Boşanma örneğinde Dinî ahkâmın Kur'ân ve sünnet ışığında güncellenmesi

Boşanma, İslam dininde istenmeyen, fakat zaruret gereği meşru kılınan önemli bir hadisedir. Zorlu bir süreç olduğundan Kur’an’da evlilikten daha fazla yer işgal etmiştir. Fakihler, kendi dönemlerine uygun olarak Kur’an ve sünnete dayalı geniş bir boşanma hukuku tesis etmişlerdir. İlk dönemlerde şifahi kültüre dayalı kırsal yaşam şartları hakim olduğundan bu hukuki düzenlemeler, büyük ölçüde sözlü beyana dayalı ve koca merkezli olmuştur. Zaman içinde değişen şartlar nedeniyle sonraki Müslüman idareciler bir takım yeni düzenlemeler yapmış olsalar da, bunlar ictihad kapısı kapalı olduğundan dinî ahkâm olarak değil, dünyevî kanun olarak görülmüş, bu nedenle de söz konusu idarecilerin değişmesiyle birlikte geçerliliklerini kaybetmişlerdir. Günümüz itibarıyla Müslümanlar, bir yanda Batıdan gelen dünyevî hukuk, diğer yanda asırlar öncesinin şifahi kültürüne ait dinî ahkâm arasında sıkışmış durumdadır. Onları bu durumdan kurtarmak için mevcut boşanma ahkâmının bir an önce güncellenmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur.

In the sample of divorce updating religious rules according to the Qur’an and sunna

Divorce in not encouraged in Islam, but it is allowed since the necessity. Because of its tough process the Qur’an gave more space to divorce than the marriage. The jurists made a huge divorce law regarding their time and circumstances in the light of the Qur’an and Sunna. In early period, because of the oral tradition of countryside life requirements, regulations were mostly male-centric. Although later Muslim rulers made some legal regulations due to new situations, these legislations were seen as secular laws because of the “closing the door of ijtihad” and were lost with the death of the rulers. Contemporary Muslims are squeezed between the secular law from the West and the old tradition of religious law. I argue that, it is unavoidable to rescue them from this problem by updating divorce rules in Islamic tardition.

PDF

___

Acar, H. İbrahim, İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Erzurum 2000.

Aktan, Hamza, “Kur’an’a Göre Boşanma Prosedürü,” I. Ulusal Kadın ve Aile Sempozyumu, Konya 1998.

Aktan, Hamza, “Kur’an’a Göre Boşanma Prosedürü”, Dini Araştırmalar, Ankara 2002. el-Askalanî, İbn Hacer, Fethu’l-Bari bi Şerhi Sahihi’l-Buharî, Beyrut tz.

Atay, Hüseyin, İslam Hukuk Felsefesine Giriş, Ankara 1973.

Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul 1988.

Aydın, M. Akif, İslam-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul 1985.

Bardakoğlu, Ali, “Hukuki ve Sosyal Açıdan Boşanma”, Türk Aile Ansiklopedisi, Ankara 1991.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul 1985.

Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı, Tercüme ve Şerhi, Ankara 1993.

el-Cevziyye, İbn Kayyım, İ’lamu’l-Muvakkı’ın, Beyrut 1973.

el-Cevziyye, İbn Kayyım, Zadü’l-Mead, Beyrut 1992.

el-Cezirî, Abdurrahman b. Muhammed, Kitabu’l-Fıkh ale’l-Mezahibi’l-Erbaa, Beyrut 1969.

Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya 1988.

Dalgın, Nihat, İslam Hukukunda Boşama Yetkisi, İstanbul 2001.

Demirci, Muhsin, Kur’an Tarihi, İstanbul 1997.

Derveze, İzzet, ed-Düsturu’l-Kur’ani ve’s-Sünnetü’n-Nebeviyye fi Mesalihi’l-Enam, Beyrut 1990.

Döndüren, Hamdi, Delilleriyle İslam Hukuku, İstanbul 1983.

Ebu Şakka, Abdulhalim, İslam Kadın Ansiklopedisi, İstanbul 1996.

Erdoğan, Mehmet, “Kadın Hakları Bağlamında Boşanma Sorunu”, İslâm Düşüncesinde Yeni Arayışlar, İstanbul 2000.

Güleç, Hasan, İslam Hukukunda Nafaka, İzmir 1996.

Hamidullah, Muhammed, Kur’an Tarihi, İstanbul 1993.

Hatemi, Hüseyin-Serozan, Rona, Aile Hukuku, İstanbul 1993.

İbn Abdilhadî, el-Ukudü’d-Dürriyye min Menakıb-ı Şeyhi’l-İslam İbn Teymiyye, Riyad tz.

İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer, Haşiyetü Raddi’l-Muhtar aled’-Dürri’l- Muhtar, İstanbul 1984.

İbn Hazm, Ebu Muhammed b. Ali, el-Muhallâ, Kahire tz.

İbn Hişam, Ebu Muhammed Cemalüddin, es-Sîratü’n-Nebeviyye, Beyrut tz.

İbnü’l-Hümam, Kemaleddin Muhammed b. Aldulvehhab, Fethu’l-Kadir, Mısır 1898.

İbn Kesir, İsmail, el-Bidaye ve’n-Nihâye, Mısır tz.

İbn Kesir, İsmail, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, Beyrut 1969.

İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesıd, Kahire 1975.

İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbas Takıyyüddin, el-Fetava’l-Kübra, Beyrut tz.

Karaman, Hayreddin, Anahatlarıyla İslam Hukuku, İstanbul 2007.

Karaman, Hayrettin, İslam’da Kadın ve Aile, İstanbul 1994.

Karaman, Hayreddin, İslam Hukuk Tarihi, İstanbul 2004.

el-Kasanî, Alauddin, Bedaiu’s-Sanai’, Beyrut 1974.

Köse, Saffet, İslam Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması, İstanbul 1997.

el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ li Ahkami’l-Kur’an, Beyrut 1993.

el-Mergınanî, Ali b. Ebubekir, el-Hidaye Şerhu Bidayeti’l-Mübtedi, Mısır tz.

Mevdudi, Ebu’l-Ala, İslam’da Aile Hukuku, (Trc. Memiş Tekin), Konya 1994.

Mevdudi, Ebu’l-Ala, İslam’da Hükümet, Ankara 1967.

Mevdudi, Ebu’l-Ala, Tefhimu’l-Kur’an, (Çev. Komisyon), İstanbul 1996.

el-Mevsılî, Abdullah b. Muhammed, el-İhtiyar li Ta’lili’l-Muhtar, Kahire 1951.

Miras, Kamil, Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1968.

Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’an’daki İslam, İstanbul 1995.

Rıza, Reşid, Tefsiru’l-Menar, Mısır 1990.

es-Sabunî, Muhammed Ali, Ravaiu’l-Beyan Tefsiru Ayati’l-Ahkam mine’l-Kur’an, Beyrut 2010.

es-Serahsî, Muhammed b. Ahmed, el-Mebsut, Beyrut tz.

es-Suyutî, Celaleddin, el-Eşbah ve’n-Nazair, Beyrut 1994.

Şaban, Zekiyyüddin, Ahkamu'ş-Şeriyye li'l-Ahvali'ş-Şahsiyye, Bingazi 1993.

Şen, Ziya, Kur’an’ın Metinleşme Süreci, İstanbul 2007.

Şerif, Abdusselam Muhammed, Nazariyyetü’ş-Şer’ıyye ed-Davabıt ve’t-Tatbikat, Bingazi 1996.

Şeyh Nizam, Burhanpurlu, el-Fetava’l-Hindiyye, Mısır tz.

eş-Şirbini, Muhammed b. Ahmed, Muğni’l-Muhtac, Mısır 1377.

eş-Şevkanî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadir, Kahire 1993.

Yalçınkaya, Namık - Kaleli, Şakir, Yeni Boşanma Hukuku, Ankara 1987.

Zeydan, Abdulkerim, el-Mufassal fi Ahkami'l- Mer'e ve Beyti'l-Müslim, Beyrut 2000.

ez-Zeylaî, Abdullah b. Yusuf, Nasbu’r-Raye, Beyrut 1987.

ez-Zuhayli, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslami ve Edilletühü, Dımaşk 1985.