CUMA NAMAZINDA CEMAAT SAYISI İLE İLGİLİ RİVAYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Cuma namazı Medine'de farz olup cemaat halinde kılınması vacibtir. İslam hukuk ekolleri cemaat halinde kılınması konusunda görüş birliği içerisinde olmuşlardır. Ancak cemaat sayısı hususunda ihtilaf ettikleri görülmektedir. Bunun altında yatan neden sayı hususunda farklı rivayetlerin olmasıdır. Cemaat sayısı ile ilgili Ka'b b. Malik'ten nakledilen rivayet en çok şöhret bulandır. Araştırmamızda Hanefi mezhebinin Ka'b b. Malik hadisini delil olarak kabul etmediği, Malikilerin bir görüşüne göre, Şafii ve Hanbeli mezheplerinin bu hadisi delil edindikleri anlaşılmaktadır. Gerek Ka'b b. Malik'in rivayeti ve gerekse diğer rivayetlerin değerlendirilmesi yapılarak, cuma namazında cemaat sayısı gerçeği delilleriyle birlikte incelenecektir

THE EVAULATION OF NASS RELATED TO THE NUMBER OF CONGREGATİON IN FRIDAY PRAYING

Friday praying has been obligatory in Medina and it is wajib to be prayed within congregation. Islamic lawers are in a consensus on the idea of praying it within a congregation but they are not on the same idea of the number of the members for the congregation of the friday praying. The reason for this is to have different hadiths derived from our prophet's words. The hadith derived by Ka'b b. Malik is the most famous one. In this study, it has been understood that Shafii and Hanbali sects have taken the cases of hadith derived by Ka'b b. Malik. By doing analyses on both Ka'b b. Malik and the other hadiths, the number of the members for the congregation of Friday praying will be evaluated in accordance with realities

PDF

___

AŞMAVİİ, Abdü'l-Bari b. Ahmed, Metnü'l-Aşmaviyye fi'l-fıkhi'l-Maliki, Şeriketu eş- Şummerli, Mısır.
'AYNÎ, Ebû Muhammed Bedrüddin, Umdetu'l- kâri şerhu Sahihi'l-Buhari, Dâru ihyau't- turas el-Arabi, Beyrut.
_______, Meğani'l-ahyar fi şerhi Esami Ricali Mea'ni'l-Asar, (thk. Muhammed Hasan Hasan İsmail), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 2006.
_______, el-Binaye şerh el-Hidaye, Dâru'l-kutub ilmiyye, Beyrut, 2000.
_______, Şerhu Süneni Ebû Dâvûd, (thk. Ebû'l-Munzir Halid b. İbrahim), Mektebetu'r- Rüşd, Riyad, 1999.
BEĞAVİ, Ebû Muhammed b. el-Ferrâ, Şerhu's-Sünne, (thk. Şuayb el-Arnavut ve Muhammed Züheyr eş-Şavuş), el-Mektebû'l-İslami, Beyrut-Dımaşk, 1983.
BEHUTİ, Mansur b. Yunus, Keşşafe'l-kinai' ani'l-iknai', Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye.
_______, er-Revdu'l-murbi' şerh Zadu'l-Mukni' fi İhtisari'l-Mukni', (thk. Said Muhammed Lehham), Dâru'l-fikir, Beyrut.
BEKRİ, Osman b. Muhammed, İanetu't-talibin ala hili elfazi Fethi'l-Mu'in, Dâru'l-fikir, 1997.
BEYHAKİ, Ahmed b. el-Hüseyin, es-Sünenu'l-Kubra, Yay., Meclisü dairetu'l-me'arifi'n- nizamiyye, Haydarabad, 1344.
_______, Ma'rifetü's-sünen ve'l-âsar, (thk. Abdü'l-Mu'ti Emin Kal'aci), Dâru'l-Kuteybe, 1991.
BEYDAVİ, Nasıruddin, Envâru't-tenzil ve esrâru't-tevil, (thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer'aşli), Dâru'l-ihyai't-turasi'l-Arabi, Beyrut, 1418.
BUCEYREMİ, Süleyman b. Muhammed, Haşiyetu'l-Buceyremi ala şerhi'l-Menhec, Matba'tu'l-Halebi, 1950.
BUHARİ, Muhammed İsmail, Sahih Buhari, (thk. Mustafa Dib el-Buğa), Dar İbn Kesir, Beyrut, 1987.
CESSAS, Ebûbekir, Şerh Muhtasar Tahavi, (thk. İsmetellah İnayetullah Muhammed ve diğerleri), Dâru'l-beşairi'l-İslamiyye ve Dâru's-sirac, 2010.
_______, Ahkamu'l-Kur'an, (thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin), Dâru'l-kutubi'l- ilmiyye, Beyrut, 1994.
DÂREKUTNÎ, Ali b. Ömer, Suneni'd-Dârekutnî, (thk. Adil Ahmed Abdulmevcud, Ali Muhammed Mua'vvad), Daru'l-ma'rife, 2001.
DEMÎRÎ, Kemâluddin Muhammed, en-Necmü'l-vehhâc fi şerhi'l-Minhac, Dârü'l-minhâc, Cidde, 2004.
DESÛKİ, Muhammed Arefe, Hâşiyetu'd-Desûki ala'ş-şerhi'l-Kebir, Dârü'l-Fikr.
DEVSERİY, Ebû Süleyman Casım b. Süleyman, er-Revzu'l-bessam bi tertibi ve tahrici fevaidi temmam, Dâru'l-beşairi'l-İslamiye, Beyrut, 1987.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eşa's, Sünen-i Ebû Dâvûd, (thk. Şuayb Arnavuti, Muhammed Kamil Karabelali), Dâru risale alemiyye, 2009.
EBÛ'N-NECÂ, Şerefüddin, el-İkn'a fi fıkhi'l-imam Ahmed b. Hanbel, (thk. Abdullatif Muhammed Musa es-Subki), Dâru'l-marife, Beyrut.
EBÛ TAYYİB, Muhammed Şemsulhak, Avnu'l-m'abud şerh Sünen Ebi Dâvûd, Dâru'l- kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1415.
ELBÂNİ, Nâsuruddin, İrvau'l-ğalil fi tahrici ahadisi Menari's-Sebil, el-Mektebû'l-İslami, Beyrut, 1985.
ENSARİ, Zekeriya, Esna'l-metalib fi şerhi Revdi't-Talib, (thk. Muhammed Tamir), Dâru'l- kutub ilmiyye, Beyrut, 2000.
FAYDA, Mustafa, "Muhammed b. İshak", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), (Türkiye Diyanet Vakfı), İstanbul, 2009.
ĞAMİDİ, Said b. Salih, Ahadisu'l-merfu'a el-muille fi kitabi (Hilyetu'l-Evliya), Doktora Tezi, İmam Muhammed b. Suud İslam Üniversitesi, Riyad, 1424.
ĞEMRAVİ, Muhammed ez-Zühri, es- Siracü'l-vehhâc alâ metni'l-Minhac, Dâru'l-marife, Beyrut.
ĞESLANİ, Abdullah b. Yahya, Kitabu tahrici'l-ahadisi'd-dia'fu min Süneni'd-Dârekutnî, (thk. Eşref Abdülmaksud), Dâru alemi'l-kutub, Riyad, 1411.
HALEF, Necm Abdurrahman, Mu'cemu'l-cerhe ve't-ta'dil li ricali's-Sünen el-Kubra, Dâru'r-raye, Riyad, 1989.
HATAB, Muhammed b. Muhammed, Mevahibu'l-celil li şerhi Muhtasari'l-Halil, (thk. Zekeriya Umeyrat), Dâru'l-'alem el-kutub, 2003.
HATİBU'L-BAĞDADİ, Ebû Bekir Ahmed, Tarihu Bağdad, (thk. Mustafa Abdülkadir Ata), Dâru'l-kutubi'l-imiyye, Beyrut, 1417.
HEYTEMİ, Ahmed Muhammed, Tuhfetu'l-muhtaci fi şerhi'l-Minhaci, Mektebetu't-ticariye el-kübra bi Mısır, 1983.
İBN ABİDİN, Haşiyetu Reddi'l-muhtar ale Durri'l-muhtar, Dâru'l-fikir, Beyrut, 2000.
İBNÛ'L-ACEMİ, Ebü'l-Vefa İbrahim, et-Tebyyin li esmai'l-müdellisin, (thk. Yahya Şefik Hasan), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1986.
İBN ADİ, Abdullah, el-Kamil fi du'afai'r-rical, (thk. Yahya Muhtar Ğazzavi), Dâru'l-fikir, Beyrut, 1988.
İBN ATİYYE, Ebû Muhammed, el-Muharrer'ul-veciz fi tefsiri'l-Kitabi'l-Aziz, (thk. Abdusselam Abduşşafi), Dâru'l- kutubi'l- ilmiye, Beyrut, 1993.
İBNÛ'L-CEVZİ, Cemâluddin Abdurrahman Ebû'l-Ferec, Zadü'l-mesir fi ilmi't-tefsir, (thk. Abdürrezak el-Mehdi), Dâru'l-kitabu'l-Arabi, Beyrut, 1422.
_______, ed-Du'afa ve'l-metrukin, (thk. Abdullah el-Kadi), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1406.
İBN EBÎ HATİM, Ebû Muhammed, el-Cerh ve't-ta'dil, Dâru ihyai't-turasi'l-Arabi, Beyrut, 1952.
İBN HABİB, Tahir, Fıkhu'l-ibadat ala mezhebi'l-Maliki, Dâru mektebetu'l-m'aarif, Beyrut, 2009.
İBN HACER, Şihabuddin Ahmed b. Ali, Ta'rîfu ehli't-takdis bi merâtibi'l-mevsufine bi't- tedlis,(thk. Abdulğaffar Süleyman, Muhammed Ahmed Abdülaziz), Dâru'l- kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1987.
_______, Ta'rifu ehli't-takdis bi-meratibi'l-mevsufine bi't-tedlis, (thk. Asım b. Abdullah el-Karyuni), Mektebetu'l-menar, Ürdün, 1983.
_______, Takribu't-tehzib, (thk. Muhammed Avame), Dâru'r- Reşid, Suriye, 1986.
_______, Tehzibu't-tehzib, Dâru'l-fikir, Beyrut, 1984.
_______, Fethu'l-bâri şerhu Sahihi'l-Buhâri, Dâru'l-ma'rife, Beyrut, 1379.
_______, Telhisu'l-habir fi tahric ahadis Rafii' el-Kebir, Dâru'l-kutubi'l-ilmiye, 1989.
_______, el-İsâbe fi temyyizi's-sahâbe, (thk. Ali Muhammed el-Becavi), Dâru'l-cil, Beyrut, 1412.
_______, el-Metâlibu'l-âliye bi-zevâidi'l-mesanidi's-semaniye, (thk. Komisyon), Dâru'l- asime li'n-neşir ve't-tevzi', Riyad, 1418.
İBNÛ'L-HARRAT, Ebû Muhammed Abdülhak, el-Ahkamü'l-vusta min hadisi'n-Nebi, (thk. Hamdi Selefi, Subhi Samirai), Mektebetu'r-Rüşd, Riyad, 1995.
İBN HAZM, Abu Muhammed Ali, el-Muhala bi'l-asar, Dâru'l-fikir.
İBN HİBBAN, Muhammed, Sahihu İbn Hibban, (thk. Şu'ayb Arnavuti), Müessesetü'r- risale, Beyrut, 1993.
_______, es-Sikat, (thk. Seyyid Şerefuddin Ahmed), Dâru'l-fikir, Beyrut, 1975.
İBN HUZEYME, Ebû Bekir Muhammed b. İshak, Sahih İbni Huzeyme, (thk. Muhammed Mustafa el-Azami), el-Mektebû'l-İslami, 2003.
İBNU'L-HÜMÂM, Kemâlüddin Muhammed, Fethü'l-kadir, Dâru'l-fikir, Beyrut.
İBN KADI EŞ-ŞUHBE, Ebûbekir, Tebekatu'ş-Şaf'iyye, (thk. el-Hafiz Abdülalim Han), Alem el-kutub, Beyrut, 1407.
İBN KASIM, Abdurrahman b. Muhammed, Haşiyetu'r-Revdu'l-Murbi', 1398.
İBN KESİR, Ebû'l-Fida İsmail, et-Tekmil fi'l-cerhi ve't-ta'dili ve ma'rifeti's-sikat, (thk. Şadi b. Muhammed), Merkez Nu'man lil-buhusi ve'd-dirasat, Yemen, 2011.
İBN KUDÂME, Ebu Muhammed Behâeddin, el-Uddetu şerhu'l-Umde, (thk. Salah b. Muhammed Uvayda), Dâru'l-kutubi'l-ilmiye, Beyrut, 2005.
İBN KUDÂME, Ebû'l-Ferec Şemsuddin, Şerhu'l-kebir ala metni'l-Mukni', Dâru'l-kitabi'l- Arabi.
İBN MACE, Ebû Abdullah, Sünen İbn Mace, (thk. Şuayb Arnavuti ve diğerleri), Dâru risale alemiyye, Beyrut, 2009.
İBN MAZE, Burhaneddin Mahmud b. Ömer el-Buhari, el-Muhitu'l-burhâni, (tkh. Abdülkerim Sami el-Cündi), Dâru'l-kutubi'l-ilmiye, Beyrut, 2004.
İBN MUFLİH, İbrahim b. Muhammed, el-Mubdi' fi şerhi'l-Mukni', Dâru'l-kutubi'l-ilmiye, Beyrut, 1997.
İBNÛ'L-MULAKKİN, Ebû Hafs Siracuddin, Tezkiretu'l-muhtac ila ahadisi'l-Minhac, (thk. Hamdi Abdulmecid Selefi), Mektebetu'l-İslam, Beyrut, 1994.
_______, Hülasatü'l-bedrü'l-münir fi tahrici kitabi'ş- şerhi'l-Kebir li'r-Rafii', (thk. Hamdi Abdülmecid), Mektebetü'r-Rüşd, Riyad, 1410.
_______, et-Tavdih li şerhi'l-Camii's-Sahih, (thk. Dâru'l-felah lil bahsi'l-ilmi), Dâru'n- nevadir, Dımaşk, 2008.
İBNÛ'L-MUNZİR, Muhammed, el-İcmâ, (thk. Fuad Abdulmunim Ahmed), Dâru'l- Müslim, 2004.
İBN RECEB, Zeynuddin Abdürrahman, Şerhu ileli't-Tirmizi, (thk. Hemmam Said), Mektebetü'r-Rüşd, Riyad, 2001.
_______, Fethu'l-bari (thk. Ebû Muaz Tarık b. Udellah), Dâru İbnu'l-Cevzi, Demmam/ Suudi Arabistan, 1422.
İBNÛ SEYYİDİ'N-NAS, Muhammed b. Abdullah, Uyunu'l-eser fi fununi'l-meğazi ve'ş- şemaili ve's-sire, Müessesetu İzzeddin li't-tiba'a, Beyrut, 1986.
KASANİ, Alaeddin, Bedâ'i'u's-sana'i' fi tertibi'ş-şera'i, Dâru'l-kitabi'l-Arabi, Beyrut, 1982.
KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Istılahları, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara, 1980.
MAKRİZİ, Takiyuddin, Muhtasaru'l-kâmil fi'd-dü'afa, (thk. Eymen b. Arif), Mektebetu's- sünne, Kahire, 1994.
MANSURİ, Ebû Tayyib, Selsebilu'n-naki fi teracimi şuyuh el-Beyhaki, Dâru'l-asime li'n- neşri ve't-tevzi'i, Memleketu'l-Arabiyetu's-Suudiyye, 2011.
MAVERDÎ, Ebû'l-Hasan, el-Hâvi'l-kebir fi fıkhi mezbebi'ş-Şafii', (thk. Ali Muhammed Mua'vvad, Adil Ahmed Abdulmevcud), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1999.
MENBECİ, Ebû Muhammed Ali b. Zekeriya, el-Lübab fi'l-cem'i beyne's-sünneti ve'l- Kitab, (thk. Muhammed Fadıl Abdülaziz Murad), Dâru'l-kalem, Beyrut, 1994.
MÜSLİM, İbnu'l-Hucac, Sahih Müslim, (thk. Muhammed Fuad Abdülbaki), Dar ihya turas el-Arabi, Beyrut.
NEFRAVİ, Ahmed b. Ğanım, el-Fevakihu'd-devani şerh ala risaleti İbn Ebû Zeyd el- Kayravani, Dâru'l-fikir, 1995.
NESÂÎ, Ebû Abdurrahman, Sünenu'n-Nesâî, (thk. Merkeze'l-buhusi ve tekniyeti'l- ma'lumat), Daru't-t'esil, Kahire, 2012.
_______, ed-Du'afâ ve'l-metrûkin, (thk. Bûran ez-Zanavi ve Kemal Yusufu'l-Hut), Müessesetu kutubi's-sakafe, Beyrut, 1985.
NEVEVİ, Ebû Zekeriya, el-Mecmu' şerhu'l-mühezzeb, Dâru'l-fikir.
RAZİ, Ebû Muhammed Abdurrahman, el-Cerh ve't-t'adil, Dâru ihyai't-turas el-Arabi, Beyrut, 1952.
RUHAYLİ, Abdullah b. Dayfallah, el-İmam Ebû'l-Hasan Dârekutnî ve asaruhu'l- ilmiyye, Dâru'l-Endelus el-hadra.
RUYANİ, Ebû'l-Mehasın, Bahru'l-mezheb (fi furu'i'l-mezhebi'ş-Şafii), (thk. Tarık Fethi Seyyid), Dâru'l-kutub ilmiyye, Beyrut, 2009.
SA'LEBİ, Ebû Muhammed Abdulvahhab, el-Ma'une 'ala mezhebi alimi'l-Medine, (thk. Hamiş Abdulhak), Mektebetu ticariye, Mekke.
SEMERKANDİ, Alaeddin Muhammed, Tuhfetu'l-fukaha, Dâru'l-kutubi'l-ilmiye, Beyrut, 1984.
SERAHSİ, Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût, Dâru'l-m'arife, Beyrut, 1993.
SİBT B. EL-ACMİ, Burhaneddin Ebi İshak, el-İğtibati bi men rumiye bi'l-ihtilat, (thk. Alaeddin Ali Rıda), Dâru'l-hadis, Kahire, 1988.
SUYÛTÎ, Celaleddin, el-Hâvi lil fetava, (thk. Abdüllatif Hasan Abdürrahman), Dâru'l- kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 2000.
_______, Esmau'l-müdellisin, (thk. Mahmud Muhammed Mahmud), Dâru'l-cil, Beyrut.
_______, ed-Dürrü'l-mensur fi't-tefsiri bi'l-me'sur, Dâru'l-fikir, Beyrut.
ŞAFİİ, Muhammed b.İdris, el-Umm, Dâru'l-m'arife, Beyrut, 1393.
ŞANKİTÎ, Muhammed, Kevseru'l-me'ani'd-derari fi keşfi habaya Sahihi'l-Buhari, Müessesetu'r-risale, Beyrut, 1995.
ŞEVKÂNİ, Muhammed b. Ali, Fethu'l-kadir, Dâru İbn Kesir, Dımaşk, 1414.
_______, Neylu'l-evtar, (thk. İsamuddin Sebabti), Dâru'l-hadis, Mısır, 1993.
TABERÂNÎ, Süleyman b. Ahmed, Mu'cemu'l- kebir, (thk. Hamdi b. Abdülmecid es- Selefi), Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire.
_______, Mu'cemu'l-evsat, (thk. Tarık b. Avadallah b. Muhammed, Abdülmuhsin b. İbrahim el-Hüseyni), Dâru'l-Haremeyn, Kahire.
TABERİ, Muhammed b. Cerir, Cami'u'l-beyan fi te'vili'l-Kur'an, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), Müessesetü'r-risale, Beyrut, 2000.
UKAYLÎ, Ebû Cafer Muhammed, ed-Duafâi'l-kebir, (thk. Abdülmu'ti Emin Kal'aci), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1984.
VADE'Î, Ebû Abdurrahman Mukbil b. Hadi, Ricalu el-Hakim fi 'l-Müstedrek, Mektebetu Sen'a el-eseriye, 2004.
ZEBÎDÎ, Muhammed Murtazâ, Tâcü'l-'arûs min cevahiri'l-kamûs, (thk. Komisyon), Dâru'l-hidaye.
ZEHEBİ, Şemsüddin, el-Muğni fi'd-du'afa', (thk. Ebû Zehra Hazım el-Kadı), Dâru'l- kutubi'l-ilmiye, Beyrut, 1997.
_______, Tezkiretu'l-huffaz, (thk. Zekeriya Umeyrat), Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1998.
_______, Mizanu'l-itidal fi nakdi'r-rical, (thk. Ali Muhammed Mua'vad ve Adil Ahmed Abdulmevcud), Dâru'l-kutub ilmiye, Beyrut, 1995.
_______, Siyeru a'lâmü'n-nübelâ, (thk. Şuayb Arnavut ve diğerleri), Müessesetü'r- risale, Beyrut.
ZEYLAÎ, Ebû Muhammed Cemâluddin, Nasbu'r-râye tahrîcu ehâdîsi'l-Hidâye, (thk. Muhammed Avame), Müessesetu'r-reyyan li't-tiba'a ve'n-neşir, Beyrut, 1997.
ZEYLAÎ, Fahruddin, Tebyinu'l-hakaik fi şerhi Kenzi'd-Dekaik ve haşiyetu'ş-Şelebi, el- Metbe'atu'l-kübra el-emiriye-Bulak, Kahire, 1313.