AYHAN BOZFIRAT’IN YAPITLARINDA SINIFSAL EŞİTSİZLİK VE ADALET İLİŞKİSİ

Yapıtlarının tamamı 1970-1980 arasında yayımlanmış olan Ayhan Bozfırat (1932- 1981), Türk edebiyatı tarihinde yeterince tanınan bir yazar değildir. Bu çalışmanın amacı, Bozfırat’ın eserlerini sınıfsal eşitsizlik ve adalet kavramları çerçevesinde Marksist eleştiriden yararlanarak çözümlemektir. Bu çerçevede yazarın İstasyon (1971) ve Fırıldak (1972) adlı hikâye kitapları; Osman (1972) [Sokakta Tek Başına adıyla 2008], Akraba Hasan (1972), Hayri Usta (1975) adlı çocuk kitapları; Dört Yol Ağzındaki Ev (1976) adlı tek romanı ve Sokak Lambaları (1980) adlı son hikâye kitabından örnekler verilmiştir. Ayhan Bozfırat, çocuk kitapları da dâhil olmak üzere eserlerinde sınıfsal bakış açısını kullanan bir yazardır. Eserlerinde adalet temasını sorgulayarak tarihsel ve toplumsal bir bağlamda ele almış ve geniş ahlak ilkeleri çerçevesinde değerlendirmiştir. Bu çalışmada farklı toplumsal sınıflardan gelen öykü ve roman kişilerinin birbiriyle etkileşimi ve sınıfsal eşitsizliğe dair algıları üzerinde durulmakta, gündelik öznel deneyimlerinin adalet anlayışlarını nasıl biçimlendirdiği tartışılmaktadır. Yapıtların söyleminde öne çıkan emek, dayanışma, paylaşma, eşit ve özgür bir dünya için mücadele kavramları; dezavantajlı gruplara olası güçlenme yollarını açmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ayhan Bozfırat, adalet, güçlenme, sınıfsal eşitsizlik, toplumsal cinsiyet

THE RELATIONSHIP OF CLASS INEQUALITIES AND JUSTICE IN THE LITERARY WORKS OF AYHAN BOZFIRAT

Ayhan Bozfırat (1932-1981), all of whose books have been published between 1970 and 1980, was not a well-known writer in the Turkish literature circles. The aim of this study is to analyze Bozfırat’s works in the context of class inequalities and justice concepts using Marxist criticism. In this context, examples have been given from writer’s short story books entitled İstasyon (1971) and Fırıldak (1972); children books titled Osman (1972) [with the title Sokakta Tek Başına 2008], Akraba Hasan (1972), Hayri Usta (1975); the only novel titled Dört Yol Ağzındaki Ev (1976) and the last short story book titled Sokak Lambaları (1980). Ayhan Bozfırat was an author who used social class perspective in her works, including children books. She had taken justice theme in an historical and social context by questioning it and evaluating it through ethical principles in her works. This study puts emphasis on the interaction of short story and novel characters from different social classes and their perceptions of class inequalities; as well as discussing the ways their everyday life subjective experience form their understanding of justice. The prominent concepts in the discourse of the works such as labor, solidarity, sharing, and struggle for an equal and free world; open the possible self- empowerment ways for the disadvantaged groups.

Keywords:

Ayhan Bozfırat, Justice, Self-empowerment, Class Inequalities, gender,

PDF

___

Akal, E. (2008). Kızıl feministler: Bir sözlü tarih çalışması. İstanbul: Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV).
Akkaya, Ö. (2018). 1970’lerin ikinci yarısında Türkiye’de sosyalizm ve kadın: Kadınların Sesi dergisi karikatürleri. Egemia, 3: 65-112.
Aral, V. (2001). Bir adalet bilimi olarak hukuk bilimi. A. Güriz (Ed.) Adalet kavramı: İçinde 59-83. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Arıkan, S. ve diğerleri (1996). Ve hep birlikte koştuk… İstanbul: Açı Yayıncılık.
Aykaç, O. (2009). Ayhan Bozfırat’ın hayatı, sanatı ve eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Berktay, F. (1998). Cumhuriyet’in 75 yıllık serüvenine kadınlar açısından bakmak. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.) 75 yılda kadınlar ve erkekler: İçinde 1-11. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Berktay Hacımirzaoğlu, A. (1998). Sunuş. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.) 75 yılda kadınlar ve erkekler: İçinde sayfa numarası yok. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Bilton, T. vd. (2002). Introductory sociology. Londra: Palgrave Macmillan.
Bottomore, T. (2005). Marksist düşünce sözlüğü. İstanbul: İletişim.
Bozfırat, A. (1999). Bütün hikâyeleri. [İstasyon, Fırıldak ve Sokak Lambaları]. İstanbul: Oğlak Yayınları.
Bozfırat, A. (1976). Dört yol ağzındaki ev. İstanbul: Yücel Matbaası.
Bozfırat, A. (2008). Sokakta tek başına. İstanbul: Günışığı Yayınları.
Bozfırat, A. (1972a). Osman. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Bozfırat, A. (1972b). Akraba Hasan. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Bozfırat, A. (1975). Hayri Usta. Milliyet Yayınları, İstanbul.
Devellioğlu, F. (1962). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Doğuş.
Güriz, A. (2001). Adalet kavramının belirsizliği. A. Güriz (Ed.) Adalet kavramı: İçinde 7-37. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Johnson, A. G. (2000). The Blackwell dictionary of sociology. Oxford: Blackwell.
Kadıoğlu, A. (1998). Cinselliğin inkârı: Büyük toplumsal projelerin nesnesi olarak Türk kadınları. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.) 75 yılda kadınlar ve erkekler: İçinde 89-100. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Karataş, E. (2009). Türkiye’de kadın hareketleri ve edebiyatımızda kadın sesleri. Turkish studies international periodical for the languages, literature and history of Turkish or Turkic, 4 (8): 1652-1673.
Kılıç, Z. (1998). Cumhuriyet Türkiyesi’nde kadın hareketine genel bir bakış. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.) 75 yılda kadınlar ve erkekler: İçinde 347-360. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Talay Keşoğlu, B. (2011) 1970’lerin en kitlesel kadın örgütü: İlerici Kadınlar Derneği. http://www.yurtsuz.net/News.aspx?newsid=626#.XGhDZKIzbIU (2 Şubat 2019).
Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve ikinci dalga feminist hareketlerin karşılaştırmalı incelemesi üzerine bir deneme. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.) 75 yılda kadınlar ve erkekler: İçinde 337-346. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.