Erken Cumhuriyet dönemi lise Tarih ders kitaplarında din anlatısı

20. yüzyılın ortalarına doğru Türkiye Cumhuriyeti, ulus inşa sürecine girmiş bulunuyordu. Yeni ve modern bir toplumyaratmak için eğitim sistemini yeniden inşa etti. Bu kapsamda,tarih eğitiminin ana hedeflerinden biri "ulusal kimlik" oluşturmakve dil eğitimi olduğu gibi, bir de "etnik köken ve dile dayalı bir aidiyet duygusu" yaratmak oldu. Bu kimliklendirme sürecinin enönemli yanlarından biri de geleneksel dinî kimlik yapısından laikbir kimliğe geçiş yapmaktı. Laik bir kimlik inşası içinse derskitaplarında dinî düşünce çeşitli şekillerde tartışmaya açıldı. Buçalışmada dönemin etkili tarih eğitimi araçlarından olan TürkTarihinin Ana Hatları Methal Kısmı ve Tarih I -IV derskitaplarında görülen dini tartışmaların niteliği ve bu türtartışmaların nedenleri ele alınmıştır. Bu amaçla bahsi geçen lisetarih ders kitapları nitel içerik analizine tabi tutulmuştur.. Bahsigeçen ders kitaplarında İslam ve din olgusu üzerinde yapılandeğerlendirme kurgusunun yanında bu kurgu tarafındanyansıtılan fikri altyapıya da odaklanılmıştır. Lise tarih derskitaplarında dini tartışmalara yer verilmesinin uygunluğu tariheğitimi açısından tartışılmıştır. Sonuç olarak, incelenen derskitaplarında dinî düşünceden pozitivist, natüralist, Darwinist vb.din dışı söylemler vasıtasıyla sıyrılmaya çalışıldığı gözlenmiştir. Ayrıca irtica ve dini siyasete alet etme gibi söylemlerleöğrencilerde vazife bilinci oluştur ulmak istenmiştir. Bu gibiyaklaşımların dönemin siyasi ve ideolojik tercihleri ile paralelolarak laik bir toplumsal kimlik inşa etmek amaçlandığısöylenebilir.

The narrative of religion in the high school textbooks of the early republican period in Turkey

Middle of the 20th century, Turkish Republic was entered nation-construction process. It rebuilt its education system in order tocreate a new and modern society. Within this scope, one of themain goals of history education was to form a national identity and create a sense of be longing based on ethnicity andlanguage , as was that of the language education. Most importantthing about this identification process is to pass secular identityinspite of traditional religious identity. For secular identityconstruct religious thought were discussed. This study dealt withthe nature of religious debates observed in Türk Tarihi nin AnaHatları Methal Kısmı (Prolegomena to an Outline of TurkishHistory) and Tarih I -IV (History I -IV) textbooks, which wereamong the influential history education instruments of thatperiod, and the reasons for such debates. To this end, the above -mentioned high school history textbooks were subjected todocument analysis and discourse analysis. The construction ofevaluations made on the phenomenon of religion and the Islam inthe relevant textbooks was focused on besides the intellectualinfrastructure reflected by this organization. In this context, thesuitableness of inclusion of religious debates in the high schoolhistory textbooks in terms of history education was discussed. Asa result it was observedthat in spite of religious thought,positivist, naturalist, Darwinist etc. Thougt were used to shedrekigious thought. And was wanted from students to have taskawareness by political reaction and using r eligion for politicspeech. It was aimed to build secular social structure identity.

PDF

___

Akgün, M. (2007). Türkiyede klasik materyalizmin yansımaları. Bilim ve Ütopya, 14(159), 4-11.
Alkan, M. Ö. (2007). Osmanlı modernleşmesi, materyalizm ve baha t evfik bey. Bilim ve Ütopya, 14(159), 20- 27.
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
Aydın, S. (2006). Cumhuriyetin ideolojik şekillenmesinde antropolojinin rolü: ırkçı paradigmanın yükselişi. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde (s. 346- 358). İstanbul: İletişim Yayınları.
Copeaux, E. (1998). Tarih ders kitaplarında (1931 - 1993) türk tarih tezi'nden türk - islam sentezi'ne . İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çelik, N. B. (2006). Ke malizm: hegemonik bir söylem. A. İnsel ( Yay. Haz.). Modern t ürkiyede s iyasi düşünce: k emalizm . İstanbul: İletişim.
Doğan, N. (1994) . Ders kitapları ve sosyalleşme . İstanbul: Bağlam Yayınları.
Ersanlı, B. (2003). Bir aidiyet fermanı: türk tarih tezi. T. Bora ve M. Gültekingil (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: milliyetçilik içinde ( s. 800-810). İstanbul: İletişim Yayınları.
Gürses. F. (2010). Türkiyede ders kitaplarında yurttaşlık: cumhuriyetin kuruluş yıllarından bugüne kavr amsal dönüş üm . Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Işın, E. (1985). Osmanlı materyalizmi. M. Belge ve F. Aral (Yay. Haz.). Tanzimattan cumhuriyete türkiye ansiklopedisi içinde. (s. 363-370). İstanbul: İletişim Yayınları.
Iggers, G. G. (2007). Bilimsel nesnellikten postmodernizme yirminci yüzyılda t arihyazımı. G. Ç. Güven (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Koçak, O. (2006). 1920lerden 1970lere kültür politikaları. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: ke malizm içinde ( s. 370-418). İstanbul: İletişim Yayınları.
Köker, L. (2006). Kemalizm / Atatürkçülük: modernleşme, devlet ve demokrasi. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde ( s. 97-112). İstanbul: İletişim Yayınları.
Kuş, E . (2003). Nicel- nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş . Ankara: Bilgesu.
Mert, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesinde laiklik ve karşı laikliğin düşünsel boyutu. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde ( s. 197- 209). İstanbul: İletişim Yayınları.
Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar (D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi
Safran, M. (2008). Türkiyede tarih eğitimi ve öğretimi. Safran, M. ve D. Dilek (Yay. Haz. ). 21.Yüzyılda k imlik, vatandaşlık ve tarih e ğitimi içinde (s. 13-23). İstanbul: Yeni İnsan.
Tekeli, İ. (2004). Türkiyede siyasal düşüncenin gelişimi konusunda bir üst anlatı. T. Bora ve M. Gültekingil (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: modernleşme ve batıcılık içinde ( s. 19-35). İstanbul: İletişim Yayınları.
Tekeli, İ. (2007). Birlikte yazılan ve ö ğrenilen tarihe doğru. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Toprak, Z. (2012). Darwinden dersime cumhuriyet ve antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap.
TTTH. (1931a). Türk tarihinin ana hatları methal kısmı. İstanbul: Devlet Matbaası.
TTTH. (1931b). Tarih I: tarihten evvelki zamanlar ve eski zamanlar . İstanbul: Devle t Matbaası.
TTTH. (1931c). Tarih II: ortazamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası.
TTTH. (1931d). Tarih III: yeni ve yakın zamanlarda osmanlı- türk tarihi. İstanbul: Devlet Matbaası.
TTTH. (1931e). Tarih IV: türkiye cümhuriyeti. İstanbul: Devlet Matbaası.
Yeğen, M. (2006). Kemalizm ve hegemonya. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde (s. 56-74). İstanbul: İletişim Yayınları.
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2007). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıldız, A. (2006). Kemalist milliyetçilik. A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde (s. 210- 234). İstanbul: İletişim Yayınları.
Zürcher, E. J. (2006). Kemalist düşüncenin osmanlı kaynakları A. İnsel (Yay. Haz.). Modern türkiyede siyasi düşünce: kemalizm içinde (s . 44-55). İstanbul: İletişim Yayınları.