19118

Günümüz Miras Uygulamaları Üzerine Fıkhî Bir Analiz: Güneydoğu Anadolu Örneği

Bilindiği üzere cahiliye döneminde genel olarak erkek ve kadın arasında eşitlik gözetilmemiştir. Bunun en açık örneği kadınlara mirastan herhangi bir payın verilmemesidir. İslam dini Nisâ sûresinde indirdiği ayetlerle bu yanlış ve adaletsiz uygulamaya son vermiştir. İslam hukuku insanları ilgilendiren bütün alanlarda olduğu gibi ölenin geride bıraktığı eşya ve mallarının taksiminin nasıl yapılacağı ve onun terekesinden kimlerin pay sahibi olacağını da açıklamıştır. Kuran-ı Kerim’de genel olarak hükümler icmâlî olarak yer almaktadır. Fakat mirasla ilgili hükümler icmalî değil tafsilî bir şekilde yer almıştır. Bu da insanlar arasında çıkabilecek ihtilafların önlenmesi ve adaletin sağlanmasına yönelik olduğu açıktır. Yüce Allah Kuran’ı Kerim’de birçok ayetle ölen kişinin terekesinin adilce paylaştırılması hususunda insanları uyarmıştır. Bütün bunlara rağmen ne yazık ki yaşadığımız çağda bazı nedenlerden dolayı ölen kişinin terekesi İslam hukukunun öngördüğü şekilde dağıtılmamaktadır. Bu uygulamanın mağdurları zannedildiği gibi sadece kızlar değildir. Bunun yanında anne, baba, dede, nine ve dede torunları da bulunmaktadır. Bu çalışmada ölenin terekesinin taksimi ayet ve hadisler ışığında ele alınıp yaşadığımız asırda özellikle Güneydoğu Anadolu’da konuyla ilgili uygulamanın şekli ve buna neden olan sebepler üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu gibi uygulamaların önüne geçmek için yapılması gereken faaliyetler ve bu konuda ne gibi önlemlerin alınması gerektiği hususu da irdelenecektir.

AN ANALYSIS OF ISLAMIC JURISPRUDENCE ON INHERITANCE ISSUES: THE SAMPLE OF SOUTHEASTERN ANATOLIA

As known, equality between men and women was not observed in general during the age of ig- norance. The most obvious example of this is that women are not given any share of the inheritance. Islamic religion ended this false and unjust prac- tice with the verses revealed through Surah Nisa. As in all areas of interest to people, Islamic law also explained how to make a share of the belon- gings and possessions left behind by the deceased and who will have a share of his/her estate. In the Qur’an, the provisions are generally included as summary. But the provisions on inheritance were explained in detail, not summarily. It is clear that this is aimed to prevent conflicts that may arise among people and to ensure justice. Almighty Al- lah has warned people with many verses in the Qur’an that the estate of the deceased should be shared fairly. Despite all this, unfortunately, in the age in which we live, for some reason, the esta- te of the deceased is not distributed as prescribed by Islamic law. The victims of this practice are not just women, as is assumed. In addition, there are mother, father, grandfather, grandmother and grandchildren. In this study, the verses and Hadit- hs about the division of the estate of the deceased in the Qur’an and Sunnah will be included, as well as the form of practice in the century in which we live and the reasons that lead to this practice will be emphasized. In addition, the activities that need to be done to prevent such practices and what me- asures should be taken in this regard will be examined.

PDF

___

Afîfî, Abdullah. el-Meretu’l-Arabiyye fi câhiliyyetihâ ve İslâmihâ. Medinetu’l-Münevvere: Mektebetu’s-Sekâfe, 1933.
Aktan, Hamza. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/143. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Alkış, Alpaslan.“İslam Miras Hukuku ile Türk Miras Hukukunun Varisler Yönüyle Karşılaştırılması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:19 Sayı:1 (Haziran 2019), 60-79.
Berrâc, Cuma Muhammed. Ahkâmu’l-mirâs fî’ş-Şerîati’l-İslamiyye. Ammân: Dârü’l-Fikr, 1981.
Behûtî, Mansûr b. Yunus b. İdris. Keşşâfu’l-kınâ‛ ‛an metni’l-iknâ‛. yb.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts..
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali Ebû Bekr. es-Sünenu’l-kübra. thk. Muhammed Abdulkadır Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Çolak, Abdullah. İslam Ceza Hukuku›nda Trafik Kazalarinda Taraflarin Suç Oraninin Diyet, Keffaret, Mirastan Mahrumiyet Ve Maddi-Manevi Zarari Tazmine Etkisi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (2016), 445-477.
Çuçak, Muhammed. “İslâm Miras Hukukunda Asabe Ve Bu Yolla Mirasçi Olmak”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 45/2 (2020), 25-43.
Ebu Nasr, Muhammed b. Abdullah. İ‘lâmu’n-nubelâ bi ahkâmi mirâsi’n-nisâ. San‘â: el-Mutehassis, 2004.
Efe, Ahmet. “İslam Miras Hukukunda Kadın-Erkek Hisselerinin Farklı Oluşu Üzerine Bir Değerlendirme”. İslam Hukuku Araştırmaları Der- gisi, sy. 18 (2011), 157-168.
Ensârî, Şeyhu’l-İslâm Zekerîyya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekerîyya. Esne’l-metâlib fî şerhi ravdi’t-tâlib. yb.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslamî, ts.
Erdoğan, Suat. “Kur’an ve Sünnet Işığında Suç-Ceza Uygunluğu”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 3 (2014),125-182.
Esen, Hüseyin. “Zina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/441-442. yb.: TDV Yayınları, 2013.
Gögmenoğlu, Hüseyin Tekin. “İslam Miras Hukukunda “Halefiyet”, “Dede Yetimi” ve “Vacip Vasiyet”. Dini Araştırmalar, c. 1, s. 3 (Nisan 1999), 143-170.
Damad, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman Damad Efendî. Mecme‛u’l-enhur fi şerhi multeke’l-ebhur. thk. Halil İmran el-Mansur. Bey- rut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmîyye, 1998.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-sünen. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. by.: Darü’l-Müğnî, 2000.
Dusûkî, Muhammed b. Ahmed ‛Urfe. Hâşîyetu’d-dusûkî ‛ale’ş-şerhi’l-kebîr. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
Gül Akyılmaz, Sevgi. “Osmanlı Miras Hukukunda Kadının Statüsü”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, Sa.1-2 (2007), 471- 502.
Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-İkna’ fi fıkhi’l-İmâm Ahmed. thk. Abdullatif Muhammed Musa es-Sü- bkî. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts..
Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. el-Hasen el-Bağdâdî. et-Tehzîb fi’l-ferâiz. thk. Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. Beyrut: Dâ- rü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslamî, 1994.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavved ve Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Mevsilî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd el-Hanefî. el-İhtiyâr li talîli’l-muhtâr. Kahire: Matbaatu’l-Halebî, 1937.
Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dımaşkî. el-Lübâb fî şerḥi’l-kitâb. thk. Muhammed Muhyeddin Abdulhamid. Bey- rut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts..
Mustafa, b. S’ad b. Abduh es-Süyûtî. Matâlibu uli’n-nuhâ fi şerhi gâyeti’l-muntehâ. yb.: el-Mektebû’l-İslâmî, 1994.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Beyrut: Dârü İh- yâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts..
Nefrâvî, Ahmed b. Güneym b. Sâlim. el-Fevâkihu’d-devânî ‛âlâ risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravanî. yb.: Dârü’l-Fikr, 1995.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyîddîn Yahyâ b. Şeref b. Murrî. el-Mecmû‛ şerhu’l-muhezzeb. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
Okur, Kaşif Hamdi. “İslam Hukukunda Miras Engeli Olarak Müslüman Ve Gayrimüslim Arasindaki Din Ayriliği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, sayı:3, VII (2007), 95-119.
Özay, Hilal. “İslam Miras Hukukunun Özellikleri”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3/Sayı: 2 (Aralık 2018), 203-224.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ‛ale’d-dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
İbn Ebû Zeyd, Ebû Muhammed Abdullāh b. Ebî Zeyd Abdirrahmân el-Kayrevânî en-Nefzî. Metnu’r-risâle. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî. eş-Şerḥu’l-kebîr ale’l-muḳniʿ. yb.: Dârü’l-Kitâbi’l-A- rabî, ts..
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî. el-Kâfî fî fıkhi’l-İmam Ahmed. yb.: Dârü’l-Kü-tübi’l-İlmiyye, 1994.
İbn Nüceym, Zeynuddîn b. Nüceym el-Hânefî el-Mısrî. el-Bahru’r-râ’ik şerhu kenzi’l-hakâ’ik. Beyrut: Dârü’l-Marîfe, ts..
İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Endülüsî. Bidâyetu’l-müctehid ve nihâyetu’l-muktesid. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2004.
Rahbî, Meyye. el-İslâm ve’l-mer’e. Dımaşk: Dârü’r-Rahbe, 2014.
Râzî, Zeynuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulkadır. Tühfetü’l-mulûk, thk. Abdullah Nezir Ahmed. Beyrut: Dârü’l-Beşâi- ri’l-İslamiyye, 1417.
Ruaynî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân el-Hattâb. Mevâhibu’l-celîl li şerhi muhtasari’l-Halil. thk. Ze- keriyya Umeyrât. yb.: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza el-Menûfî el-Ensârî el-Mısrî. Nihâyetü’l-muḥtâc ilâ şerḥi’l-min- hâc. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
Sâvî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. Bulğatu’s-sâlik li ekrabi’l-mesâlik. by.: Dâru’l-Maarif, ts..
Sâvî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. Bulğatu’s-Sâlik li Ekrabi’l-Mesâlik. yb.: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1952.
Selman b. Şebbâb b. Mesûd ez-Zehrânî. Hirmânu’l-unsâ mine’l-mîrâs. yb.: Mektebetu Melik Fehd, 1433.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut:, Dârü’l-Marife, 1993.
Şehhât, Muhammed el-Cündî. el-Mîrâs fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts..
Şener, Mehmet, “İslam Miras Hukuku İle İlgili Terimler”. D. E. O, İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı Vlll (İzmir 1994), 25-42.
Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî. yb.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1431.
Yaşar, Mehmet Aziz. “İslâm Mîrâs Hukukunda Red Meselesi: İnceleme ve Değerlendirme”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/13 (2019).
Yazıcı, Abdurrahman. “İslam Miras Hukukunda Dede Yetimliği Ve Benzeri Problemlere Çözüm Arayişlarina İlişkin Bir Değerlendirme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 20 (2012), 107-134.
Yılmaz, İbrahim. “İslâm Hukukunda Kız Çocuğunun Miras Hakkı ve Cahiliye Döneminde Kız Çocuğunu Mirastan Mahrum Etmenin Günü- müz İslâm Ülkelerindeki İz Düşümü”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 29, (2017), 261-297.
Zeydân, Abdulkerim. el-Mufassal fi ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.