yayıncılık.
Gencan, Tahir Nejat (2007). Dilbilgisi, Ankara: Tek Ağaç Yayınları.
Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hacıeminoğlu, Necmettin (1992). Türk Dilinde Edatlar, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
(1996). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hamilton, James Russell (1998). İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Çev. Vedat Köken, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Johanson, Lars (2014). Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Çev. Nurettin Demir,Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karahan, Leyla (1994). Kıssa-i Yusuf, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karamanlıoğlu, Ali Fehmi (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Li, Yong-Sōng (2004). Türk Dillerinde Sontakılar, İstanbul: Kebikeç Yayınları.
Oruç, Birsel (2011). Türkiye Türkçesinde Kullanılan Çekim Edatları Üzerinde Gö- rüş Farklılıklarından Kaynaklanan Problemler, Türk Gramerinin Sorunları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.533-542.
Räsänen, Martti (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki.
Tekin, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Sanat Kitabevi.
Tezcan, Semih (1981). Kutadgu Bilig Dizini Üzerine, Belleten 178, s.23-78.
Tezcan, Semih ve Hendrik Boeschoten (2012). Dede Korkut Oğuznameleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tiken, Kamil (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf Fiiller, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Toparlı, Recep ve Hanifi Vural, Recep Karaatlı (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü,Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009a). Tarama Sözlüğü - II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
(2009b). Derleme Sözlüğü - II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
(2009c). Derleme Sözlüğü - V, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk, Vahit ve Özalan, Uluhan (2014). Kutadgu Biligdeki Sanı Edatı Üzeri- ne, bilig 71, s.233-246.
Ünlü, Suat (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınevi. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınevi.
Vardar, Berke (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yayıncılık.
Yavuz, Kemal (2000). Garib-nâme, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. (E-kitap)
Yüce, Nuri (2014). Mukaddimetül-Edeb, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.