İŞVERENİN YÖNETİM HAKKININ ÇAĞDAŞ SINIRLAMALARI VE SOSYAL DİYALOG

İşverenin yönetim hakkı değişik yollarla sınırlandırılmakta olup, bu sınırlamalar arasında küreselleşen uluslararası alanda getirilen yeni mekanizmalar da dikkat çekmektedir. Günümüzde ticarî ilişkilerde birtakım normlara uyulması istenmektedir. Böylece, ticaret anlaşmalarına konulan “sosyal koşul” (social clause; clause sociale), çok uluslu şirketlerin tedarik zincirlerine ve iş ortaklarına kadar uzanan “davranış kuralları” (codes of conduct; codes de conduite) ile “uluslararası çerçeve sözleşmeler” (international framework agreements; accords cadres internationaux) yoluyla işçilerin temel hakları güvenceye alınmaktadır. Bu kapsamda çağdaş iş dünyasında aranan gereklilikler arasında “sosyal diyalog” özel bir önem taşır ve birçok belgede sosyal diyaloga ve işçilerin temsiline yer verilmiştir. Uluslararası bağlayıcı belgeler sosyal diyalogu ve özellikle işletmelerde işçilerin temsilini öngördüğü gibi, çeşitli ulusal sistemlerde de işçilerin temsilini ve katılımını sağlayan müesseseler mevcuttur. Örneğin Fransız hukukunda sosyal diyaloga ve işçi temsiline çeşitli yönleriyle yer verilmiştir. Hukukumuzda ise işçilerin işyerinde temsilini sağlayan bazı müesseselerin varlığına karşın, sosyal diyalog kurum ve mekanizmalarına yeterince yer verilmediği görülebilir. Sosyal diyalogun ve işçilerin işletmede temsilinin sendikalar aracılığıyla güçlendirilmesi mümkündür. 6356 sayılı Kanunla hukuk sistemimize getirilmiş bulunan “çerçeve sözleşmeler” yoluyla işkolu düzeyinde değişik katılım mekanizmalarının sağlanarak hayata geçirilebilmesi üzerinde durulup, değerlendirilmelidir.

CONTEMPORARY LIMITATIONS OF MANAGERIAL PREROGATIVE AND SOCIAL DIALOGUE

Managerial powers are nowadays subject to different restrictions within global economy, where some interesting international mechanisms have been introduced. Nowadays international trade has to operate in compliance with social and ethic norms, and many trade agreements include social clauses. Multinational enterprises have adopted codes of conduct that extend to whole supply chains. By way of international framework agreements fundamental rights and freedoms as well as principles of good governance and respect to environment are being protected. Within these requirements, various texts emphasize the importance of social dialogue and workers representation at the workplace. Social dialogue and in particular workers’ representation figure in important international agreements and resolutions, and are regulated in great detail in some national legal systems such as France where social dialogue and workers’ representation are being applied in diverse ways. In Turkey, in spite of existing specific rules that provide for union workers’ representation within some workplaces, legal provisions and practices seem far from meeting the ideal requirements such as those developed in the international field. However within the present legal framework trade unions may initiate and put into practice workers’ representation. “Framework agreements” at branch level that had been brought by the Law No.6356 to the Turkish legal system, may also be used as a tool in view to put into practice the much needed workers’ participation and social dialogue.

PDF

___

Auvergnon, Philippe (Sous la dir. de): Libertés individuelles et relations de travail: le possible, le permis et l’interdit? Éléments de droit comparé, Presses universitaires de Bordeaux, 2011.
Besse, Geneviève: Mondialisation des échanges et droits fondamentaux de l’homme au travail: quel progrès possible aujurd’hui? Droit social, novembre 1994, s. 841 vd.
Bourgignon, Rémi/Mias, Arnaud: Les accords-cadres internationaux: étude comparative des ACI conclus par les entreprises françaises (OİT, 20.12.2017).
Centel, Tankut: İş Yaşamına ve İnsan Haklarına İlişkin Rehber İlkeler Işığında Türk İş Mevzuatı ve Uygulaması, TİSK Akademi, 2017/I, C.12, S. 23, s. 7- 16.
Compa, Lance: Les “codes de conduite” dans les sociétés multinationales américaines: les exemples de Levi Strauss et Reebok Corp., Bulletin de Droit comparé du travail et de la sécurité sociale, 1996, s. 180 vd.
Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat: İş Hukuku Dersleri, Yen. 30. Bası, İstanbul 2017.
Daugareilh, İsabelle: Introduction – Dimension sociale et mondialisation de l’économie, Bulletin de droit comparé du travail et de la sécurité sociale, COMPTRASEC, 1996, s. 1 vd.
Daugareilh, İsabelle: Commerce international et pratiques sociales des multinationales françaises, Bulletin de droit comparé du travail et de la sécurité sociale, 1996, s. 194 vd.
Daugareilh, İsabelle: La dimension sociale des principes directeurs de l’OCDE à l’intention des entreprises multinationales, Revue générale de droit international public, 3, 2008, s. 567-599.
Daugareilh, İsabelle (dir.): La responsabilité sociale de l’entreprise, vecteur d’un droit de la mondialisation? Bruylant 2017, Coll. Paradigme.
Comptrasec: Dimension sociale de la mondialisation de l’économie, Colloque organisé par le Centre de droit comparé du travail et de la sécurité sociale, Bulletin de droit comparé du travail, 17-18 septembre 1998.
Ekonomi, Münir: İş Hukuku, C. I, Ferdi İş Hukuku, 3. Bası, İstanbul 1987.
Engin, Murat: İş Sözleşmesinin İşletme Gerekleri İle Feshi, İstanbul 2003.
Engin, Murat: İşgücünün Temsili ve İşyerinde Sosyal Diyalog, İstanbul 2012.
Ertürk, Şükran: İş İlişkisinde Temel Haklar, Ankara 2002.
Esener, Turhan: İş Hukuku, 3. Bası, Ankara 1978.
Günaydın, Davuthan: İnsana Yakışır İş: Türkiye Açısından bir Değerlendirme, The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science, N. 37, Autumn 2015, s. 123-148.
Gürsel, İlke: İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması Hakkı, Ankara 2016.
Hekimler, Alpay: Avrupa Birliği ve Birlik Üyesi Ülkelerde Yönetime Katılım, İstanbul 2005.
Hozar, Nağme: Özel Amaçla İnternet ve E-Posta Kullanımının İş İlişkisine Etkisi, Sicil, Eylül 2007, S. 7, s. 199-207.
Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş: İş Hukuku, Göz. Geç. ve Gen. 6. Bası, Ankara 2014.
Moreau, Marie-Ange: La spécificité des accords mondiaux d’entreprise en 2017: Originalité, nature, fonctions (OIT, 30.11.2017).
Okur, Zeki: İş Hukukunda Elektronik Gözetleme, İstanbul 2011.
Okur, Zeki: Türk iş Hukukunda İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması Hakkı, Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, İÜHF İş Dünyası ve Hukuk, İstanbul 2011, s. 368-409.
Öktem Songu, Sezgi: İşçilerin İşyerinde Özel Amaçlı İnternet ve E-Posta Kullanımına İşverenin Müdahalesi Üzerine Bir Değerlendirme, Prof.Dr. Sarper Süzek’e Armağan, I, İstanbul 2011, s. 1058-1098.
Özdemir, Erdem: İnternet ve İş Sözleşmesi: Yeni Teknolojilerin İş İlişkisine Etkileri Üzerine, Sicil, Haziran 2008, S.10, s. 13-24.
Reis, Patrice: Commerce international, clause sociale et développement durable, Le commerce international entre bi et multilatéralisme, Larcier, p. 300, 2010 (HAL archives-ouvertes.fr)
Savaş, F. Burcu: İş Hukukunda “Siber Gözetim”, Çalışma ve Toplum, 2009/3, s. 97-131.
Servais, Jean-Michel: La clause sociale dans les traités de commerce: prétention irréaliste ou instrument de progrès social? Revue internationale du Travail, vol. 128, 1989, No.4, s. 475 vd.
Sevimli, Ahmet: İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları, İstanbul 2006.
Spyropoulos, Georges: Encadrement social de la mondialisation de l’économie, Droit social, juin 1996, s. 551 vd.
Süzek, Sarper: İş Hukuku, Yen. 14. Baskı, İstanbul 2017.
Sur, Melda: Globalleşme Bağlamında Sosyal Haklar, Türkiye’de İnsan Hakları Konferansı, 7-9 Aralık 1998, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara 2000, s. 597-610.
Taşkent, Savaş: İşverenin Yönetim Hakkı, İstanbul 1981.
Teyssié, Bernard: Droit du travail, Relations collectives, 9è éd., Paris 2014.
Tunçomağ, Kenan: Türk Borçlar Hukuku II, 3. Bası, İstanbul 1977.
Tunçomağ, Kenan: İş Hukuku, C. I, 4. Bası, İstanbul 1986.
Tunçomağ, Kenan/Centel, Tankut: İş Hukuku, 8. Baskı, 2016.
Van Liemt, Gijsbert: Normes minimales du travail et commerce international: une clause sociale serait-elle opérante?, Revue internationale du Travail, vol. 128, 1989, No.4, s. 475 vd.
Vogel, Laurent: Le débat sur les clauses sociales et l’Union européenne, Bulletin de Droit comparé du travail et de la sécurité sociale, 1996, s. 148 vd.
Yıldız, Gaye Burcu: İşçinin İş Saatleri İçinde Özel Amaçlı İnternet Kulanımının İş Sözleşmesinin Feshi Açısından Değerlendirilmesi, Sicil, Aralık 2009, S. 16, s. 110-119.
ILO Tripartite Declaration of Principles concerning Multinational Enterprises and Social Policy (MNE Declaration) - 5th Edition 2017 (33 sayfa).
ILO Türkiye Ofisi: Çalışma Hayatında Sosyal Diyalogun Geliştirilmesi Projesi, Bülten 2017/1 “Birlikte Varız”.
ILO Helpdesk for Business (assistance@ilo.org ), website of multinational enterprises unit.
OECD Guidelines for Multinational Enterprises 2011 Edition, OECD (95 sayfa). T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği bilgi notu, “düzgün iş”.
TİSK, Sürdürülebilirlik Raporlaması İlavesiyle İşveren Örgütleri İçin Kurumsal Sosyal Sorumluluk Revize Rehberi, Ankara 2016.
UN Guiding Principles on Business and Human Rights, Human Rights Office of the High Commissioner, New York&Geneva, 2011 (35 sayfa).