İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YALANCI PARADOKSU VE HOCAZADE BURSEVÎ"NİN "HALLU MAĞLATATİ"L-MÜSEMMÂTİ Bİ"L- CEZRİ"L-ESAMM" ADLI RİSALESİ

Bu makalede "yalancı paradoksu"nun bir problem olarak İslam düşüncesinde ortaya çıkışını açıklamak ve onu çözmeye yönelik ileri sürülen bazı görüşleri analiz etmek amaçlanmıştır. Yalancı paradoksu, -Söylediğim bütün söz yalandır/yanlıştır? formunda dile getirilmiştir. Böyle bir cümle bir haber cümlesidir ve bu cümlede doğruluk ile yanlışlık birleşmektedir. Paradoks da iki çelişik iddianın bir cümlede birleşmesinden kaynaklanmaktadır. Yalancı paradoksunun tarihsel gelişimi ile birlikte Hocazade Bursevî'nin Hallu Mağlatati'l-Müsemmâti Bi'l-Cezri'l-Esamm adlı risalesinde paradoksu sunuşu ve çözme tarzı tahlil edilmiş ve değerlendirilmiştir. Hocazade eserinde hüküm ile hükmün durumu arasında bir ayrım yapmış, -doğrudur? veya -yanlıştır? gibi yüklemli cümlelerin problematik yapısını tartışmış ve sonunda yalancı paradoksunun kesinlikle çözülebilir olduğunu iddia etmiştir.

THE LIAR PARADOX IN THE ISLAMIC THOUGHT AND THE TREATISE CALLED -HALLU MAGLATATI'L-MUSAMMÂTI BI'L-CAZRI'L-ASAMM? OF HODJAZADA BURSAWI

This article aimes to explain the emergence of -liar paradox? as a problem in the Islamic thought and to analyze some ideas put forward for solving it. The liar paradox was expressed in the form of -All I'm saying is a lie/false?. Such a sentence is a declarative sentence (habar) and in this sentence truth and falsity are together. The paradox occurs from the conjuction of the two contradictory assertions in a sentence. Together with the historical development of the liar paradox, Hodjazada Bursawi's (d. 893/1488) presentation and solving the paradox in his work called Hallu Mağlatati'lMusammâti Bi'l-Cazri'l-Asamm is analyzed and evaluated. Hodjazada have made a distinction between the judgment and the status of judgment in his work, and discussed the problematic structure of statements with predicates like -is true? or -is false?, and finally, claimed the liar paradox is certainly solvable.

PDF

___

A. P. Ushenko, -An Addendum to the Note on the Liar-Paradox?, Mind, New Series, vol. 66, no. 261 (1957), ss. 98.
A. P. Ushenko, -A Note on the Liar-Paradox?, Mind, New Series, vol. 64, no. 256 (1955), ss. 453.
Ahad Feramarz Karâmelekî, -Mukâtebe hâ-yi Devvânî ve DeGtekî der Halli Muammâ-yı Cezri Esamm? Hired Nâme-i Sadrâ, 3 (1376/1997), ss. 95- 101.
Ahmed Alwishah and David Sanson, -The Early Arabic Liar: The Liar Paradox in the Islamic World from the Mid-Ninth to the Mid -Thirteenth Cencuries CE?, Vivarium 47 (2009), ss. 97-127.
Ahmed gevkî b. Abdullah, Hallu Mugâlata-i Cezr-i Esamm, Gstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emir Kolleksiyonu, Dem no: 1281; Risâletun fî'lMuğalatati'l-Meşhûreti bi'l-Cezri'l-Esamm, Kastamonu Gl Halk Kütüphanesi, Dem no: 1299/12, yaprak: 142b-164b.
el-Âmidî, Seyfeddîn Ebî'l-Hasen Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî Usûli'l-Ahkâm, yay., eG-geyh Gbrâhîm el-Acûz, c. 2, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut 1985.
el-Bağdâdî, Ebî Mansûr Abdu'l-Kâhir b. Tâhir et-Temîmî, Usûlu'd-Dîn, Gstanbul 1928.
el-Bakıllânî, Ebî Bekr Muhammed b. Et-Tayyib, Kitâbu't-Temhîd, ed., Richard J. McCarthy, S.J., Librairie Orientale, Beyrut 1957.
Bertrand Russell, The Autobiography of Bertrand Russell, George Allen and Unwin Ltd., The Atlantic Monthly Press, The United State of America 1967.
C. H. Whiteley, -Let Epimenides Lie!?, Analysis (Oxford), vol. 19, no. 1 (1958), s. 23-24.
Eric Toms, -The Liar Paradox?, The Philosophical Review, vol. 65 (1956), s. 542- 547.
Eric Toms, -Reply to a Note on the Liar Paradox?, The Philosophical Review, vol. 67, no. 1 (1958), s. 101-105.
Taftazani, Sa'du'd-Dîn Mes'ûd b. Umer b. Abdillah, Şerhu'l-Makâsıd, thk., Gbrahim gemseddin, c.3, Beyrut 2001.
Hatîbzâde Mehmed b. Gbrâhîm Kastamonî, Haşiye 'ala Mebbhasi Hüsn ve Kubh fi'tTavzîh, [Haşiye ala'l-Mukaddimati'lErbaa] Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi Bölümü, DemirbaG no: 2122/4, yaprak: 35b-61b
Hayyât, el-İntisâr, er-Redd alâ İbn Râvendî el-Mülhid, takdim, Muhammed Hicâzî, Mektebetü's-sekâfeti't-dîniyye, Kahire 1988.
Gbrahim Emiroğlu, Mantık Yanlışları, Gstanbul 1993.
Gbrahim Emiroğlu, Sûfi ve Din, Gstanbul 2002.
J. C. Hicks, -The Liar Paradox in Legal Reasoning?, Cambridge Law Journal, vol. 29, no. 2 (1971), ss. 275-291.
Jose Encarnation, Jr., -On Ushenko's Version of the Liar-Paradox?, Mind, New Series, vol. 64, no. 253 (1955), s. 99-100.
Keith S. Donnellan, -A Note on the Liar Paradox?, The Philosophical Review, vol. 66 (1957), s. 394-397.
Larry B. Miller, A Brief History of the Liar Paradox?, Of Scholars, Savants, and their Texts: Studies in Philosophy and Religious Thought; Essays in Honor of Arthur Hyman, ed., Ruth Link-Salinger, Peter Lang Publishing, Inc., New York 1989, ss. 173-182.
Ludwig Wittgeinstein, Remarks on the Foundations of Mathematics, ed., G. H. Von Wright, R. Rhees, G. E. M. Anscombe, translated by G. E. M. Anscombe, Basil Blackwell, Oxford 1998.
Mir Sadru'd-Dîn DeGtekî, -Risâle fî gübheti Cezri'l-Esamm?, tashih ve mukaddime, Ahad Feramarz Karâmelekî, Hired Nâme-i Sadrâ, 5, 6 (1376/1997), s. 74-82.
Molla Celâlu'd-Dîn ed-Devvânî, -Nihâyetü'l-Kelâm fî Halli gübheti ?Külli Kelâmî Kâzib'?, tahkik eden ve yayınlayan, Ahad Feramarz Karâmelekî, Nâme-ye Müfîd, 5, 1375/1996, s. 103-134.
Nasîruddîn et-Tûsî, Ta'dîlu'l-Mi'yâr fî Nakdi Tenzîli'l-Efkâr, [Mantık ve Mebâhis-i Elfâz: Mecmu'a-ı Mutûn ve Makâlât-ı Tahkîkî, (Collected Texts and Papers on Logic and Language) içinde], ed. M. Mohaghegh ve T. Izutsu, Tehran 1974.
R.C. Skinner, -The Paradox of the Liar?, Mind, vol. 68, no. 271 (1958), s. 322- 335.
Saffet Köse, -Bursa'nın Hocazade'si-Hayatı ve Glmî KiGiliği?, Uluslararası Hocazâde Sempozyumu (22-24 Ekim 2010 Bursa)- Bildiriler, Bursa BüyükGehir Belediyesi Yayınları, Bursa 2011, s. 101-125.
Sibajiban, -Mr. Eric Toms on the Liar Paradox?, Mind, New Series, vol. 74, no. 295 (1965), s. 421-423.
Tevfik Yücedoğru- Veysel Kaya, -Hocazade'nin Eserleri?, Uluslararası Hocazâde Sempozyumu (22-24 Ekim 2010 Bursa)- Bildiriler, Bursa BüyükGehir Belediyesi Yayınları, Bursa 2011, s. 381-390.
W. J. Huggett, -Paradox lost?, Analysis (Oxford), vol. 19, no. 1 (1958), s. 21-23.
William W. Rozenboom, -Is Epimenides still lying??, Analysis (Oxford), vol. 18, no. 5 (1958), s. 105-113.
Yahya b. Adiy, -Kelamun fîhi Tefsîri EGyâin Zekeraha inde Zikrihi Fazlu Sınâati'l-Mantık?, Makâlâtu Yahyâ bin Adiy el-Felsefiyye, yayınlayan ve tahkik eden., Sahbân Halîfât, Umman 1988.