EŞ-ŞEYH BÂKİR EL-KAHTÂVÎ VE İLİM DÜNYASINDAKİ YERİ

İslâm, Arap Yarımadası'nda ortaya çıktıktan sonra Sasani ve Gasani imparatorlukları arasında sıkışıp kalan Arapça, lokal dil olmaktan çıkmış, evrensel bir dil haline gelmiştir. İslâm'a giren farklı etnik toplulukların müntesipleri, Arap dili ve edebiyatına katkı verme konusunda adeta yarışmıştır. Bu bağlamda Arapça için, neredeyse dünya dilleri arasında en şanslı dildir, demek mümkündür. Kimi ilim ehli, kendi memleketinde; kimisi de, doğduğu yer ile yetinmemiş, birçok sıkıntıyı göğüsleyerek yakın ve uzak beldelere giderek Arapçayı öğrenmiş, ona katkıda bulunmuştur. Bunda Aşağı ve Yukarı Mezopotamya'nın da katkısı, oldukça önemlidir. İşte Arapça için doğduğu yerden hicret eden ve yurdundan uzakta vefat eden birisi de Şeyh Bâkir Zeynuddîn Ebubekr b. İshâk b. Hâlid elKahtâvî 'dir. O, Kâhta'da doğmuş; yöresinde Arapça ilmini öğrenmiş, önce Haleb'e daha sonra Kahire'ye göçmüştür. Orada Şeyhûniyye Medresesi'nde baş müderrislik yapmıştır. el-Kahtâvî, Kahire'de ölmüş ve Râzî (ö.606/1210)'nin yanına defnedilmiştir. Bazı kaynaklar ise Râzî'nin Kahire'de medfun olduğunu kabul etmemektedir. Bu çalışmada elKahtâvî'yi çeşitli yönleriyle ele alacağız

EŞ-ŞEYH BÂKİR ZEYNUDDÎN EBUBEKR B. İSHÂK B. HÂLİD EL- KAHTÂVÎ AND HIS PLACE IN THE SCIENTIFIC WORLD

After Islam emerged on the Arabian peninsula, Arabic was a local language trapped between the Sassanid and Gasani empires, became a universal language. The ethnic groups of different ethnic communities who entered Islam were in competition in order to contribute to Arabic language and literature. In this context, it is possible to say, for Arabic, almost the luckiest among the world languages. Some people of knowledge stayed in their own country; some of others weren’t satisfied with the place where they were born, and they went to the near and distant cities and learned Arabic and contributed to it by confronting with some problems. The contribution of Lower and Upper Mesopotamia to this is also very important. One of those who emigrated from the place where he was born for Arabic and died away from his country is Şeyh Bâkir Zeynuddîn Ebubekr b. İshâk b. Hâlid al-Kahtâvî . He was born in the Kâhta; learned the Arabic language in the region, first migrated to Haleb and then to Cairo. He was the chief mudarris (scholar) in the Sheikhuniyye Madrasah of Cairo. alKahtawi died there and was buried beside Razi (d. 606/1210). Some sources do not accept that Razi is buried in Cairo. We will examine al-Kahtawi in various ways in this study

PDF

___

ASKALÂNÎ, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer (ö.852/1448), İnbâ’u’l-Ğumr bi-Ebnâi’l-Umr, thk. Hasan Habeşî, nşr. elMeclisu’l-A‘lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Mısır, 1969. -----------, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife, Beyrut, H/1379.
el-AYNÎ, Ebu Muhammed Bedruddîn Mahmud b. Ahmed (ö.855/1451), Meğânî’l-Ahyâr fî Şerhi Esâmî Ricâli Me‘ânî’i-Âsâr, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâîl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006.
----------, Nuhabu’l-Efkâr fî Tenkîhi Mebâni’l-Ahbâr fî Şerhi Me‘âni’l-Âsâr, thk. Ebu Temîm Yâsir b. İbrahim, nşr. Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Katar, 2008.
BEDİR, Murteza, “Nesefî, Ebu’l-Berekât” maddesi, DİA, İstanbul, 2005. CEVHERÎ, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (ö.396/1005), es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr, Kâhire, 1958.
el-ENBÂRÎ, Ebû’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed (ö.577/1182), Nuzhetu’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Udebâ, thk. İbrâhîm Sâmarrâî, Mektebetu’l-Menâr, Zerkâ/Ürdün, 1985.
el-EZHERÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el-Herevî (ö.370/980), Tehzîbu’lLuğa, thk Muhammed Avd Mur‘ib, Dâru ihyâi Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 2001.
el-FÂSÎ, Takıyyuddîn Ebu Tayyib Muhammed b. Ahmed b. Ali (ö.832/1429), Şifâu’l-Ğarâm bi-Ahbâri’l-Beledi’l-Harâm, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
el-FERÂHÎDÎ, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed b. Amr (ö.170/787), Kitâbu’lAyn, thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm Samarraî, Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts. FİRÛZÂBÂDÎ, Mecduddîn Muhammed b. Yakûb (ö.817/1414), el-Kâmûsu’lMuhît, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 2005.
-----------, Besâir Zevî’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Muhammed Ali enNaccâr, nşr. Lecnetu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, Kahire, 1996.
HAMÛDE, Tâhir Süleyman, Celaluddin es-Suyûtî Asruhu ve Hayâtuhu ve Âsâruhu ve Cuhûduhu fî’d-Dersi’l-Luğavî, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut, 1989. İBN FÂRİS, Ebû’l Huseyin Ahmed (ö.395/1004), Mu‘cemu Mekâyisi’l-Luğa, thk. Abdusselâm Muhammed Hasan, Dâru’l-Cîyl, Beyrut, 1991.
İBN HALLİKÂN, Ebû’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm (ö.681/1283), Vefayâtu’l-Ayân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, Dâru Sâdır, Beyrut,1971.
İBN MANZÛR, Ebû Fadl Cemâluddîn Muhammed (ö.711/1311), Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, 1300.
İBN TAĞRİBERDÎ, Ebû’l-Mehâsin Cemâluddîn Yûsuf b. Abdullâh el-Atabekî (ö.874/1469), el-Menhelu’s-Sâfî ve’l-Mustevfî ba‘de’l-Vâfî, thk. Muhammed Muhammed Emîn, nşr. Heyet, Kâhire, ts.
-----------, en-Nucûmu’z-Zâhire fî Mulûki Mısr ve’l-Kâhire, Dâru’l-Kutub, Kâhire, ts.
İBNU’L-İMÂD, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed Akerî (ö.1089/1678), Şezerâtu’z-Zeheb fi Ahbâri min Zeheb, thk. Mahmûd Arnaûtî, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1986.
İBNU’S-SÂ‘Î, Ebu Tâlib Ali b. Enceb b. Osman b. Abdullah Tâcuddîn (ö.674/1276), ed-Dureru’s-Semîn fî Esmâi’l-Musannifîn, thk. Muhammed Saîd Hanşî, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Tûnus, 2009.
İNAN, Ahmet, Şeyh Bâkir El-Kahtâvî, Kâhta Haber (3 Nisan 2017).
İSMAİL BAĞDÂDÎ (ö.1920), Hediyyetu’l-Ârifîn Esmâu’l-Muellifîn Âsâru’lMusannifîn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, (1951 İstanbul Matba‘atu’lBehiyye baskısı esas alınmıştır).
KEHHÂLE, Ömer Rızâ b. Muhammed b. Râğıb (ö.1987), Mu‘cemu’l-Muellifîn, Mektebetu’l-Musennâ, Beyrut, ts.
KOCA, Ferhat, “İbnü’l-Hümâm” maddesi, DİA, İstanbul, 2000.
KOÇKUZU, Ali Osman, “Bedreddin Aynî” maddesi, DİA, İstanbul, 1991.
KOPRAMAN, Kâzım Yaşar, “Barsbay” maddesi, DİA, İstanbul, 1992.
el-MAKRÎZÎ, Ahmed b. Alî b. Abdulkâdir (ö.845/1442), es-Sulûk li-Ma‘rifeti Duveli’l-Mulûk, thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
el-MALATÎ, Zeynuddîn Abdu’l-Bâsıt b. Ebu’s-Safâ Ğarsuddîn Halîl b. Şahin (ö.920/1515), Neylu’l-Emel fî Zeyli’d-Duvel, thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî, nşr. el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 2002.
es-SAFDÎ, Selâhuddîn Halîl b. Aybek b. Abdullâh (ö.764/1363), el-Vâfî bi’lVefayât, thk. Ahmed el-Arnâutî-Turkî Mustafâ, Dâru İhyai’t-Turâs, Beyrut, 2000.
SÂLİH, Dâvud Selmân, el-Ârâu’l-Akâidiyyetu’l-Vâride fî Umdeti’l-Kârî alâ Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Vizâretu’t-Talîmi’l Alî ve’l-Bahsu’l-İlmi, Bağdad, 2007.
es-SEHÂVÎ, Ebu’l-Hayr Şemsuddîn Muhammed b. Abdurrahmân b. Muhammed (ö.902/1497), ed-Dav’u’l-Lami‘ li-Ehli’l-Karni’t-Tâsi‘, Dâru Mektebeti’l-Hayât, Beyrut, ts.
-----------, Nazmu’l-Ikyân fî A‘yâni’l-A‘yân, thk. Philip Hıtti, el-Mektebetu’l- İlmiyye, Beyrut, ts.
es-SUYÛTÎ, Abdurrrahman b. Ebubekir Celâluddîn (ö.911/1506), Buğyetu’lVu‘ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, el-Mektebetu’l-Mısriyye, Lubnân/Saydâ, ts.
-----------, Husnu’l-Muhadara fî Tarihi Mısır ve’l-Kâhire, thk. Muhammed Ebu’lFadl İbrahim, Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-İlmiyye, Kâhire, 1967.
-----------, Nazmu’l-Ikyân fî A‘yâni’l-A‘yân, thk. Philip Hıtti, el-Mektebetu’l- İlmiyye, Beyrut, ts.
----------, et-Tahbîr fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Zuheyr Osman Ali Nur, Camiatu Ummi’lKurâ, Mekke, 1983.
eş-ŞEYH, Abdussettâr, el-Hâfız İbn Hacer el-Askalânî Emiru’l-Müminin fi’lHadîs, Dâru’l-Kalem, Dımaşk, 1996.
TOMAR, Cengiz, “Sehâvî” maddesi, DİA, İstanbul, 2009.
el-ULEYMÎ, Ebu’l-Yemen Mucîruddîn Abdurrahmân (ö.928/1522), el-Unsu’lCelîl bi-Târîhi’l-Kuds ve’l-Halîl, thk. Adnân Yûnus Abdulmecîd Ebu Tabbâne, nşr. Mektebetu Dandîs, Ammân, ts.
ULUDAĞ, Süleyman, “Hankah” maddesi, DİA, İstanbul, 1997.
YEĞİN, Abdullâh, İslâmî-İlmî-Edebî-Felsefî Yeni Lügat, Yeni Asya Yay. İstanbul,1973.
ez-ZEBİDÎ, Muhammed Murtazâ (ö.1205/1791), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’lKâmûs, thk. Heyet, Dâru’l-Hidâye, Kâhire, ts.
ez-ZEHEBÎ, Şemsuddîn Ebu Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz (ö.748/1348), Târîhu’l-İslâm ve Vefayâtu’l-Meşâhîri ve’l-A‘lâm, thk. Ömer Abdusselâm et-Tedmirî, Dâru’l-Kuttâbi’l-Arabî, Beyrut, 1993.
ez-ZEMAHŞERÎ, Ebû’l-Kâsım Mahmûd (ö.538/1143), Esâsu’l-Belâğa, thk. Muhammed Basil Uyûnu’Sûd, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1998.
ZİRİKLÎ, Hayruddîn (ö.1976), el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, basım yeri yok, 2002.
http://www.aslein.net/showthread.php?t=12048. (Erişim tarihi: 16.06.2016) is@kfcris.com. (Erişim tarihi: 16.06.2016)