BUHÂRÎ VE MÜSLİM'İN SAHÎHLERİ HAKKINDA FARKLI GÖRÜŞLER

Sahîhayn olarak bilinen Buhârî ve Müslim'in Sahihleri tarih boyunca başka bir hadis kitabına nasip olmayan bir ilgiye mazhar olmuştur. Bu iki kitabın, alanlarında en iyi olduğu fikri -İslam ümmetinin geneli tarafından- benimsenmiştir. Hatta bunlarda yer alan hadislerin tamamının sahih olduğu ve bu konuda âlimlerin icmâının bulunduğunu ifade edenlerin sayısı azımsanmayacak bir seviyeye ulaşmıştır. Bununla birlikte bu fikri kabul etmeyip eleştirenler de olmuştur. Zira hadislerin sıhhatinin belirlenmesi şahsi kanaatlere dayandığı için herhangi bir kitapta yer alan hadislerin tamamının bütün ümmet tarafından doğru kabul edildiği iddiasının gerçeği yansıtmadığı söylenmiştir. Ayrıca Sahîhayn'da yer alan birçok hadisin âlimlerin tenkidinden kurtulamadığı bilinmektedir. Bu makalede, Sahîhayn hakkındaki görüşler ve bu iki eserde tenkide uğrayan rivayetler ele alınacaktır.

DIFFERENT VIEWS ABOUT BUKHARI'S AND MUSLIM'S SAHIHAYN

Bukhari's and Muslim's Sahihs, as known "Sahihayn", have been given such reputation that never any other Hadith book has earned throughout history. These two books have been accepted as the bests by the majority of Islamic community. Even there is an unavoidable increasing in the number of people who argue that every hadith in those books were true and there is ijma/consensus about it. Although there were some who disapprove of this argument and criticize it. Yet, in the process of examining each hadith and the methods being used, there were subjective opinions, therefore, for any books; we cannot say that all of hadiths in it were wholly true. Moreover, it is also known that many Hadiths in these two books (Sahihayn) were directly subjected from the scholars' criticism. In this article we have studied some views about Sahihayn and some hadiths that had been criticed.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Muhammed eG-geybânî, Müsnedu'l-İmam Ahmed b. Hanbel, thk. guayb el-Arnaut, Adil MürGid, Müessesetü'r-Risâle, y.y., 2001.
el-Alâî, Ebû Saîd Salâhuddin Halil b. Keykeldi, en-Nakdü's-Sahih lima İ'türize aleyhi min Ehâdîsi'l-Mesabih, y.y., 1985.
AteG, Ali Osman, Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın, Gstanbul, 2000.
BaGaran, Selman, İbn Hazm'ın Kütüb-i Sitte'ye Bakışı, Gslâmî AraGtırmalar, 1988, Cilt: 2, Sayı: 6.
el-Bâcî, Ebû'l-Velid Süleymân b. Halef, et-Ta'dîl ve't-Tecrîh li-men Harrace lehü'lBuhârî fi'l-Câmi'ıs-Sahîh, Riyad, 1986.
Bağcı, H. Musa, Hadis Yazıları, AraGtırma Yay., Ankara, 2010.
el-Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyn b. Mesud, Mesâbîhu's-Sünne, Mısır, t.y.
el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. Gsmail, et-Tarihü'l-Kebir, Dâiratu'lMeârifi'l-Osmânî, Haydarabad, t.y.
el-Bulkînî, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Raslân b. Nasîr b. Sâlih, Mehâsinü'lIstılâh fî Tazmîni (Kitâbi) İbni's-Salâh, Dârü'l-Maârif, t.y.,
el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmü'l-Kur'ân, thk. Muhammed es-Sadık Kamhavi, Beyrut, 1405.
el-Cüveynî, Gmâmü'l-Haremeyn Ebü'l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik, el-Burhân fî Usûli'l-Fıkh, Dâru'l-Kütübü'l-Glmiyye, Beyrut, 1997.
Çakın, Kamil, "Buhârî'nin Otoritesini Kazanma Süreci", İslâmî Araştırmalar, Cilt: 10, Sayı: 1-2-3-4, 1997.
ed-Dârekutnî, Ebü'l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed, el-İlzâmât ve't-Tetebbu', thk. Ebû Abdurrahman Mukbil b. Hadî, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, 1985.
Daudi, Halid Zaferullah, Pakistan Ve Hindistan'da Hadis Çalışmaları: Şah Veliyyullah Dehlevi'den Günümüze, Gnsan Yayınları, Gstanbul, 1995.
Ebû Zehra, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa Muhammed, Hatemü'n-Nebiyyin, el-Mektebetu'l-Asrıyye, Beyrut, 1979.
el-Elbânî, Muhammed Nâsırüddin, Silsiletü'l-Ehâdîsi'd-Daîfe ve'l-Mevdûa ve Eseruha's-Seyyi' fî'l-Ümmeti, Dâru'l-Meârif, Riyad, 1992.
Erul, Bünyamin, Hadislerin Dili (İlk Hadis Belgesi Hemmâm'ın Sahîfesi -Tertip, Terceme, Yorum-) Ankara, 2009.
Erul, Bünyamin, "Yorum-Rivayet GliGkisi: Yorumun Rivayete Katkısı Ve Rivayetin Yoruma Etkisi", Günümüzde Sünnetin Anlaşılması (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), 29-30 Mayıs 2004/Bursa, 2005.
Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer, Tefsîr-i Kebir Mefâtîhu'l-Gayb, çev. Suad Yıldırım (ve diğ.), Akçağ Yayınları, Ankara, 1989.
el-Gazzâlî, Huccetü'l-Gslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfa, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, 1993.
el-Gazzâlî, Muhammed, Nebevi Sünnet, çev. Ali Özek, Gstanbul, 2007.
el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed, el-Medhal ilâ Kitâbi'l-İklîl, Dârü'd-Da've, Gskenderiye, t.y.
el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. Gbrâhim, Meâlimü's-Sünen, Haleb, 1932.
Hatiboğlu, Mehmed Said, "Büyük Âlimler-Büyük Hatalar", İslâmiyât Dergisi, 1999, Cilt: 2, Sayı: 1.
Hatiboğlu, Mehmed Said, Hadis Tetkikleri, Ankara, 2009.
Hatiboğlu, Mehmed Said, Hilafetin Kureyşliliği İslâm'da İlk Siyasi Kavmiyetçilik, Ankara, 2005.
el-Herevî, Ebu'l-Fadl Muhammed b. Ebi'l-Hüseyn, Ilelu'l-Ahâdîs fî Kitâbi's-Sahîh li-Müslim b. El-Haccac, thk. Ali b. Hasen el-Halebî, Riyâd, t.y.,
Gbn Abdi'l-Berr, Ebû Ömer Cemaluddîn, el-İstî'âb, Beyrut, 1992.
Gbn Battâl, Ebü'l-Hasen Ali b. Halef, Şerhu Sahîh-i Buhârî, Mektebetü'r-RüGd, Riyad, 2003.
Gbn Hacer, Ebü'l-Fadl gehabuddin Ahmed el-Askalânî, Fethü'l-Bari bi-Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut, 1379.
Gbn Hacer, Ebü'l-Fadl gehabuddin Ahmed el-Askalânî, Nuhbetu'l-Fiker Şerhi, Çev: Talat Koçyiğit, Ankara, 1971.
Gbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî, el-İhkâm fî Usuli'l-Ahkâm, thk. Ahmed Muhammed gakir, Beyrut, t.y.
Gbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî, el-Muhallâ bi'l- Âsâr, Dâru'l-Fikr, Beyrut, t.y.
Gbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed, Sahîhu İbn Hıbbân, thk. guayb el-Arnaut, Beyrut, 1993.
Gbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed, el-Mecruhûn mine'l-Muhaddisin ve'd-Duafa ve'l-Metrukîn, thk. Mahmûd Gbrâhim Zayed, Dâru'l-Vai, Haleb, 1396.
Gbn Kesîr, Ebü'l-Fida Imadüddin Gsmail b. Ömer, Tefsiru'l Kur'âni'l Azim, thk. Muhammed Hüseyin gemseddin, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, 1419.
Gbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Te'vilu muhtelifi'l-Hadis, y.y., 1999.
Gbn Teymiyye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdilhalim, Mecmuatü'lFetava, Medine, 1995.
Gbnü'l-Cevzî, Ebû Muhammed (Ebü'l-Mehâsin) Muhyiddîn, Keşfu'l-Muşkil min Hadîsi's-Sahîhayn, Riyad, 1997.
Gbnü'l-Esîr, Ebü's-Saadat Mecdüddin Mübarek b. Muhammed el-Cezerî, Câmiu'l-Usûl fî ehâdîsi'r-Rasûl, Mektebetu'l-Halvani, y.y., 1969.
Gbnü'l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdilvahid b. Abdilhamid, Fethü'lKadir, Dâru'l-fikr, y.y., t.y
Gbnü's-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân, Ulumü'l-Hadis, thk. Nureddin Itr, Dârü'l-Fikr, DımaGk, 1986.
Gbnü's-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân, Sıyânetu Sahîh-i Müslim mine'l-İhlali ve'l-Galat ve Himâyetuhû mine'l-Iskâti ve's-Sakat, thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir, Dârü'l-Garbi'l-Gslâmî, Beyrut, 1408.
Gzmirli Gsmail Hakkı, Hakkın Zaferleri: Mustasvife Sözleri mi? Tasavvufun Zaferi mi?, Evkaf-ı Gslamiyye Matbaası, Gstanbul, 1341.
Kâdî Iyâz, Ebü'l-Fazl Iyâz b. Mûsâ, İkmalü'l-Mu'lim bi-Fevaidi Müslim, Dâru'lVefa, y.y., 1998.
Kâdî Iyâz, Ebü'l-Fazl Iyâz b. Musa, Meşariku'l-Envâr alâ Sıhahi'l-Âsâr, elMektebetü'l-Atika, Tunus, t.y.
Kandemir, M. YaGar, Sahîhayn'e Yöneltilen Tenkidlerin Değeri, Sünnetin Dindeki Yeri, 1995.
el-Kâsımî, Cemaleddin Muhammed b. Muhammed Saîd, Kavâidü't-Tahdis min Fünûni Mustalahı'l-Hadis, Dârü'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyrut, t.y.
KırbaGoğlu, M. Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara, 2002.
KırbaGoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara, 2000.
el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi li Ahkâmi'lKur'ân, Riyad, 2003.
el-Mevdûdî, Seyyid Ebü'l-A'lâ, Tefhimu'l-Kur'ân, çev. Heyet, Gnsan Yayınları, Gstanbul, 1987.
Müslim b. el-Haccac, Ebü'l-Hüseyn el-KuGeyri en-Nisâbûrî, el-Müsnedü's-Sahîh elMuhtasar
mine's-Sünen bi-Nakli'l-Adl ani'l-Adli ila Rasûlillah, thk.
Muhammed Fuad Abdulbaki, Dâr-u Ghyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, t.y.
el-Mübârekfûrî, Ebü'l-Ula Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahim, Tuhfetü'lAhvezî bi-Şerhi Câmii't- Tirmizî, Dâru'l-Kütübi'l-Glmiyye, Beyut, t.y.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. geref, el-Minhac Şerhu Sahîh-i Müslim, Dâru Ghyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, 1392.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. geref, Tehzîbü'l-Esmâ ve'l-Lugât, Dârü'lKütübi'l-Glmiyye, Beyrut, t.y.
ÖzafGar, M. Emin, "Rivayet Glimlerinde Eser Karizması ve Muslim'in elCamiu's-Sahîh'i", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1999, Cilt: 39.
es-Sâgânî, Ebü'l-Fezâil Radıyyüddîn, el-Mevdûât, thk. Necm Abdurrahman Halef, Dârü'l-Me'mun li't-Türas, DımaGk, 1405.
es-Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Usulü's-Serahsî, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut, t.y.
Sezgin, Fuad, Buhârî'nin Kaynakları, Kitabiyât, Ankara, 2000.
es-Siczi, Ebu Nasr Ubeydullah b. Said b. Hatim Ebu Nasr, Risaletü's-Siczi ilâ ehli Zebid fi'r-Red alâ men Enkera'l-Harf ve's-Savt, thk. Muhammed Ba Kerim Ba Abdullah, Medine, 2002.
es-Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî, Tabakatü'ş-Şâfiîyyeti'l-Kübra, thk. Mahmûd Muhammed Tanahi, Abdülfettah Muhammed el-Hulv., y.y., 1413
es-Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tedribü'r-Ravi fî şerhi Takribi'n-Nevevî, Dâru Tayyibe, y.y., t.y.
es-Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Havi li'l-Fetava, Beyrut, 2004.
eG-girbinî, Gmad es-Seyyid Muhammed, Kitabâtu A'dâi'l-İslâm ve Münakaşatuha, y.y., 2002.
et-Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selamet el-Ezdi, Şerhu Meâni'l- Âsâr, thk. Muhammed Seyyid Cadülhak, Muhammed Zühri en-Neccâr, y.y., 1994.
Yıldırım, Enbiya, Hadisler ve Zihinlerdeki Sorular, Büyük Muhaddis Şuayp Arnavut'la Söyleşi, Gstanbul, 2011.
Yıldırım, Enbiya, Hadis Problemleri, Gstanbul, 2001.
Yıldırım, Enbiya, "Hz. Mûsâ'nın Ölüm Meleğini Tokatlaması -Bir Rivayetin Tahlili-", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, Cilt: 13, Sayı: 2.
ez-Zehebî, Ebû Abdillah gemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, thk. guayb el-Arnaut, Müessesetü'r-Risâle, y.y., 1985.