NECÎP MAHFÛZ'UN ÜÇLEMESİNDE ELEŞTİREL GERÇEKLİK

Mısır edebiyatının güçlü kalemlerinden olan Necîp Mahfûz, realizm akımının tesirinde yazdığı romanlarında Mısır'ın toplumsal sorunlarını irdelemiştir. Bu makalede Necîp Mahfûz'un 1917-1944 yılları arasındaki Mısır toplum hayatına ayna tutan Üçleme adıyla meşhur 'Beyne'l-Kasrayn (1956), Kasru'ş-Şevk (1957) ve es-Sükkeriye (1957) adlı romanları realizm ilkeleri açısından değerlendirilip romanlardaki siyasî ve sosyal eleştiri hedefleri incelenecektir. Çalışmanın hedefi, Necîp Mahfûz'un romanlarındaki eleştiri unsurlarını saptamak olduğu için, makalede karakter tahlili, zaman, mekân ve anlatıcı gibi roman öğelerine odaklanmadan romanlarına yansıyan eleştiri unsurları, yazıldıkları dönem göz önüne alınarak incelenmiştir. Amaç, realist bir yazar olarak Necîp Mahfûz'un tarihe ne kadar tanıklık ettiğini tespit edip romanlarını yazdığı zaman dilimi içinde Mısır toplum hayatını siyasî ve sosyal zeminde değerlendirmektir. Bu anlamda Necîp Mahfûz'un yaklaşık otuz yıllık bir sürede Mısır toplumundaki değişim ve gelişim sürecini fertler ve toplum bazında ortaya koyduğu görülür

THE CRITICAL REALISM IN THE NOVELS OF NAGOUIB MAHFOUZ

Nagouib Mahfouz was a important author of contemporary Egyptian literature and he has questioned the social issues of Egypt in his novels. In this article, Bayn al-Qasrayn (1956), Qasr al-Shawq (1957) and al-Sukkariyya (1957) which are novels written by Nagouib Mahfûz, will be studied in accordance with bases of the critical realism and political-social criticism aims of his novels. This study have determined the characters of the novels are in the realism movement. Besides, the aims of the criticism in the novels have been studied by the time they are written. The aim of this article is to determine how Nagouib Mahfouz witnessed to history and to study his novels according the political and social conditions of the Egypt. In this purpose, it can be seen how Nagouib Mahfouz revealed the process of change and development in Egyptian society basis of indivuals and society.

PDF

___

al-Musawi, Muhsin Jassim (2003). Postcolonial Arabic Novel: Debating Ambivalence. Leiden: E. J. Brill
Allen, Roger, (1982), The Arabic Novel: A Historical and Critical Introduction. New York: Syracuse University Press.
Allen, Roger (1992). "The Beginnings of the Arabic Novel", Modern Arabic Literature. ed. M. M. Badawi. Cambridge: Cambridge University Press. 182-193.
Allen, Roger (1992). "The Mature Arabic Novel Outside Egypt". Modern Arabic Literature, ed. M. M. Badawi, Cambridge: Cambridge University Press. 194-222.
Al-Sayyid Marsot, Afaf Lutfi (2010). Mısır Tarihi: Arapların Fethinden Bugüne. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Aselî, Süreyyâ (1995). Edebû Abdurrahmân eş-Şarkâvî. Kahire: Mektebetü'l-Gaib.
Awad, Louis (1998). The Literature of Ideas in Egypt. Atlanta: University of California Press.
Bedr, Abdulmuhsin Tâhâ (1978). er-Ru'ye ve'l-Edât. Kahire: el-Heyetu'l-Mısrıyyetu'l- Amme li'l-Kitab.
Botman, Selma (2008). "The Liberal Age, 1923-1952", The Cambridge History of Egypt, C: II. ed. M. W. Daly. Cambridge: Cambridge University Press. 295-305.
Brugman, J. (1984). An Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Arabic. Leiden: E. J. Brill.
Cachia, Pierre (2002). Arabi Literature: An Overview. London: Routledge Curzon Publishing.
Cleveland, William L. (2008). Modern Ortadoğu Tarihi. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Cuno, Kenneth M. (1992). The Pasha's Peasants: Land, Society and Economy in Lower Egypt 1740-858. Cambridge: Cambridge University Press.
Çelenlioğlu, Asiye (2016). Abdurrahmân eş-Şarkâvî'nin Romanlarında Toplumsal Eleştiri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Çetişli, İsmail (2006). Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Dykstra, Darrella (1998), "The French Occupation of Egypt, 1798-1801", The Cambridge History of Egypt. Vol II. Ed. M. W. Daly. Cambridge: Cambridge University Press. 113- 138
el-Gitânî, Cemâl (1980). Necîb Mahfûz Yetezekker. Beyrut: el-Heyetu'l-Mısrıyyetu'l- Amme li'l-Kitab.
en-Nessâc, Seyyid Hâmid (1985). Bânûrâmâr Rivâyeti'l-Arabiyyeti'l-Hadîse. Kahire: Mektebetu'l-Gaib, 1985.
Er, Rahmi (1997). Modern Mısır Romanı (1914-1944). Ankara: Hece Yayınları.
Er, Rahmi (1996). "Necîp Mahfûz'un el-Lıss ve'l-Kilâb Adlı Romanı Üzerine". Tömer Dil Dergisi, Sayı: 46: 5-19.
es-Seyyîd, Şefî (1967). İtticahât er-Rivâye el-Arabiyye fi Mısır Münzü el-Harb el-Âlemi es Sanî. Kahire: Mektebetü'l-Gaib.
Ferec, Nebil (1986). Necib Mahfûz Hayatuhu ve Edebuhu. Kahire: el-Heyetu'l Mısrıyyetu'l-Amme li'l-Kitab.
Görgün, Hilal (2004). "Mısır: Fransız İşgali ve Sonrası". İslâm Ansiklopedisi. C: 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 575-577.
Görgün, Hilal (2008). "Sa'd Zağlûl". İslâm Ansiklopedisi. C: 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 378-379.
Görgün, Hilal (2012). "Urabî Paşa". İslâm Ansiklopedisi. C: 42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 167-169.
Gülendam, Ramazan (2010). , "Marksist (Toplumcu) Edebiyat Eleştirisi". Hece, Yıl: 7, Sayı: 77/78/79, Temmuz 2003, ss. 252-260.
Heykel, Ahmed (1994). Tatavvuru'l-Edebi'l-Hadîs fî Mısır. Kahire: Dâru'l-Meârif.
Hourani, Albert (2013). Arabic Thought in the Liberal Age. 1789-1939, Cambridge: Cambridge University Press.
Kantarcıoğlu, Sevim (1993). Edebiyat Akımları ve Temel Metinler. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Kara, Ömer Tuğrul (2010). "Toplumsal Olayların Etkisiyle Gelişen Üç Büyük Akımın Türk ve Dünya Edebiyatındaki İzleri". The Black Sea Journal of Socia Sciences. Yıl: 2, Sayı: 2, Bahar: 73-96.
Mahfûz, Necîp (1972). Beyne'l-Kasrayn. İskenderiye: el-Heyetu'l-Mısrıyyetu'l-Amme li'l- Kitab.
Mahfûz, Necîp (1976). es-Sükkeriye. İskenderiye: el-Heyetu'l-Mısrıyyetu'l-Amme li'l- Kitab.
Mahfûz, Necîp (1971). Kasru'ş-Şevk. İskenderiye: el-Heyetu'l-Mısrıyyetu'l-Amme li'l- Kitab.
Moran, Berna (2010). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özçelebi, Hüseyin (2008). "Türk Toplumunda Toplumcu Gerçekçi Eleştiri Anlayışının Temelleri", Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi: Edebiyat Bilimi ve Sorunları, Ed. Zeki Dilek, Mustafa Akbulut, Zeki Cemil Arda, C: III, Ankara, 2008, ss. 1275.
Sakkut, Hamdi ve Marsdeen Johns (1988). "Necib Mahfûz Katiben Rivaiyyen", el Haresu'l-Vatanî, Sayı: 74: 110-130.
Sakkut, Hamdi (2000). The Arabic Novel: Bibliography and Critical Introduction 1865 Vol: I. Kahire: The American University Press.
Selim, Samah (2004). The Novel and the Rural Imaginary in Egypt 1880-1985. New York: Routledge Curzon Press.
Siddiq, Muhammad (2007). Arab Culture and the Novel: Genre, Identity, and Agency in Egyptian Fiction. London: Routledge Curzon Publishing.
Smyth, William (2006). "Criticism in the Post-Classical Period: A Survey", Arabic Literature in the Post Classical Period. ed. Roger Allen & D. S. Richards. Cambridge: Cambridge University Press. 387-418.
Starkey, Paul (2006). Modern Arabic Literature. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Tekin, Mehmet (2010). Roman Sanatı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yalar, Mehmet (2009). Arap Edebiyatına Giriş. Bursa: Emin Yayınları.
Yıldız, Musa (1998). Necib Mahfûz (Hayatı, Eserleri ve Kısa Hikâyeleri). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Yıldız, Musa (1998). Necib Mahfûz'un Sembolik Romanları. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Yıldız, Şerafettin (2005). Yûsuf İdrîs Hikâye ve Romanlarında Sosyal Eleştiri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.