Bir Mutasavvıf olarak Şihâbüddin es-Sivasî ve “Cezzâbü’l-Kulûb” isimli eseri bağlamında bazı tasavvufî görüşleri

Şihâbüddin es-Sivasî, Sivas’ta başlayan hayatını eski adıyla Ayasluğ yeni adıyla Selçuk’ta/İzmir noktalayan Osmanlı’da Kur’ân Kerim’in başından sonuna kadar tefsirini yapan ilk müfessir olarak kabul edilen birisidir. Çalışmada, onun hayatı, eserleri ve üzerinde şimdiye kadar çalışma yapılmamış olan “Cezzâbü’l-kulûb” isimli eseri çerçevesinde bazı tasavvufî görüşleri değerlendirilmiştir. Bu anlamda Sivasî’nin mensubu olduğu Zeyniyye tarikatı, üstadı Şeyh Muhammed, tasavvufun kaynağına dair görüşleri, velilerin özelliklerine ilişkin düşünceleri, marifet anlayışı, istikamet ve takva konularına yaklaşımı hakkında bilgi sunulmuştur. Çalışmada Sivasî’nin hayatı ve eserleri ile ilgili kaynaklarda yer alan bazı farklı görüş ve bilgilerin değerlendirilmesine de yer verilmiştir.

As a Sufı Shihabuddin as-Sivâsî and some of his sufistic ideas which depends on his work called “Cezzabü’l-Kulûb”

Shihâbüddin es-Sivasî who was born in Sivas and dead in Selçuk/İzmir is a person who is accepted as the first gloosator who expounded Qur’ân from the beginning to the end in Ottoman Empire. In the work his life, works and one of his work ‘Cezzâbü’l-kulûb’ which includes some of his sufistic opinions are evaluated. There is some information about Zeyniyye cult included Sivasî, master Şeyh Muhammed, his opinions about the source of sufism, opinions about the characteristics of saints, ingenuity percept, approach to direction and piety values. In the work, some information and opinions which take place in the sources about the life and works of Sivasî are evaluated.

PDF

___

Abdurrahman İsa, Edebu Hıtabeti’d-diniyye fi’d-da’veti’l-İslamiyye, Halep 1385.

Ahmed b. Muhammed, Tabakatu’l-müfessirîn, Veliyüddin Efendi Ktp., no:427,

Ahmed Mithat Efendi, Mufassal Tarih-i Kurun-i Cedide, İstanbul, 1331/1912.

Akgül Muhittin, Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Peygamber, Işık Yay., İstanbul 2002.

Aslan Şükrü, “Şihâbüddin es-Sivasî, Uyunu’t-Tefâsîr’indeki Metodu”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 1990, Sayı:9, s.198–208.

Ateş Süleyman, İslam Tasavvufu, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul Tarihsiz.

_____, İşarî Tefsir Okulu, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1998.

Bilmen Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi/Tabakâtu’l-Müfessirin, İstanbul 1974.

Brockelman Carl, Gesehicte der Araabisvhen Litteratur Supplementband, Leiden 1938.

Cebecioğlu Ethem, Hacı Bayram Veli, TDVY, Ankara 1998.

_____, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yay., Ankara 2005.

Cürcânî Seyyid Şerif, Kitâbü’t-ta’rîfât, Daru’l-ma’rife, Beyrut 2007.

Çankaya Ahmet, İstanbul’un Manevî Fatihi Akşemseddin Hz.leri, Ankara 2003.

Dartma Bahattin, “Şihâbüddin es-Sivasî: Hayatı ve İlmî Şahsiyeti”, CÜİFD, Sivas 20005, Sayı: IX/2, s.98–105.

Demirel Harun Reşit, “Şihâbüddin es-Sivasî’nin Hayatı, Eserleri ve Hadis Usulüne Dair ‘Riyadu’l-ezher fi cilai’l-ebsar’ İsimli Eseri”, CÜİFD, Sivas 20005, Sayı: IX/2, s.107–124.

_____,“Beylikler Devrinin Mümtaz ve Mütevazı Bir Şahsiyeti: Şihâbüddin es- Sivasî”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri, Sivas 2006, s.226– 227.

Eraydın Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, MÜİFV, İstanbul 2001.

Gazali, Ravzatu’t-tâlibîn, Çev: Ramazan Yıldız, Şamil Yayınevi, İstanbul Tarihsiz.

_____, Mev’izatü’l-mü’minîn, Çev: Sıdkı Gülle, Saadet Yayınevi, İstanbul Tarihsiz.

Geylanî Abdülkadir, Risaleler, Hazırlayan: Dilaver Gürer, İnsan Yay., İstanbul 2007.

Hucvirî, Keşfu’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, Tercüme: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1996.

Kara Mustafa, Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler, Uludağ Yay., Bursa 1990.

_____, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İstanbul 2003.

Karagöz İsmail, Kur’ân’da Dört Kavram: Adalet, İhsan, Birr, Takva, Kar Yay., Ankara 1999.

Kâşânî Abdürrezzak, Letâifu’l-a’lâm fî işarâtı ehli’l-ilhâm (Tasavvuf Sözlüğü), Tercüme: Ekrem Demirli, İz Yay., İstanbul 2004.

Kâtip Çelebi, Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-fünûn, (Hazırlayanlar: Şerafettin Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge), İstanbul 1971.

Kaya Abdullah “Selçuklular Dönemi Sivas’ta İlmi Hayat ve İlim Adamları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/2 Winter 2008, s.212–242.

Kemaleddin Harîrizâde, Tıbyânu vesâili’l-hakâik Süleymaniye İbrahim Efendi, nr.431. fî beyâni selâsili’t-tarâik,

Koca Ferhat, “el-Ferâizü’s-Sirâciyye”, DİA, c.XII, İstanbul 1995, s.367–368. Kuşeyri, Letâifü’l-İşârât, Köprülü, No:117. _____, Risâle, Mısır 1318.

Lamiî Mahmud Çelebi, Nefehâtü’l-üns min hazarâti’l-kuds tercümesi, İstanbul 1980.

Mecdi Mehmed Efendi, Hadâiku’ş-şekâik, (Neşreden: Abdülkadir Özcan), İstanbul 1989.

Mektûbî İzzet-zade Abdülaziz, Teracim-i Ahvâl-i Ulema ve Meşayih, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY No:2456.

Mollaibrahimoğlu Süleyman, Süleymaniye Kütüphanesinde Bulunan Yazma Tefsirler, Süleymaniye Vakfı Yay., İstanbul 2002.

Müstakim-zade Süleyman Saduddin, Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nesebi ve’l-künâ ve’l- Elkâb, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi Bölümü, no:682,

Necip Mehmet, Kenzü’l-Ferâid fî Mesâili’l-Akâid, Kanaat Matbaası, İstanbul 1914. Nişancı Mehmed Efendi, Nişancı Tarihi, İstanbul 1290.

Norris H. T., “The Mir’ât al-Tâlibîn by Zain al-din al-Khawâfi of Khurâzân and Herat”, Bulletin of the school of eriental and African Studies (BSOAS), LIII/1 (1990), s.57–63.

Öngören Reşat, Tarihte Bir Aydın Tarikatı: Zeynîler, İnsan Yayınları, İstanbul 2003.

Özcan Abdülkadir, “Şakaik Tercümesi ve Zeyillerinde Sivas Uleması ve Meşayıhı”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Sivas 2007, c.II, s.5-15.

Özköse Kadir, Anadolu Tasavvuf Önderleri, Ensar Yay., Konya 2008.

Öztürk Mustafa, Osmanlı Tefsir Mirası, Ankara Okulu Yay., Ankara 2012.

Sadi Ebu Ceyb, El-Gâmusu’l-fıkhıyye, Dımeşk 1988.

Sami Şemseddin, Kamusu’l-a’lem, İstanbul 1311.

Sarıtaş Hasan, Köleleri Âlim Yapan Sultan Şehrin Kutup Yıldızlarından: Şihâbüddin Ahmed es-Sivasî, Sultanşehir, Sivas 2009, yıl:3, sayı:10, s.58– 61.

Seccâdî, Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü, Çev: Hakkı Uygur, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.

Sehâvî Şemsüddin Muhammed b. Abdurrahman, ed-Dav’ul lâmî’ li-ehli’l-karni’t- tâsi”, Beyrut Tarihsiz. Süreyya Mehmet, Sicilli Osmanî, İstanbul 1308.

Taberî Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, el-Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Beyrut 1988.

Tabibzâde Dervîş Mehmed Şükrü b. İsmail, Silsilenâme-i Aliyye-i Meşâyih-i Sûfiye, Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdayî Efendi, nr.1098.

Taftazanî Saduddin Mesud İbn Ömer İbn Abdillah, Şerhu’l-Makâsıd, Beyrut 1989.

Tahir Mehmet, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1933.

_____, Aydın Vilayetine Mensub Meşayih Ulema Şuara Müverrihin ve Etıbbanın Teracim-i Ahvali, İzmir 1324.

Taşköprüzade, Isamuddin Ebu’l-Hayr Ahmed Efendi, eş-Şekâiku’n-Nu’maniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmaniyye, (Neşreden: Ahmed Subhi Fırat), İstanbul 1985.

Türer Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, Seha Neşriyat, İstanbul 1995.

Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul 2002.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1975.

Ünal İsmail Hakkı, “Abdulhak b. Seyfeddin Dehlevî”, DİA, İstanbul 1994, c.IX, s.291–293.

Vassaf Hüseyin, Sefine-i Evliya, Hazırlayanlar: Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, Kitabevi, İstanbul 2006.

Vicdanî Sadık, Tarikatlar ve Silsileleri, Hazırlayan: İrfan Gündüz, Enderun Kitabevi, İstanbul 1995.

Yavuz Yusuf Şevki, Beyzâvî, DİA, İstanbul 1992, c.VI, s.102.

Yıldırım Ahmet, ‘Hz. Peygamber’in Dünyaya Bakışı’, Somuncu Baba, Sayı:102, 2009, s.32–34.