Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Sosyal Destek, Öz Yeterlik ve Yaşam Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Bu çalışmada; okulöncesi dönemde (0-6 yaş) gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin algıladıkları sosyal destek, özyeterlik ve yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek ve bu ilişkiyi yordayan değişkenleri ortaya koymak amaçlanmıştır.Çalışmanın katılımcı grubu, okulöncesi dönemde bulunan gelişimsel yetersizlik tanılı çocukların 225 ebeveyninden meydana gelmiştir. Katılımcı grubundan 139’u çocukların annesi, 86’sı ise babasıdır. Çalışma sürecinde çocuklara ve ebeveynlerine ait kişisel bilgiler, araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan “Kişisel Bilgi Formu” kullanılarak elde edilmiştir. Çocukların ebeveynlerininalgıladıkları sosyal destek düzeylerini belirlemek üzere “Yenilenmiş Ana Baba Sosyal Destek Ölçeği/YASDÖ” kullanılmıştır. Katılımcıların ebeveyn öz yeterlik düzeylerini değerlendirmek için; “Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeği Türkçe Versiyonu/EÖYÖ-TV” ndan yararlanılmıştır. Katılımcıların yaşam doyum düzeylerini belirlemek için ise “Yaşam Doyum Ölçeği/YDÖ” kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçları, katılımcıların algıladıkları sosyal destek düzeyleriyle gelir düzeyleri arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, katılımcıların öz yeterlik algılarının çocuklarının sahip olduğu tanı türlerine göre değiştiği ortaya konmuştur. Ayrıca; sosyal destek ve ebeveyn öz yeterliği ile yaşam doyumu arasında yüksek düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu, sosyal destek ve ebeveyn öz yeterliği değişkenlerinin birlikte yaşam doyumu toplam varyansının bir kısmını açıkladığı saptanmıştır. Sonuçta, sosyal destek ve ebeveyn öz yeterliği değişkenlerin yaşam doyumu üzerinde anlamlı birer yordayıcı değişken oldukları ortaya konulmuştur. Çalışmadan elde edilen bulgular tartışılmış ve ileri araştırmalar ile uygulamalar için çeşitli öneriler getirilmiştir.

An Examination of the Relations among Social Support, Self-Efficacy, and Life Satisfaction in Parents of Children with Developmental Disabilities

The purpose of this research was to demonstrate the relationship among social support, self-efficacy, and life satisfaction perceived by parents of children who have developmental disabilities in early childhood (0-6 years) and present the variables of this relationship that may be predictors. The study group consisted of 225 parents of children diagnosed with developmental disabilities during the early years. A total of 225 participants were included in the study, 139 mothers and 86 fathers. A “Personal Data Form” was created by the researchers, and used to obtain personal data from the children with developmental disabilities and their parents involved in this research. The Revised Parental Social Support Scale/RPSSS was used to assess the levels of social support received by the parents. The Parenting Self-Efficacy Scale-Turkish Version/PSES-TV was used to evaluate parents’ perceptions of selfefficacy. Finally, the Life Satisfaction Scale (LSS) was used to assess parents’ levels of life satisfaction. Results revealed a weak but significant relation between parents’ perceptions of levels of social support and levels of income. Also, perceived parenting selfefficacy varied by the types of diagnosis of their children. However, it was concluded that there was a strong and significant relation between parenting self-efficacy and social support variables, and parents’ life satisfaction levels. Both variables appeared to explain a significant part of the total variance in life satisfaction. The result of the analyses suggested that both variables were significant predictors of life satisfaction. Findings are discussed.

PDF

___

Yetim, Ü. (1993). Life satisfaction: A study based on the organization of personal projects. Social Indicators Research, 29(3), 277-289. doi:10.1007/BF01079516
Williams, H. L., Cullen, L. A. ve Barlow, J. H. (2005). The psychological well-being and self-efficacy of carers of children with disabilities following attendance on a simple massage training and support programme: A 12-month comparison study of adherers and non-adherers. Complementary Therapies in Medicine, 13(2), 107-114. doi:10.1016/j.ctim.2005.03.007
Veenhoven, R. (1996). Happy life-expectancy. Social Indicators Research, 39(1), 1-58. doi:10.1007/BF00300831
Telef, B. B. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik belirtilerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 33-49.
Stein, S. J. ve Book, H. E. (2003). EQ: Duygusal zekâ ve başarının sırrı. Özgür Yayınları.
Smith, L. E., Greenberg, J. S. ve Seltzer, M. M. (2012). Social support and well-being at mid-life among mothers of adolescents and adults with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disabilities, 42, 1818-1826. doi:10.1007/s10803-011-1420-9
Selçukoğlu, Z. (2001). Araştırma görevlilerinde tükenmişlik düzeyi ile yalnızlık düzeyi ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Sanders, M. R. ve Woolley, M. L. (2005). The relationship between maternal self-efficacy and parenting practices: İmplications for parent training. Child: Care, Health & Development, 31(1), 65-73. doi:10.1111/j.1365-2214.2005.00487.x
Sameroff, A. J. ve Fiese, B. H. (2000). Transactional regulation: The developmental ecology of early intervention. J. P. Shonkoff ve S. J. Meisels (Ed.), Handbook of early childhood intervention içinde (s. 135-159). Cambridge: Cambridge University Press.
Pozo, P., Sarriá, E. ve Brioso, A. (2014). Family quality of life and psychological well-being in parents of children with autism spectrum disorders: a double ABCX model. Journal of Intellectual Disability Research, 58(5), 442-458. doi:10.1111/jir.12042
Perumal, V., Veeraraghavan, V. ve Prakash Lekhra, O. (2014). Quality of life in families of children with autism spectrum disorder in India. Journal of Pharmacy Research, 8(6), 791-797.
Özer, M. ve Karabulut, Ö. Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu. Geriatri, 6(2), 72-74.
Myers, D. G. ve Diener, E. (1995). Who is happy?. Psychological Science, 6(1), 10-19.
Montigny, F. ve Lacharite, C. (2005). Perceived parental efficacy: concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 49(4), 387-396. doi:10.1111/j.1365-2648.2004.03302.x
Migerode, F., Maes, B., Buysse, A. ve Brondeel, R. (2012). Quality of life in adolescents with a disability and their parents: The mediating role of social support and resilience. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 24, 87-503. doi:10.1007/s10882-012-9285-1
Meral, B. F., Cavkaytar, A., Turnbull, A. P. ve Wang, M. (2013). Family quality of life of Turkish families who have children with ıntellectual disabilities and autism. Research & Practice for Persons with Severe Disabilities, 38(4), 233-246. doi:10.1177/154079691303800403
Maclnnes, L. K. (2009). Parenting self-efficacy and stress in mothers and father of children with Down syndrome. Burnaby, BC, Canada: Simon Fraser University.
Lloyd, T. J. ve Hastings, R. (2009). Hope as a psychological resilience factor in mothers and fathers of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53(12), 957-968. doi:10.1111/j.1365-2788.2009.01206.x
Lee, G. K., Lopata, C., Volker, M. A., Thomeer, M. L., Nida, R. E., Toomey, J. A., ... Smerbeck, A. M. (2009). Health-related quality of life of parents of children with high-functioning autism spectrum disorders. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 24(4), 227-239. doi:10.1177/108835760934737127 –239
Krauss, M. W. ve Seltzer, M. M. (1993). Current well-being and future plans of older caregiving mothers. The Irish Journal of Psychology, 14(1), 48-63. doi:10.1080/03033910.1993.10557914
Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kırbaş, Z. Ö. ve Özkan, H. (2013). Assessment of the family function perception and social support levels of mothers of children with Down syndrome. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 3(3), 171- 180. doi:10.5222/buchd.2013.171
Karpat, D. ve Girli, A. (2012). Yaygın gelişimsel bozukluk tanılı çocukların anne-babalarının yas tepkilerinin, evlilik uyumlarının ve sosyal destek algılarının incelenmesi. Özel Egitim Dergisi, 13(2), 69-85.
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karande, S. ve Kulkarni, S. (2009). Quality of life of parents of children with newly diagnosed specific learning disability. J Postgrad Med, 55, 97-103. doi:10.4103/0022-3859.52839
Kaner, S. (2010). Yenilenmiş ana-baba sosyal destek ölçeği'nin psikometrik özellikleri. Eğitim ve Bilim, 35(157), 15-29.
Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana-babaların stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri.
Huang, Y. P., Chang, M. Y., Chi, Y. L. ve Lai, F. C. (2014 ). Health-related quality of life in fathers of children with or without developmental disability: The mediating effect of parental stress. Qual Life Res, 23, 175-183. doi:10.1007/s11136-013-0469-7
Hall, H. R. (2012). Families of children with autism: Behaviors of children, community support and coping. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 35(2), 111-132. doi:10.3109/01460862.2012.678263
Guimond, A., Moore, H., Aier, D., Maxon, E. ve Diken, I. (2005). Parental self-efficacy instrument for children with disabilities (PSICD): Short version (Unpublished scale). Tempe AZ: Arizona State University.
Gottlieb, B. H. (1983). Social support as a focus for integrative research in psychology. American Psychologist, 38(3), 278-287.
Ende İnce, Z. ve Güdücü Tüfekçi, F. (2015). Evaluation of marital adjustment and life satisfaction in parents with children with disabilities and determination of the affecting factors. Gümüşhane University Journal of Health Sciences, 4(1), 102-112.
Eapen, V., Crncec, R., Walter, A. ve Ping Tay, K. (2014). Conceptualisation and development of a quality of life measure for parents of children with autism spectrum disorder. Autism Research and Treatment, 1(1), 1-11. doi:10.1155/2014/160783
Duvdevany, I. ve Abboud, S. (2003). Stress, social support and well-being of Arab mothers of children with intellectual disability who are served by welfare services in northern Israel. Journal of Intellectual Disability Research, 47, 264-272.
Diken, I. H. (2007). Turkish mothers’ self-efficacy beliefs and styles of interactions with their children with language delays. Early Child Development and Care, 179(4), 425-436.
Diener, E. E. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
Deniz, M. E., Dilmaç, B. ve Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluksürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968.
Davis, K. ve Gavidia-Payne, S. (2009). The impact of child, family, and professional support characteristics on the quality of life in families of young children with disabilities. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 34(2), 153162. doi:10.1080/13668250902874608
Darling, C. A., Senatore, N. ve Strachan, J. (2012). Fathers of children with disabilities: Stress and life satisfaction. Stress and Health, 28, 269-278. doi:10.1002/smi.1427
Coşkun, Y. ve Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
Coleman, P. K. ve Karraker, K. H. (2003). Maternal self-efficacy beliefs, competence in parenting and toddlers’ behavior and developmental status. Infant Mental Health Journal, 24(2), 126-148.
Coleman, P. K. ve Karraker, K. H. (2000). Parenting self efficacy among mothers of school-age children:conceptualization, measurement, and correlates. Family Relations, 49(1), 13-24. http://www.jstor.org/stable/585698 adresinden erişildi.
Cho, K. S. ve Hong, E. J. (2013). A path analysis of the variables related to the quality of life of mothers with disabled children in Korea. Stress and Health, 29, 229-239. doi:10.1002/smi.2457
Cavkaytar, A., Aksoy, V. ve Ardıç, A. (2014). Ebeveyn öz yeterlik ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışmasının güncellenmesi. International Journal of Educational Sciences, 4(1), 69-76.
Cappe, E., Wolff, M., Bobet, R. ve Adrien, J. L. (2011). Quality of life: A key variable to consider in the evaluation of adjustment in parents of children with autism spectrum disorders and in the development of relevant support and assistance programmes. Qual Life Res, 20, 1279-1294.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Bilge, A., Buruntekin, F., Demiral, O., Özer, N. G., Keleş, B., Yalçın, E. ve Semra, B. O. (2014). Engelli yakınlarına verilen “stresle baş etme ve yaşam doyumunu arttırma” eğitiminin etkinliğinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 610-621.
Ben‐Zur, H., Duvdevany, I. ve Lury, L. (2005). Associations of social support and hardiness with mental health among mothers of adult children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 49(1), 54-62. doi:10.1111/j.1365-2788.2005.00662.x
Barlow, J., Powell, L. ve Gilchrist, M. (2006). The influence of the training and support programme on the self-efficacy and psychological well-being of parents of children with disabilities: A controlled trial. Complementary Therapies in Clinical Practice, 12(1), 55-63. doi:10.1016/j.ctcp.2005.02.005
Baker, B. L., Blacher, J. ve Olsson, M. B. (2005). Preschool children with and without developmental delay: Behaviour problems, parents’ optimism and well-being. Journal of Intellectual Disability Research, 49(8), 575-590. doi:10.1111/j.1365-2788.2005.00691.x
Allik, H., Larsson, J. O. ve Smedje, H. (2006). Health-related quality of life in parents of school-age children with Asperger syndrome or high-functioning autism. Health and Quality of Life Outcomes, 4(1), 1-8. doi:10.1186/1477-7525-4-1
Al-Kandari, H. Y. ve Al-Qashan, H. (2010). Maternal self-efficacy of mothers of children with intellectual developmental disabilities down syndrome, and autism in Kuwait. Child and Adolescent Social Work Journal, 27, 21-39. doi:10.1007/s10560-009-0189-6
Akandere, M., Acar, M. ve Baştuğ, G. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 23-32.