AYŞİ MEHMED EFENDİ ve "İNNEME"L-A"MÂLU Bİ"N-NİYYÂT" HADİSİNİN ŞERHİ

İnneme'l-A'mâlu bi'n-niyyât? hadisi gerek içerdiği ahkâm gerekse Hz. Peygamberin fesahat ve belağatini ortaya koyması açısından önemli bir hadistir. Pek çok alim tarafından şerhedilen bu hadis Ayşî Mehmed Efendî tarafından da şerhedilmiştir. XVI. asrın sonları ile XVII. asrın başlarında yaşayan müellif hadisi rivayet, lügat, i'râb, belağat, ahkâm gibi pek çok açıdan şerhetmiştir. Bu makalede yazma halinde olan bu şerh tahkik edilmiş, eserin önemi ve içeriğinin yanı sıra müellifinin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir.

AYSHI MAHMAD AFANDI AND HIS COMMENTARY ON THE HADITH -INNAMÂ AL-A'MÂLU BI AL-NIYYÂT?

The prophetic hadith -innamâ al-a'mâlu bi al-niyyât? is an important one both having judgments, eloquence and rhetoric of the Prophet. This hadith was commented by scholars and Ayshi Mahmad Afandi who lived at the end of sixteenth and beginning of the seventeenth centuries. He did his commentary on this hadith from various perspectives such as vocabulary, i'râb, eloquence, rules, etc. In this article, beside editing the manuscript and giving information regarding its importance, we supplied information about the life of the author Ayshi Mahmad Afandi and his other works as well.

PDF

___

'Ayşî Mehmet Efendi, Rûhu'ş-Şurûh, Matbaa-ı Âmira, İstanbul 1253.
Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. gu'ayb el-Arnaût, Müessesetu'r-Risâle, Beyrut 2001.
Atâî, Zeyl-i Şakâiku'n-Nu'mâniyye, Gstanbul 1989.
Bağdatlı Gsmail PaGa, Hediyyetu'l-Ârifîn Esmâu'l-Muellifîn Âsâru'l-Musannifîn, Thk. Rıfat Bilge, Gbnu'l-Emin Mahmûd, MEB, Gstanbul 1951
Baltacı Cahit, XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, Gstanbul 1976.
Birgivî Mehmed Efendi, İm'ânu'l-Enzâr, Matbaa-ı Âmire, Gstanbul 1253.
Bursalı Mehmed Tâhir, Aydın Vilayetine Mensûb Meşâyih, Ulemâ, Şu'arâ, Muerrihîn ve Etibbânın Terâcim Ahvâli, KeGiGyân Matbaası, İzmir 1324.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, Sad. A. Fikri Yavuz - Gsmail Özen, Meral Yayınevi, Gstanbul 1972.
Ebu'l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac el-KuGeyri, Sahih-i Müslim Terceme ve Şerhi, trc: Ahmed Davudoğlu, Gstanbul 1980.
Eren Cüneyt - Uzunoğlu M. Vecih, Arap Edebiyatında Edebî Sanatlar Belağat, Sütun Yayınları, Gzmir 2006.
el-Ezherî Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu'l-Luga thk. Muhammed Abdusselam Harun, Kahire 1964.
Halil b. Ahmed, Kitâbu'l-?Ayn thk. Mehdî el-Mahzûmî - Gbrahim es-Semarrâî, Beyrut 1988.
Hasan Abbas, en-Nahvu'l-Vâfî, Dâru'l-Me'ârif, Kahire 1987.
el-Isbahânî Ebû Nu'aym, el-Müsnedu'l-Müstahrec ?ala's-Sahîhi'l-İmâm Müslim, Dâru'l-Kütübi'l-?Ilmiyye, Beyrut 1996.
el-Isfahânî Ebû Nu'aym, Hilyetu'l-Evliyâ ve Tabakâtu'l-Asfiyâ, Dâru'l-Kütübi'l- ?Glmiyye, Beyrut 1988.
Gbn HiGâm el-Ensârî, Muğni'l-Lebîb ?an Kütübi'l-E'ârîb, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhâmîd, el-Mektebetü'l-?Asriyye, Beyrût 1991.
Gbn Manzûr Muhammed b. Mukrim, Lisânu'l-Arab, Beyrut 1955.
el-Kastallânî Ebu'l-?Abbâs Ahmed b. Muhammed, İrşâdu's-Sârî li Şerhi Sahîhi'lBuhârî, el-Matba'atu'l-Emîriyye, Mısır 1323.
Kâtib Çelebi Mustafa b. Abdullah, Keşfu'z-Zunûn ?an Esâmi'l-Kutubi ve'l-Funûn, MEB, Gstanbul 1971.
Kurt Mustafa, Arap Dilinde Cer Harfleri, Marmara Üniv. Glahiyat Fak. Vakfı Yayınları, Gstanbul 1999.
Peçevî Gbrahim Efendi, Târîh-i Peçevî, Gstanbul 1980.
Selânikî Mustafa Efendi, Târîh-i Seânikî thk. Mehmet GGpirli, Gstanbul 1989.
et-Taberânî Ebu'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu'cemu'l-Kebîr thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî, Mektebetu Gbn Teymiye, Kahire 1994.
Tokluoğlu Faik, Tire'de Yetişen Alim-Şâir-Mütefekkir ve Mutasavvıflar, Râğıb Basımevi, Tire 1959.
Uzunoğlu M. Vecih, "Hz. Peygamber'in Edebî Yönü", DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XXXII, Gzmir 2010.
"Tireli AyGî Mehmet Efendi", II. Türk Kültüründe Tire Sempozyumu, 17-19 Kasım 2006, Tire - Gzmir.
Ayşî Mehmed Efendi ve el-Münekkahâtu'l-Meşrûha fi'l-Me'ânî ve'l-Beyân, (YayınlanmamıG Yüksek Lisans tezi), DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gzmir 1997.
AyGi Mehmet Efendi Hayati ve Eserleri, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl: II, Sayı:6, 2002.