İMAM EN-NECCÂR TÂHİR B. AHMED EL-KAZVÎNÎ'NİN MANZUM AKİDETÜ SÜNNET VE CEMA'AT RİSALESİ BAĞLAMINDA KELÂMÎ GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bazı akaid risaleleri eğitim-öğretim çalışmalarında ezberleme kolaylığı sağlamak ve hafızada uzun süre kalması için manzum türde yazılmıştır. Bu çalışmada, İmam enNeccâr Tâhir b. Ahmed b. Muhammed el-Kazvînî'nin (ö. 575/1180) Ehl-i Sünnet ve'l'Cema'at akidesine dair yazdığı manzum akidesi çerçevesinde kelâmî görüşleri incelenip değerlendirilecektir. İmam Neccâr, Arap dili, kelâm, kıraat, hadis, tefsir ve tasavvuf alanlarında eser vermiş bir âlimdir. Kelâma dair eserleri dikkat çekicidir. Şafiî mezhebine mensup olan müellifin hangi itikadî mezhebi benimsediğine ilişkin açık bir bilgi bulunmamakla birlikte, itikadî konularla ilgili bazı görüşlerinden hareketle Eş'arî mezhebine mensup olduğunu söylemek mümkündür. Ehl-i Sünnet'in itikad esaslarının sade, kolay ve anlaşılır bir dille ifade edildiği risale, muhtemelen müellifin o dönemde yaşadığı coğrafyada yayılmakta olan Şii-Bâtınî akımlara karşı Ehl-i Sünnet itikadını korumak ve halka bunu anlayabilecekleri basitlikte bir üslup ile aktarmak amacıyla yazıldığı söylenebilir. Müellif risalede, Ehl-i Sünnet'e muhalif görüşler ileri süren fırkalara özellikle Kaderiyye/Mu'tezile ve Şîa'ya karşı sarih veya zımnî tenkitler yöneltmiştir

TÂHİR B. AHMAD AL-KAZVÎNÎ'S POETICAL AQÎDA AS-SUNNA VA'L- JAMAA AND HIS THEOLOGICAL VIEWS

Scholars of Ahl as-Sunna authored some credal treatises in order to expose the doctrine of this school after the establishment of credal schools, some of which have been written down in a poetical style so that they could easily be memorized by the pupils. In our study we have dealt with the work of Abû Muhammad Tâhir b. Ahmad b. Muhammad el-Kazvînî en-Naccâr (d. 575/1180), which is titled Aqîda as-Sunna va'l-Jamâ'a. He is a well-versed scholar in such fields as Linguistics, Kalâm, Hadith, Commentary of the Holy Qur'an and Mysticism, among which those of Kalâm are quite attractive and prominent. From his works it seems that he belongs to Ash'arî school of Kalâm. In this treatise he in a clear and understandable way exposes the doctrine of Ahl as-Sunna. Most likely the treatise was arranged so as to refute the Shiite-esoteric claims of the time which had the tendency to spread many parts of Muslim World. Tackling the basics of Muslim doctrine, the author generally directed his criticism against Qadariyya, Mu'tazila and Shi'a

PDF

___

AKGÜNDÜZ, Said Nuri, "Ebû Muhammed Tâhir b. Ahmed el-Kazvînî En-Neccâr'ın (575/1179-80) Hallu'l-'Aybe An Hâli'l-Ğaybe Adlı Risalesinin Tahkiki", İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 27, 2016, s. 691-712.
ARSLAN, Hulusi-Bozkurt, Mustafa, Sistematik Kelâm, Malatya 2015.
BUHARÎ, Muhammed b. İsmail b. İbrahim, I-IX, el-Câmi?u's-sahîh, nşr: Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Dâru Tavkı'n-Necât, 1422.
BULUT, Zübeyir, Haberi Sıfatlar: Anlama Yöntemleri ve Yorumlar, Fecr Yayınları, Ankara: 2015.
EL-CAHİZ, Ebu Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb, el-Beyan ve't-Tebyin, (thk. Abdüsselam Harun), (Kahire: 1998).
--------, Kitabu'l-Hayevân, (thk. Abdusselam Harun), (Kahire: 1965-1968).
ÇİFÇİ, Mehmet Faruk, "İmam En-Neccâr Ve Şerhu Nahvi'l-Bedv Adlı Eseri (Hakîm Et- Tirmizî'nin Fiile Dayalı Nahiv Teorisi)", The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 31, p. 113-133, Winter II 2015.
EL-EŞ'ARÎ, Ebu'l-Hasan, Eş'arî Kelâmı: el-Lüma' fi'r-red alâ ehli'z-zeyğ ve'l-bida', trc. Kılıç Aslan Mavil-Hikmet Mavil, İz Yayıncılık, İstanbul, 2016.
GÖLCÜK, Şerafeddin, Bâkıllânî ve İnsan Fiilleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997, s. 245-250.
İBN EBÎ YA'LA', el-Kadî Ebu'l-Huseyn Muhammed, Tabakâtü'l-Hanâbile, thk. Ebû Hâzım Üsame b. Hasan-Ebû'z-Zehrâi Hâzım Ali Behcet, Daru'l-Kütübi'l-İlmi, Beyrut , II, 45-46.
KARAAĞAÇ, Hilmi, "Bir Kelâm Metni Olarak Kasideler ve Ali b. Osman el-Ûşî'nin Emâli Kasidesi", Uluslararası "İslami İlimlerin Teşekkülü ve İslami İlimler Arası İlişkiler" Sempozyumu, 28-30 Nisan 2014/Bişkek-Kırgızistan, ss. 71-85.
KARAAĞAÇ, Hilmi, İslam Kelâmında Tevlid Nazariyesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2001.
KAYA, M. Cüneyt, "Daha mükemmel bir âlem olabilir mi?: "Leyse fi'l-imkân" tartışmasının kaynakları üzerine notlar", Dîvân: İlmî Araştırmalar, 2004/1, cilt: IX, sayı: , s. 239-249.
----------, "Gazzali ve Âlemin Mükemmelliği: Leyse fi'l-İmkan'ın İbn Sinacı Kökleri
Üzerine", 900. Vefat Yılında İmam Gazzali: Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı 07-09 Ekim 2011, İstanbul, 2012, s. 561-601.
KUTLU, Sönmez, "İlk Mürciî Metinler: İrca Kasidesi (1) ve İrca Kasidesi (ll), AÜİFD, c. XXXIX, ss. 239-252, Ankara, 1999.
ÖNAL, Recep, "Kelâm Tarihinde Haberi Sıfatlara Yaklaşımlar ve Ebu'l-Berekât en- Nesefi'nin Konuya Bakışı", Kelâm Araştırmaları Dergisi, cilt: XIV, sayı: 2, ss. 376-407.
---------"İman ve Mahiyeti Konusunda Mu'tezîle ile Ehl-i Sünnet Polemiği", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015 (39), s. 121-146.
---------"İslâm Kelâmı'nda Nübüvvetin Mahiyeti, Kapsamı ve Gerekliliği", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2013, cilt:2, sayı: 2, s. 151-178.
ÖZBEK, Durmuş, "el-Ûşî ve "Kasidetü'l-Emali", SÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya: , sayı: 5, s. 261-308;
ÖZERVARLI, M. Sait, "el-Emâli", DİA, İstanbul: 1995, XI/73-75.
ER-RÂFİ?Î, Abdulkerim b. Muhammed el-Kazvînî, et-Tedvîn fî ahbâri Kazvîn, nşr: Azîzullah elAttarîdî, I-IV, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-?İlmiyye, 1408/1987.
ES-SAFEDÎ, Salahüddin b. Eybek, el-Vâfî bi'l-vefeyât, nşr: Ahmed Arnaud, Türkî Mustafa, Dâru İhyâi't-türâs, Beyrut, I-XXIX, 1420/2000
YAZICIOĞLU, Mustafa Said, Hızır Bey, (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., ). --
-------, "Hızır Bey ve "Kâside-i Nûniye"si", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1983), cilt: XXVI, s. 549-588.
YAVUZ, Lütfullah, Bahauddin Ebu Muhammed Tahir b. Ahmed b. Muhammed el-Kazvînî ve Gâyetu't-ta?rif min usuli't-tasrif İsimli Eserinin Tenkitli Neşri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir: 2001.