BUHÂRÎ VE MÜSLİM'İN SAHİHLERİNDE YER ALAN "HADİSLERLE AMEL" KONUSU

İslam dininin ikinci kaynağı olan sünnetin anlaşılması ve uygulanması tarih boyunca farklılık göstermiştir. Bu farklılıkların temel sebebi âlimlerin peygamber/sünnet algılarının ve sünnetin aktarılmasında başlıca rol oynayan hadisleri kabul şartlarının standart olmamasından ileri gelmiştir. İslam âlimleri hadislerle amel edebilmek için belli kriterler geliştirmişlerdir. Fakat geliştirilen bu kriterler ortak olmadığı için amel edilmesi gereken hadisler de kriter sahiplerine göre değişiklik arz etmiştir. Yani bir âlime göre amel edilmesi gereken bir hadis başka bir âlime göre aynı değere haiz olmamıştır. Bununla birlikte Buhârî ve Müslim'in naklettikleri hadislerin tamamı ile amel edilmesi gerektiği ve bu konuda ümmetin görüş birliğine vardığı iddia edilmiştir. Bu makalede, söz konusu iddianın doğruluğunu öğrenmek için pratikteki realitesini araştırmayı hedefledik.

THE QUESTION OF "PRACTICING UPON THE HADITHS" IN BUKHARI'S AND MUSLIM'S SAHIHAYN

As a second main source of Islam, the Sunnah has been understood and practiced differently in different times of history. The main reason of these differences is that there was not any standard and unity among the Scholars in considering the Prophet/Sunnah and in the requirements on truth values of Hadiths, which is the main actor in transition of the Sunnah. They developed some criteria to take these hadiths into practice according to. However, since of these criteria differs from scholar to scholars, the hadith literature that would be taken into practice differs according to them. In another word, one hadith that must be taken into practice for a scholar had not carried the same value for others. Besides all, it is claimed that all the hadith literature narrated by Bukhari and Muslim should have been taken into practice. To know in what extends this claim was true, we aimed in this study to evaluate their reality in experiencing world.

PDF

___

Abdurrazzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr es-San'ânî, Musannef, Beyrut, 1403.
Aslan, Nasi, "Hanefîlerin Umûmü'l-Belvâ ve Mâlikîlerin Amel-i Ehl-i Medîne Glkesi Bağlamında Haber-i Vâhid'in Değeri Üzerine", Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, Temmuz-Aralık, 2004.
el-Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd, el-Binaye fî şerhi'l-Hidaye, Beyrut, 2000.
el-Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd, Şerhu Sünen-i Ebi Davud, Riyad, 1999.
el-Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd, Umdetü'l-Kârî Şerhi Sahîhi'lBuhârî, Dâru Ghyâî't-Türasi'l-Arabî, Beyrut, t.y.
Dönmez, Gbrahim Kâfi, "Gcmâ", Diyanet İslam Ansiklopedisi, Gstanbul, 2000, Cilt: 21, ss. 417-431.
Ertürk, Mustafa, "Haber-i Vahid", Diyanet İslam Ansiklopedisi, Gstanbul, 1996, Cilt: 14, ss. 349-352.
el-Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mesud, Şerhü's-Sünne, Beyrut, 1983.
el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. Gsmail, el-Câmiu'l-Müsnedu's-Sahîhu'lMuhtasar
min Umûri Rasûlillâh ve Sünenihî ve Eyyâmih, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, y.y., 1422.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmü'l-Kur'ân, Lübnan, 1994.
ed-Dârekutnî, Ebü'l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed, Sünenü'd-Dârekutnî, Beyrut, 2004.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. EG'as b. Gshak el-Ezdi es-Sicistani, Sünenu Ebû Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Dâru'l-Fikr, y.y., t.y.
Görmez, Mehmet, "Hadislerde Delâlet Sorunu", Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı, 02-06 Ekim 2002, Diyanet GGleri BaGkanlığı Yayınları, Ankara, 2004.
el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Târîhu Bağdad, Beyrut, 2002.
el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. Gbrâhim, Mealimü's-Sünen, Haleb, 1932.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdillah b. Muhammed enNemerî, et-Temhid lima fi'l-Muvatta mine'l-Meani ve'l-Esanid, tahkik Mustafa b. Ahmed Alevi, Muhammed Abdülkebir Bekri, Vizaretü'l-Evkaf ve'G- guuni'l-Gslâmiyye, y.y., 1387.
İbn Ebî geybe, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed, el-Musannef, thk. Muhammed Avvame, y.y., t.y.,
İbn Hacer, Ebü'l-Fadl gehabuddin Ahmed el-Askalani, Nuhbetu'l-Fiker Şerhi, çev. Talat Koçyiğit, Ankara, 1971.
İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî, el-Muhallâ bi'l- Âsâr, Dâru'l-Fikr, Beyrut, t.y.
İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, Gstanbul, 2011.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fida Gmadüddin Gsmail b. Ömer, el-Baisü'l-Hasis ilâ İhtisari Ulumi'l-Hadis, thk. Ahmed Muhammed gakir, Beyrut, t.y.
İbn RüGd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî, Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihayetü'l-Muktesıd, Kahire, 2004.
İbnü'l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah, ?Ârîzatü'l-Ahvezî bi Şerhi Câmii't-Tirmizî, Beyrut, t.y.
İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali, ed-Duafa ve'lMetrükûn, thk. Ebü'l-Feda Abdullah el-Kadi, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, 1406.
İbnü'l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdilvahid b. Abdilhamid, Fethü'lKadîr, Daru'l-Fikr, y.y., t.y.
İbnü's-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân, Ulûmü'l-Hadîs, thk. Nureddin Itr, Dârü'l-Fikr, DımaGk, 1986.
Kâdî Iyâz, Ebü'l-Fazl Iyâz b. Mûsâ, Meşariku'l-Envâr alâ Sıhahi'l-Âsâr, elMektebetü'l-Atika, Tunus, t.y.
Kahraman, Abdullah, "Fıkhi Hadislerin Doğru AnlaGılıp Yorumlanması Hususunda Bazı Esaslar", Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, Sivas, 2001.
Kandemir, M. YaGar, Sahîhayn'e Yöneltilen Tenkidlerin Değeri, Sünnetin Dindeki Yeri, 1995.
el-Kâsânî, Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed el-Hanefî, Bedaiü's-Sanai' fî Tertibi'ş-Şerai', Dârü'l-Kütübi'l-Glmiyye, y.y., 1986.
el-Kevserî, Muhammed Zahid b. el-Hasan b. Ali Zahid, en-Nüketü't-tarife fi'ttahaddüs an rududi ibn Ebî Şeybe, Matbaatü'l-Envar, Kahire, 1365.
Malik b. Enes, Ebû Abdillah, el-Mudevvene, Daru'l-Kitabi'l-Ilmıyye, y.y., 1994.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillah, Muvatta, Dâru Ghyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, 1985.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillah, Muvatta, (geybanî rivayeti) thk. Abdulvehhab Abdullatif, Mektebetu'l-Glmiyye, y.y., t.y.
el-Mâverdî, Ebü'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib, el-Havi'l-Kebir Hüve Şerhu Muhtasari'l-Müzenî, thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdülmevcud, Dârü'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, 1999.
el- Mekkî, el- Muvaffak b. Ahmed, Menâkibu Ebî Hanife, Beyrut, 1981.
Müslim b. el-Haccac, Ebü'l-Hüseyn el-KuGeyri en-Nisâbûrî, el-Müsnedü's-Sahîh elMuhtasar
mine's-Sünen bi-Nakli'l-Adl ani'l-Adli ila Rasûlillah, thk.
Muhammed Fuad Abdulbaki, Dâr-u Ghyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, t.y.
el-Müzenî, Ebû Gbrâhim Gsmail b. Yahyâ b. Gsmail eG-gafiî, Muhtasarü'l-Müzenî, (Kitâbü'l-Ümm ile birlikte) Beyrut, 1990.
en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. guayb, es-Sünenü'l-Kübra, Beyrut, 2001.
en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. guayb, ed-Duafa ve'l-Metrükûn, thk. Mahmûd Gbrâhim Zayed, Haleb, 1396.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. geref, Tehzibü'l-Esma ve'l-Lugat, Dârü'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, t.y.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. geref, el-Minhac Şerhu Sahîh-i Müslim, Dâru Ghyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, 1392.
es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Sehl, Usulü's-Serahsî, Dâru'lMa'rife, Beyrut, t.y.
es-Serahsî, Ebû Bekr gemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Beyrut, 1993.
eG-gafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. Gdris, el-Ümm, Beyrut, 1990.
eG-gafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. Gdris, Müsnedü'l-İmâm eş-Şâfiî, Beyrut, 1951.
eG-gâtıbî, Ebû Gshak Gbrâhim b. Musa b. Muhammed, el-Muvâfakat, yay. haz.
Ebû Ubeyde Al-i Salman, Dâru Gbn Affan, y.y.,1997.
eG-geybânî Ebû Abdillah Muhammed b. Hasan b. Ferkad el-Hanefî, el-Hucce ala Ehli'l-Medîne, tsh. Mehdi Hasan Kilani Kadiri, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 1403.
et-Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, Şerhu Meâni'l-Âsâr, thk. Muhammed Seyyid Cadülhak, Muhammed Zühri en-Neccâr, Alimu'lKütüb, y.y., 1994.
et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü't-Tirmizî, Mısır, 1975.
et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, el-İlelu's-Sağir, Beyrut, t.y.
et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, İlelü't-Tirmizî el-Kebir, Alemü'l-Kütüb, Beyrut, 1409.
Ünal, Gsmail Hakkı, İmam Ebû Hanife'nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara, 2012.
Yıldırım, Enbiya, Hadis Problemleri, Gstanbul, 2011.
Yıldırım, Enbiya, "Hadislerin Mana Gle Rivayeti", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 1, Sivas, 1996,