19819

Sufistic Expound of Karbalaî's "Bange Weys" Qasidah

The Yemeni zahid Uweys al-Qarani, a descendant of the tabi’in, is believed to be guided by the Prophet through dreams or other spiritual ways. On this sufistic belief, in spite of not directly related to any master or guardian, the person who connects to that master or guardian through dreams and spiritual ways is called Uweysi, and the method of connecting to sufism in this way is called Uweysism. Many wellknown sheikhs in the history of sufism are known as Uweys. One of these sheikhs, named or known by his Uweys, is Shah-i Naqshband, the founder of the Naqshbandiyya Sect. The Uweysî identity of Shah-i Naqshband, who got the name of Uweysî by following the spirituality of Khace Abdulkhaliq Ghujduwanî, has an important place in the Naqshbandiyya Sect. The Uweysî identity of Shah-i Nakshiband, who got the name of Uweysî by following the spirituality of Khace Abdulkhaliq Ghujduwanî, has an important place in the Naqshbandiyya sect. Throughout history, many sufi poets went through, mentioned Shah-i Naqshband with the title of Uweysî in his praises or qasidah and emphasizing this feature of him. One of these sufi poets is Sheikh Muhemed Karbalayî from the 19th century, one of the sufi poets of the Akhtep school, which was an important Nakshi-Khalidi school in the 19th century. Karbalayî’s eulogy of seventeen couplets, in which he voiced his qasidah-ghazal with the redif of ‘Bange Weys’; is one of the important eulogies reflecting the poet’s depth in sufism and sufi literature. In this eulogy written in Persian, the poet used Bangê Weys (the message of Weys) as a metaphor and a variable metaphor. He sometimes identified this metaphor with Bangê Weys radif, which means the message and mission of Weys, with Weysel al-Qarani in a real sense, and sometimes he worked by mentioning his attributes and characteristics together with the universal messages of Shah-i Naqshband emphasizing the absolute divine essence. The poet dealt with this metaphor, by using of methods such as metaphor, imagery or allusion, within the framework of the rich literature of sufi literature. In this study, Karbalayî’s eulogy has been annotated based on mystical methods and interpretations, together with its literary features

PDF

___

‘Ettar, Ferûduddin. Tezkîretu’l-Evliya, Nicholson – Kazvinî (Amd), Tehran: Întîşaratê Menuçehrî, 1375/1996.
Algar, Hamid, Nakşibendîlik. Cüneyd Köksal û yên din. (Wer). İstanbul: İnsan, 2012.
Ali b. Huseyn, Reşahât, Ayn-ül Hayat. Süleyman Kuku (Amd). Erzurum: Fenomen, 2010.
Âsım Efendi, Mütercim, Burhân-ı Katı, Mürsel Öztürk û Derya Örs (Amd), Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009.
Aykaç, Yakup. “Dîwana Hezîn (Metin, Lêkolîn û Ferheng)”, Teza Masterê, Zanîngeha Bingöl, 2015.
Aynî, Muhammed Ali. Tasavvuf Tarihi, Hüseyin Rahmi Yananlı (Amd), İstanbul: Kitabevi, 1992.
Bağdâdî, Mevlana. Halid. Divan, Mevlânâ Halid-i Bağdadî. Abdulcebbar Kavak (Amd). İstanbul: Semerkand, 2013.
Bolayır, Ali Ekrem. Metin Şerhine Giriş. Halil Çeltik (Amd.). İstanbul: H Yayınları, 2018.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Otto, 2014.
Coşkun, Menderes, Öbek, Ali İhsan, Bayram, Yavuz. Gazel Şerhleri. İstanbul: Kesit, 2016.
Dehxuda, Ali Ekber. Luxetnameyê Dêhxuda, Lovhê Fişordeh, Tehran: Întîşaratê Danişgahê Tehran, 1372/1993.
Ehmedê Xanî. Mem û Zîn. Arif Zêrevan (Trans.). Stockholm: Nefel, 2004.
Ferhengê Danişgahê Kurdistan Farisî-Kurdî (cîld I, II, III). Lijne (Amd). Macid Merdûx Rûhanî (Serperişt). Senendec: Danişgahê Kurdistan. 1385/2006.
Gökbel, Ahmet. Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2019.
Gulî, M. X. Ferhenga Gulî Farisî-Kurdî. Duhok: Spîrêz, 2002.
Îzolî, D. Ferheng Kurdî-Tirkî / Tirkî-Kurdî. Stenbol: Deng, 2013.
Karak, Zana, Dîwançeya Şêx Îsmetullahê Karazî, (Metn û Lêkolîn) (Teza Lîsansa Bilind. Zanîngeha Mardin Artuklu, 2020), 55.
Korkusuz, M. Şefik, Tezkire-i Meşayih-i Amid, c.I-II, İstanbul: Kent, 2004.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risalesi, Muhammed Coşkun (Wer). İstanbul: İlk Harf, 2013.
Melayê Cizîrî. Dîwan. Arif Zêrevan (Trans.). Stockholm: Nefel, 2004.
Mirzaniya, Mensur. Ferhengnameyê Kînayê, Tehran: Emir Kebir, 1382/2003.
Molla Câmî, Abdurrahman. Nefehâtü’l Üns Evliya Menkıbeleri, Abdulkadir Akçiçek (Amd). İstanbul: Huzur, 2014.
Muvahhid, Muhammed Ali. Mesnevîyê Me’newî, (cîld I, II). Tehran: Întişaratê Hermes, 1396/2017.
Ocak, Ahmet Yaşar Sûfîlik Geleneğinin Efsanevi Öncüsü Veysel Kareni ve Üveysîlik. İstanbul: Dergâh, 2020.
Özaydın, Murat. Şeyh Abdurrahman Aktepe, Hayatı Eserleri Görüşleri, Diyarbekir: Cihan Yayınları. 2009.
Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı. 2012.
Pertev, Ramazan. Mı̂rsadu‘l-Etfal (Şahrahê Kûdekan) Ferhenga Menzûm a Kurdî-Farisî (Vekolîn û Tekst). Teza Lîsansa Bilind. Zanîngeha Mardin Artuklu, 2012.
Qewlê Newala Sîsebanê, Ahmet Demir (Amd û Tîpguhêzî). Stenbol: Nûbihar, 2012.
Qur’ana Pîroz û Meala wê ya Kurdî. Enqere: Serokatiya Karûbarên Dîyanetê, 2015.
Sadinî, M. Xalid. Mela Huseynê Bateyî Jiyan Berhem û Helbestên Wî. Stenbol: Nûbihar, 2011.
Şêx Eskerî. Keşkol, Zeynelabidîn Zinar (Tîpguhêzî). Stenbol: Doz, 2009.
Şêx Evdirehmanê Axtepî Dîwana Rûhî, Osman Akdag û Kerem Soylu (Amd). Stenbol: Weşanên Enstîtuya Stenbolê, 2002.
Şêx Mihemed Kerbelayî. Dîwana Kerbelayî. Osman Akdag û Kerem Soylu (Amd). Stenbol: Weşanên Enstîtuya Stenbolê, 2002.
Şêx Mihemed Kerbelayî. Ferhenga Kerbelayî Mîrsadu’l-Etfal/Şahrahê Kûdekan, Ramazan Pertev (Amd). Stenbol: Nûbihar, 2012.
Şêx Ubeydullah Nehrî. Mesnewîyê Sanî Tuhfetu’l-Ehbab, Seyyîd Îslam Duago (Amd), Urmiye: Întişaratê Huseynî, 1379/1997.
Tavakkoli, Muhammed Rauf. Kürdistan Tasavvuf Tarihi, Mehmet Polat (Wer). Stenbol: Hîvda, 2010.
Tenik, Ali. Tarihsel Süreçte Kürt Coğrafyasında Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Nûbihar, 2015.
Titiz, Fahri. el-Cewahîru’r Reşadîye fî Sîretî’n-Nebewîyye ya Mela Nûrûllahê Godişkî (Metn û Lêkolîn û Ferheng). Teza Lîsansa Bilind. Zanîn- geha Bingöl, 2020.
Tosun, Necdet. Bahâeddin Nakşibend Hayatı Görüşleri Tarikatı. İstanbul: İnsan, 2015.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı, 2012.
Xaliqî, Muhammed Rıza Berzigerê. Şaxnebatê Hafiz, Tehran: Întişaratê Zevvar, 1382/2003.
Vassaf, Hüseyin. Tasavvufi Şiir Şerhleri; Feyzu’l-Kemal ve Mir’atu’l-Kemal, Muammer Cengiz (Amd). İstanbul: Dergah, 2015.
Yaheqqî, M. C. (1386). Ferhengê Esatîr ve Dastanwareha der Edebîyatê Farsî. Ferhengê Moesir. Yektayî, M. R. Uweys el-Qerenî, Qum: Defterê Teblîxatê Îslamî, 1377/1998.
Yıldırım, Nimet. Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı, 2008.
Yüksel, Mufid. Şêx Ehmedé Xanî/Şeyh Ahmed El-Hânî. https://mufity.blogspot.com 02.02.2020.
Zivingî, Necat. Zana û Rewşenbîr Evdirehîm Rehmî Hekkarî Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Stenbol: Avesta, 2015.
Mele Ehmed Hilmiyê Qoxî. Dîwana Cami‘(Çapa Faksîmîle). İstanbul: İhsan, 2004.
Mele Zeynelabidîn Amîdî. Dîwana Şêx Ebdurrehman Aqtepî û Dîwana Kerbelayî (Çapa Faksîmîle). Diyarbekir: Dinî Kitapevi, 1980.