ANONİM ORTAKLIKLARDA ÖZEL DENETİMİN KONUSU

Özel denetim anonim ortaklıklara özgü bilgilendirme sisteminin önemli bir parçasıdır. Bu nedenle bilgi alma ve inceleme hakkı gibi bilgilendirme sisteminin diğer unsurlarıyla amaç birliği içindedir. Bu çalışmada, söz konusu amaç birliği göz önünde tutularak, özel denetimin konusu incelenmiştir. Özel denetimin konusuna ilişkin olarak TTK m. 438 ve m. 439 soyut düzenlemeler getirmektedir. Bu nedenle çalışmada özel denetimin konusu sistemli bir biçimde incelenmiştir. Soyut koşulların anlaşılabilir kılınması için öğreti ve yargı kararlarından faydalanılmıştır. Özel denetimin konusunu mahkeme aşamasından önce etkileyen koşullar, ikincillik, gereklilik ve belirliliktir. İkincillik özel denetim talebinden önce bilgi alma veya inceleme hakkının kullanılmış olmasını ifade eder. Dolayısıyla somut olayda özel denetim talebinin konusunu etkiler. Gereklilik koşulu, özel denetimin pay sahipliği haklarının kullanılması bakımından gerekli olması anlamındadır. Belirlilik koşulu da özel denetimin sadece belirli olayların aydınlatılması amacıyla istenebileceğini ifade eder. Özel denetim talebi genel kurulda reddedilirse, azınlık mahkemeden talepte bulunabilir. Fakat bunun için talep konusunun ek bazı özellikler taşıması gerekir. Mahkemeden özel denetim talep edilebilmesi için, ortaklığın ya da pay sahiplerinin zarara uğraması gerekmektedir. Keza bunun kurucuların veya şirket organlarının kanunu ya da esas sözleşmeyi ihlali neticesinde olması gereklidir.

Anahtar Kelimeler:

Özel denetim, ikincillik, gereklilik, belirlilik, ticaret hukuku

SUBJECT OF THE SPECIAL AUDIT IN CORPORATIONS

Special audit is an important part of information system, dedicated to public limited companies. Therefore, there is a unity of goals between components of information system, like rights of information and investigation, and special audit. In this study is the subject of special audit investigated in the light of the above-mentioned unity of goals. Art. 438 and Art. 439 of Turkish Commercial Code, which regulate the subject of special audit, are abstract rules. Because of this, in this study the subject of special audit is systematically examined. In order to make it understandable, it is benefited from doctrine and decisions of courts. Conditions, which effects the subject of special audit before court phase, are subsidiarity, necessity and definiteness. Subsidiarity means that, before demanding a special audit, the right of information or investigation must be used. Therefore, it effects the subject of the claim of special audit in each case. Necessity means that, special audit must be necessary in order to use of shareholder rights. Definiteness means that, special audit can only be claimed if there are certain events to clarified. If general meeting of shareholders denied the claim of special audit, a minority can demand it from the court. But this time subject of the claim must have some additional properties. In order to claim a special audit from the court, company or shareholders must have damage. And this must be a result of an act of founders’ or organs’ of the company, which violates law or statute of the company.

Keywords:

Özel denetim, ikincillik, gereklilik, belirlilik, ticaret hukuku,

PDF

___

Aday, Nejat: “Anonim Şirkette Özel Denetçi”, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e Armağan, İstanbul, 1995, s. 21-48.

Akdağ Güney, Necla: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanuna Göre Anonim Şirket Yönetim Kurulu, İstanbul, 2012.

Akünal, Teoman: Türk Medeni Hukukunda Tüzel Kişiler, İstanbul, 1995.

Altay, Sıtkı Anlam: “Anonim Ortaklıklarda Özel Denetimin Koşullarına İlişkin Düşünceler”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 2013, s. 55-76.

Böckli, Peter: Schweizer Aktienrecht, Zürich, 2009. Bürgers, Tobias/Körber, Torsten: Aktiengesetz-Heidelberger Kommentar, Heidelberg, 2011 (Anılış: Bürgers/Körber/(İlgili Bölüm Yazarı)).

Casutt, Anderas: “Was brachte die Sonderprüfung als neues Instrument des Aktionärsschutzes? Praktische Erfahrungen der ersten zehn Jahre”, Der Schweizer Treuhänder, 5, 2002, s. 506-511 (Anılış: Was brachte die Sonderprüfung).

Casutt, Anderas: Die Sonderprüfung im künftigen schweizerischen Aktienrecht, Zürich, 1991 (Anılış: Sonderprüfung).

Değirmencioğlu Aydın, Nihan: Anonim Şirketlerde Özel Denetim İsteme Hakkı, İstanbul, 2015.

Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter: Schweizerisches Aktienrecht, Bern, 1996.

Forstmoser, Peter: “Informations- und Meinungsäuserungsrechte des Aktionärs”, içinde: Forstmoser, Peter/Druey, Jean Nicholas (ed.), Rechtsfragen um die Generalversammlung, Zürich, 1997, s. 85-129.

Gabrielli, Fabrizio: Das Verhältnis des Rechts auf Auskunftserteilung zum Recht auf Einleitung einer Sonderprüfung, Zürich, 1997.

Günay, Gözde Engin: Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Özel Denetim, İstanbul, 2018.

Güven, Şirin: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Anonim Şirketler Hukukunda Özel Denetim”, Cankaya University Journal of Law, (7) 2, 2011, s. 133-175.

Heizmann, Reto: “Sonderuntersuchung A./Chenaux, statt Sonderprüfung - Hundertmetersprint statt Hürdenlauf?”, içinde: Weber, Rolf H./Stoffel, Walter Jean-Luc/Sethe, Rolf (ed), Aktuelle Herausforderungen des Gesellschafts- und Finanzmarktrechts - Festschrift für Hans Caspar von der Crone zum 60. Geburtstag, Zürich, 2017.

Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Watter, Rolf: Basler Kommentar, Obligationenrecht II, Art. 530-964 OR, Art. 1-6 SchlT AG, Art. 1-11 ÜBest GmbH, Basel, 2012 (Anılış: Honsell/Vogt/Watter/(İlgili Bölüm Yazarı)).

Hopt, Klaus J./Wiedemann, Herbert: Aktiengesetz Großkommentar, Berlin, 2008 (Anılış: Hopt/Wiedemann/(İlgili Bölüm Yazarı)).

Horber, Felix: Die Informationsrechte des Aktionärs, Zürich, 1995.

Jänig, Ronny: Die Aktienrechtliche Sonderprüfung, Norderstedt, 2008.

Kaya, Arslan: “Özel Denetim İsteme Hakkının Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı ile İlişkisi, BATİDER, (XXXI) 1, 2015, s. 61-83.

Kostkiewicz, Jolanta Kren/Wolf, Stephan/Amstutz, Marc/Fankhauser, Roland: OR Kommentar - Schweizerisches Obligationenrecht, Zürich, 2016 (Anılış: Kostkiewicz/Wolf/Amstutz/Fankhauser/(İlgili Bölüm Yazarı)).

Kunz, Peter V.: “Zur Subsidiarität der Sonderprüfung”, SJZ, 92, 1996, s. 1-5 (Anılış: Subsidiarität).

Kunz, Peter V.: Der Minderheitenschutz im schweizerischen Aktienrecht, Bern, 2001.

Martinez, Larissa Marolda: Information der Aktionäre nach Schweizerischem Aktien- und Kapitalmarktrecht, Zürich, 2006.

Moroğlu, Erdoğan: “Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi”, içinde: Moroğlu, Erdoğan, Makaleler I, İstanbul, 2001, s. 65-81.

Narbay, Şafak: “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim Yapılması Şartları ve Özel Denetçinin Atanması Usulü”, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, C.1, İstanbul, 2007.

Özdamar, Mehmet: “Anonim Şirketlerde Özel Denetim”, içinde: Ulusoy, Erol (ed) , Anonim Şirketlerde Azınlık Hakları, Ankara, 2014, s. 45-74.

Özkan, Ömer: “Türk ve İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukukunda Özel Denetçi Atanması”, BATİDER, (XX) 2, 1999, s. 27-49.

Paslı, Ali: “Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi Tayini”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C. 1, İstanbul, 2003, s. 611-647.

Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku I, İstanbul, 2014 (Anılış: Poroy/Tekinalp/Çamoğlu/(İlgili Bölüm Yazarı), C. 1).

Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku II, İstanbul, 2017 (Anılış: Poroy/Tekinalp/Çamoğlu/(İlgili Bölüm Yazarı), C. 2).

Pulaşlı, Hasan: “Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Özel Denetim İsteminin Mukayeseli Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan, İstanbul, 2017, s. 589-612 (Anılış: Mukayeseli Hukuk).

Pulaşlı, Hasan: “Yönetim Kurulu Üyesinin Bilgi Alma Hakkı ve Mahkemeden Özel Denetim İstemesine İlişkin Koşullar - İsviçre Federal Mahkemesi’nin (133 III 133) 20 Aralık 2006 Tarih ve 4C278/2006 Sayılı Kararı”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. 2, Ankara, 2010, s. 1857-1883 (Anılış: Yönetim Kurulu Üyesinin Mahkemeden Özel Denetim İstemesi)

Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt I, Ankara, 2014 (Anılış: C. I).

Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt II, Ankara, 2014.

Schenker, Urs: “Die Sonderprüfung - ein schwieriges Instrument”, GesKR, 1, 2019, s. 18-36.

Schnyder, Orsolya Fercsik/Weber, Rolf H.: “Von der SOnderprüfung zur Sonderuntersuchung”, GesKR, Sondernummer, 2008, s. 113-117.

Şener, Oruç Hami: Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, Ankara, 2017.

Uçar Bulut, Gülnur Ceren: Anonim Şirketlerde Özel Denetim, Ankara, 2018.