20523

Sekte ve Kırâat İlmindeki Yeri

Sekte kelimesi, sözlük ve terim anlamıyla çeşitli alanlarda farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Terim- sel anlamıyla meşhur olduğu alan ise kıraat ilmidir. Dolayısıyla bu çalışmada “sekte ve kıraat ilminde- ki yeri” konusu ele alınmaktadır. Çünkü sektenin mahiyet itibarı ile ne olduğu, hangi alanlarda ne anlamda kullanıldığı, bir tecvid kaidesi olarak kıra- at ilmindeki kullanımı, kıraat imamlarınca nasıl ve nerelerde uygulandığı, uygulanma gerekçeleri ve bu gerekçelerin ne kadar tevkîfî olup olmadığı gibi hususların belirlenmesi, önem arz etmektedir. Bütün bu tespitler sektenin mahiyetini ve kıraat ilmindeki yerini gündeme getirmektedir. Bu nedenle çalışma- da sektenin ne olduğu ve kıraat ilmindeki yerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmamızda tespit, tahlil ve değerlendirme yöntemi uygulanmıştır. Bu bağlamda öncelikle sek- te kelimesinin etimolojisi, yakın ve zıt anlamlıları, sektenin Kur’an’da, hadislerde, dilde, tefsirlerde, fıkıhta, kıraatte ve tecvitteki kullanımı ele alınmış- tır. Sektenin kıraat ilmindeki yerini belirlemek için sektenin uygulandığı yerler, uygulanma nedenleri ve delilleri, ayrıca tevkîfilik açısından durumu incelen- miştir. Daha çok vakf ile ilgili olması nedeniyle hâ-i sekt ve kıraat ilmindeki uygulamalarının neler oldu- ğu konusu bu makaleye dâhil edilmemiştir.

Saktah and its Place in the Science of Qıraat

The word saktah is used in different meanings, in various fields, in terms of its lexical and term ba- sed connotations. The field, in which it is famous in the terminological sense, is the science of qiraat. Therefore, the subject of “saktah and its place in the science of qiraat” is discussed in this study because it is important to determine the issues such as what saktah is in terms of its nature, in which areas and in what sense it is used, its use in the science of qi- raat as a tajvid rule, how and where it is performed by the qiraat imams, the reasons for its performan- ce, and whether these reasons are tewkifi or not. All these determinations bring up what saktah is and its place in the science of qiraat. For this reason, it is aimed in this study to determine what saktah is and its place in the science of qiraat. Detection, analysis and evaluation methods were applied in the study. In this context, firstly, the ety- mology of the word saktah, near-synonym and an- tonyms of it, the use of saktah in the Qur’an, ha- diths, language, tafsir, fiqh, qiraat and tajweed are discussed. In order to determine the place of saktah in the science of qiraat, the places where saktah is performed, the reasons and evidences of its perfor- mance, as well as its situation in terms of tawkifism have been examined. Since it is mostly related to the wakf, the subject of hâ-i sakt and its performances in the science of qiraat is not included in this article.

PDF

___

Antere b. Şeddâd. Divânu Antere b. Şeddâd. 2. Bsk., thk. Hamdû Tammâs, Beyrut: Darü’l-Marife, 2. Basım, 2004.
Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. nşr. Salih b. Abdilaziz b. Muhammed. Tek cilt (1-670). Riyad: Daru’s-Selam, 3. basım 2000.
Buhterî, Ebû UbâdeVelid b. Ubeyd. Divanü’l-Buhterî. thk. Hasan Kamil es-Sayrafî. 5 Cilt. Kahire: Darü’l-mearif, 3. Basım, ts.
Cassas, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’an. thk. Muhammed Sadık Kamhavî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, h.1405.
Cevheri, Ebu Nasr İsmail b. Hammad. es-Sıhhah Tacu’l-Luğa ve sıhahü’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafur Attar. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l ‘İlim Lil Melaim, 4. Basım, 1987.
Çetin, Abdurrahman. “Sekte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/335. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
Dânî, Osman b. Said b. Osman b. Ömer Ebu Amr. et-Teysîr fi’l-Kırââti’s-Seb’. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 2. Basım, 1984.
Dânî, Osman b. Said b. Osman b. Said Ebu Amr. Camiu’l-Beyân fi’l-Kırââti’s-Seb’a’l-Meşhûre. thk. Kemal Atik. 2 Cilt. Ankara: TDV Yayın- ları, 1999.
Demîrî, Behram b. Abdillah b. Abdilaziz b. Ömer Ebu’l-Bekâ Tacuddin. eş-Şamil fi Fıkhi’l-İmam Malik. thk. Ahmed b. Abdilkerim Necîb. 2 Cilt, by.: Merkezu Necîbûye li’l-Mahtûtât ve Hidmeti’t-Türâs, 2008.
Dimyâtî, Şihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Abdulğanî. İthâfu Füdalâi’l-Beşer fi’l-Kıraati’l-Erbeate Aşer. thk. Enes Mehare. Beyrut: Da- ru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
Ebû Dâvud, Süleymam b. Eşa’s es-Sicistânî. Sunen-u Ebi Davud. nşr. Muhammed Abdulaziz el-Halidi. Tek cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İl- miyye, 1. Basım, 2001.
Ebu’s-Suûd, el-İmadî Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. İrşadu Akli’s-Selim ila Mezâya’l- Kerim. Beyrut: Daruİhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar yayınları, 6. Basım, 2016.
Eren, A. Cüneyt vd. “Âsım Kırâatının Hafs Rivayetine Göre Sekte Kavramı ve Manaya Etkisi”. Diyanet İlmi Dergi 51/1 (Ocak-Şubat-Mart 2015), 119-127.
Eren, Hasan vd. “Sekte”. Türkçe Sözlük. 2 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1988.
Ezheri, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. thk. Muhammed I’vad Mer’ab. 15 Cilt.Beyrut: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 2001.
Fahruddîn Razî, Muhammed b. Ömer. Mefatihu’l-Ğayb.32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, ts.
Ferahîdî, Ebu Abdirrahman Halil b. Ahmed. Kitabu’l-Ayn. thk. Mehdi el-Mahzumî -İbrahim es-Samirai. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Mektebetü’l-Hilal, ts.
Hemezânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. el-Huseyn b. Yahya Bedîu’z-Zemân. Makâmâtu Bedîu’z-Zemân el-Hemezânî. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Kahire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye, 1923.
İbn A’tiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib b. Abdirrahman el-Endülüsî. el-Muharrerü’l-Vecîz fi Tefsîri’l-Kitabi’l-Azîz. thk. Abdusselam Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
İbn Faris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Faris b. Zekeriyya. Mekayîsu’l-Luğa. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 6 Cilt. b.y.: Daru’l-Fikr, 1979.
İbn Mace, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. Sunenü İbn Mace. nşr. Salih b. Abdilaziz. Tek cilt (2475-2754). Riyad: Daru’s-Selam, 3. basım 2000.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükrim el-Mısri. Lisanu’l-Arap. 15 Cilt, Beyrut: Daru Sadr, 1. Basım, 1414.
İbn Meyyâde, Rammah b. Ebred Meddî. Şi’ru İbn Meyyâde. Musul: Matba’atu’l-Cumhur, 1968.
İbnu’l-Arabî, Kadı Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah el-İşbilîel-Malikî. Ahkâmu’l-Kur’an. thk. Muhammed Abdulkadir Âta. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2003.
İbnu’l-Cezeri, Şemsuddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Yusuf. en-Neşr fi’l-Kraati’l-Aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabba’. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Kadî Abdulfettah, Abdulğanî b. Muhammed. el-Büdûru’z-Zâhira fi’l-Kırââti’l-Aşri’l-Mütevâtira. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1981.
Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kâideleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 25. Basım, 2011.
Kılıç, Mustafa. “Kıraat İlminde Hâ-i Sekt”. Usul İslam Araştırmaları Dergisi, 35 (2021), 21-54.
Kurtub, Ebû Ali Muhammed b. el-Müstenîr b. Ahmed. el-Ezminetu ve Telbiyetu’l-Cahiliyyeti. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1985.
Kurtûbî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekr. el-Camî li Ahkami’l-Kur’an. thk. Ahmed el-Berdunî. 20 Cilt. Kahire: Daru’l-Kütü- bi’l-Mısriyye, 2. Basım, h. 1384.
Makdîsî, Ebu’n-Necâ Musa b. Ahmed b. Musa b. Salim el-Hicavî. el-İknâ fi Fıkhi İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Abdullatif Muhammed Musa es-Subkî. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
Maverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-Kebîr fî Fıkhi’l-Mezhebi’l-İmam-ı Şafiî. thk. Ali Muham- med Muavviz vd. 19 Cilt. Beyrut: Daru Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Meymûnî, Abdullah Ali. Fadlu İlmi’l-Vakfi ve’l-İbtidâi ve Hukmi’l-Vakfi alâ Rüûsi’l-Âyât. Riyad: Dâru’l-Kasım, 2003.
Muhaysin, Muhammed Salim. el-İrşâdâtü’l-Celiyyefi’l-Kırââti’s-Sebî min Tarîki’ş-Şatıbiyye. Kahire: Daru’l Muhaysin, 2005.
Müzenî, İsmail b. Yahya b. İsmail Ebû İbrahim. Muhtasaru’l-Müzenî (el-Ümm ile beraber).Beyrut: Daru’l-Marife, 1990.
Nahhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail. Umdetü’l-Kitap. thk. Bisâm Abdulvahhab el-Cabî. 1.Basım. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2004.
Rağıb İsfahânî, Ebu’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. Mufaddal. el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’an. thk. Safvan Adnan ed-Davudî. Beyrut: Da- ru’l-Kalem, 1412.
Sükkerî, Ebû Saîd el-Hasen. Divanu Ebî Esved ed-Duelî. thk. Muhammed Hasen Âlu Yasîn. Beyrut: Mektebetu’l-Hilal, 1998.
Süyûtî, Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2015.
Şafiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2002.
Şankîtî, Muhammed Salih. Fennü’l-Tahrîrî’l-Arabî Zavâbituhu ve Enmâtuhu. 5. Basım. Suûd: Daru’l-Endülüs, 2001.
Tehânevî, Muhammed b. Ali b. el-Kadi Muhammed Hamid b. Muhammed Sabir. Keşşafu İstilahati’l-Fünûn. thk. Ali Dahruç. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
Temel, Nihat. “Sekte”. Kıraat ve Tecvid Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa. Camiu’t-Tirmizî. thk. Salih b.Abdilaziz. Tek cilt (1627-2083). Riyad: Daru’s-Selam, 3. basım 2000.
Topaloğlu, Bekir– Hayrettin Karaman. Arapça - Türkçe Yeni Kamus. İstanbul: Elif Ofset, 9. Basım, 1982.
Zeccac, Ebu İshak İbrahim b. es-Serî b. Sehl. Me’âni’l-Kur’an ve Îrabuhu. thk. Abdulcelil Abduhu Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 1988.
Zeynüddin Razi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ebi Bekr b. Abdilkadir. Muhtaru’s-Sıhah. thk. Yusuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: Mektebe- tü’l-Asriyye, 5. Basım, 1999.