İBÂZÎ TEFSİR GELENEĞİNDE İSRAİLİYAT MESELESİ: ITFİYYİŞ ÖRNEĞİ

İsrailiyat, İslam kaynaklarına ve bilhassa tefsir külliyatına girmiş olan Yahudi, Hıristiyan ve diğer dinlere ait kültürel kalıntılarla, dinin lehine veya aleyhine uydurulup Hz. Peygamber (s.a.v.)'e, sahabeye ve sonraki nesillere izafe edilen her türlü habere denir. İsrailiyatla ilgili nakiller tefsir ilminin önemli konularından biridir. Biz bu çalışmamızda önce İbâzi Tefsir geleneğinin dört önemli müfessirinin israiliyat konusundaki görüşlerini kısaca aktarıp ardından İbâzî mezhebi mensuplarınca Kutbu'l-Eimme diye tavsif edilen ve telif ettiği üç tefsir ile İbâzî tefsir tarihinin en dikkat çekici müfessiri olan Muhammed bin Yusuf Itfiyyiş'in Tefsir'e dair yazdığı son eser olan Teysiru't-Tefsir bağlamında israiliyat konusuna yaklaşımını ve bunun eserine yansımalarını ele almaya çalıştık

THE ISRA’ILIYAT ISSUE IN IBADIYYAH TAFSEER SCHOOL: THE CASE OF ITFİYYİŞ

İsra’iliyat are cultural remnants of Jewish, Christian and other religions that entered to Islamic sources especially to tafsir woks. Besides it is considered as İsraelites all kinds of news which fabricated favor for religion or against it and based on Prophet, sahaba and next generations. İsra’iliyat which transmitted verbally has an important place especially in classical tafsir which based on rumor. Transplants about israelites is one of the important subjects of tafsir. İsra’iliyat which transferred indiscriminately strong and weak between them entered into our religion and opened dangerous injuries. İsra’iliyat are the main problems in tafsir literatüre according to the general approach of modern Qur'anic and tafsir studies. In our work we tried to discuss the approach of Muhammad bin Yusuf Itfiyyiş who is seen as Kutbu’l-Eimme (The best of imams) by the members of the Ibâzi sect to the İsra’iliyat issue and its reflection on the his work named Teysiru't-Tafsir

PDF

___

A‘VEŞT, Bukeyr bin Said, Muhammed bin Yusuf Itfiyyiş Hayâtuhu, âsâruhu’lFikriyyah ve Cihâduhu, Mektebetu’t-Damirî li’n-neşri ve’t-Tevzi‘, Umman, Tsz. ……….., Dirâsât İslamiyye fi’l Usûli’l İbâzıyye, Mektebetu Vehbe, Kahire 1988
ALBAYRAK, İsmail, Harici-İbadi Tefsir üzerine Genel Bir değerlendirme, Tefsire Akademik Yaklaşımlar 1, KOÇ, Mehmet Akif- ALBAYRAK, İsmail (Editör), Otto Yayınları, 2013, 133-185.
…………, İçimizdeki Öteki: Tefsirde Hâricî (İbâdî) Algılamasına Dair Genel Bir Değerlendirme, Usûl: İslâm Araştırmaları, 2005, sayı: 4, 7-38.
AVAD, Muhammed Halifat, Neş’etü’l-Haraketi’l İbâzıyye, Dâru’ş- Şaab, Amman 1978.
AYDEMİR, Abdullah, Tefsirde İsrâliyyat, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1974.
AYDIN, İsmail, Tefsir Tarihi, Tibyan Yayıncılık, İzmir 2014.
BİRIŞIK, Abdulhamit, İsrâiliyat md., DİA, XXIII/199-202, 2001.
BUHARİ, Ebû Abdullah Muhammed B. İsmail B. İbrahim B. Muğîre El-Cu’fi, Sahîhu’l-Buhârî, Dâru Tavku’n-Necât, Birinci Baskı, y.y., 1422.
CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2003. CERRAHOĞLU Teber, Hatice, Hûd b. Muhakkem el-Huvvârî’nin Tefsîrinde Yorum Yöntemi, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi SBE, 2004.
DEMİRCİ, Muhsin, Tefsir Tarihi, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
DERVİŞ, Muhammed Mustafa, Menhecu’ş-Şeyh Muhammed bin Itfiyyiş fi Tefsirihi Teysiru’t-Tefsir, Ürdün Üniversitesi Master Tezi, 1994.
EBÛ GAYS Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ezZİRİKLÎ ed-Dımaşkî, el-A‘lâm, Dâru’l-ilm li’l-Melâyîn, Beyrut, 2002.
EBÛ ŞUHBE, Muhammed, el-İsrailiyyât ve’l-Mevzûât fî Kutubi’t-Tefsîr, Mektebetu’s-Sunne, Dördüncü Baskı, y.y., tsz.
EL-HALÎLÎ, Ahmed bin Hamad bin Süleyman, Cevâhiru’t-Tefsir Envâr min Beyâni’t-Tenzîl, Maskat, 1984.
EL-HUVVÂRÎ, Hûd b. Muhakkem, Tefsiru Kitabillahi’l-Azîz, Tahkik Belhâc b. Saîd Şerîfi, Lübnan 1990.
EL-KATTAN, Menna’ b. Halil, Mebahis fi Ulumu’l-Kur’an, Mektebetu’-Mearif, yy, 2000.
EL-KİNDÎ, Said bin Ahmed bin Said, et-Tefsîru’l-Muyesser, Tahkik Mustafa ibn Muhammed Şerîfî- Muhammed bin Musa Babaammi, Karâra, 2015.
EREN, Cüneyt, Tefsir Okumalarına Giriş Küllî Kâideler, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2013.
FIĞLALI, Ethem Ruhi, İbâdiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, A.Ü.İ.F. Yay., Ankara 1983
………….., İbâziyye md., DİA, XIX/256-61.
ĞÂNİM bin Kudûrî, el-Muhâdarât fî Ulûmu’l- Kur’an, Dâru Ammâr, Ürdün, 1403. HATİBOĞLU, İbrahim, İsrâiliyat md., DİA, 2001, XXIII/195-199.
HİZMETLİ, Sabri, Ettafeyyiş md., DİA, XI/500-501.
ITFİYYİŞ, Muhammed bin Yusuf, Teysiru’t-Tefsir, Dâru’t-Tevfîkıyyeh li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘,İbrahim bin Muhammed TALAY(Tahric ve Tahkik) Cezayir,2011, İBN ÂŞÛR, Muhammed Tâhâ, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Daru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, Tunus, 1984.
İBN BÂBAH, Muhammed Belhâc, el-Kur’ân Tefsiruhu ve Mufessiruh, yy., tsz.
İBN BAYYÛD, İbrahim bin Ömer, Fî Rahâbi’l-Kur’an, Tahrîr: İsa bin Muhammed eş-Şeyh Belhâc, Cemiyyetu’t-Turâs, Karâra, 2013.
İBN HALDÛN, Abdurrahman ibn Muhammed, Tarih-i İbn Haldun, Daru’l Fikr, Beyrut, 1408.
İBN HANBEL, Ahmed, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavût, Adil Mürşid Birinci Baskı, Müessestu’r-Risâle, 2001.
İBN MANZUR, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, İBN TEYMİYE, Mukaddimetun fi Usulu’t-Tefsir, Daru’l-Mektebetu’l-Hayat, Beyrut 1980.
MUAMMER, Ali Yahya, el-İbâzıyye, Mektebetu Vehbe, Kâhire 1987.
…………., el-İbâzıyye fî Mevkibi't Tarih, Mektebetu Vehbe, Kahire 1993.
………….., el-İbâziyye Beyna’l fıraki’l İslamiyye, Cem‘iyyetu’t-Turâs, Umman 2003.
ÖNER, Ertuğrul, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Eylül/2015 Yıl: 2, Sayı: 4.
ÖZTÜRK, Mustafa, Kur’an’ın Mutezilî Yorumu, Ankara Okulu yayınları, Ankara, 2008.
SABUNÎ, Muhammed Ali, et-Tibyân fî Ulûmu’l-Kur’an, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 2016.
ŞATVÂN, Belkasım, eş-Şeyh Muhammed bin Yusuf Itfiyyiş Hayâtuhu, âsâruhu’lFikriyyah ve Cuhûduhu’l-İlmiyye ve Mevâkifuhu’l-Vataniyye, el-Hayât, 14. Sayı, 2010, Gerdâye, Cezayir.
ŞEHRİSTÂNÎ, Muhammed bin Abdulkerim, el-Milel ve’n-Nihal, Muessesetu’rRisâleti Nâşirûn, Birinci Baskı, Beyrut, Lübnan, 2015.
TUAYME, Sâbir, el-İbâzıyye, ‘Akîdeten ve Mezheben, Dâru’l Cîl, Beyrut 1986. VAROL, Ahmed, http://www.vahdet.info.tr/isdunya/dosya4/1104.html, Erişim tarihi: 12.11.2017.
VERGİ, Abdulmelik, Hûd b. Muhakkem el-Huvvârî ve Tefsirindeki Yöntemi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, 2006.
ZEHEBÎ, Muhammed Hüseyn, el-İsrâîliyyât fi’t-Tefsîr ve’l-Hadîs, Dâru’t-Tevfîk, Dımeşk, 1985.
ZEHEBÎ, Muhammed Hüseyn, et-Tefsir ve’l- Mufessirûn, Mektebetu Vehbe, Kahire tsz.
ZEMAHŞERİ, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşaf an Hakaiki Gavamidi’t-Tenzil, Dâru’l-Kitêbi’l-Arabi, Beyrut, 1407.
ZUĞEYŞÎ, Suad, Mulahhasu Utruhatu Duktûra: Menhecu Hûd bin Muhakkem elHuvvârî fi’t-Tefsir, el-Hayât, Sayı 10, 2008.