MOLLA GÜRÂNÎ'NİN el-KEVSERU'L-CÂRÎ ADLI ŞERHİNDE HADİS İLİMLERİNE DAİR KAYNAKLARI

Molla Gürânî, ilmî tahsilini bugünkü Irâk, Türkiye, Suriye ve Mısır bölgelerinde aralarında İbn Hacer ve Makrîzî gibi devrinin önde gelen hocalarından ders alarak tamamlamıştır. Mısır'da dönemin sır kâtiplerinden Kemaleddin İbnü'l-Bârizî'nin yanında önemli bir mevki elde etmiş ve Memlük sultanlarından Zâhir Çakmak'ın nedîmleri arasına girmiştir. Daha sonrasında Anadolu'ya gelen Molla Gürânî, Fatih Sultan Mehmed'e hocalık yapmış ve Fatih döneminde kazaskerlikten şeyhülislamlığa kadar yükselerek sekiz yıl devam ettiği bu görevi sırasında vefat etmiştir. Osmanlı ilmî hayatında ve devlet ricâli arasında önemli bir yere sahip olan Molla Gürânî; kıraat, tefsir, fıkıh usûlü ve hadis alanındaki çalışmaları ile temâyüz etmiş bir alimdir. Müellifin elKevseru'l-cârî ilâ Riyâdı ehâdîsi'l-Buhârî isimli şerhi, Anadolu'da kaleme alınan ilk Buhârî şerhidir. XV. asrın ikinci yarısında kaleme alınan el-Kevseru'l-cârî, yazıldığı dönem itibarı ile İstanbul ve civarındaki ilmî muhîtte yaygın olan hadis kaynaklarına kısmî de olsa ışık tutması açısından önem arz etmektedir.

Sources Related to the Science of Hadith in Molla Kurani's Work Titled al-Kawthar al-J?r?

Titled al-Kawthar al-JariMullah Kurani became the teacher of Sultan Mehmed the Conqueror, and promoting from kadi-ul askerhood to shaykh al-islamhood, he continued his eight years work until he died. Having an important place in the Ottoman science and state officials, Mullah Kurani is a distinguished scholar with his studies on recitation, exegesis, fiqh procedures and hadith. His work called al-Kawthar al-Jari ilá Riyad Ahadith al-Bukhari is the first commentary of Bukhari written in Anatolia. al-Kawthar al-Jari, written in the second half of the XV century, is important as it sheds light on hadith references common in scientific circles in and around Istanbul of the period, though partly.Primarily narrative books, this work introduces Gürânî's Garîbu'l-Hadith, his hadith methodology, Rijal sources as well as his method of utilizing from previous sources and primary works he applied. On the other hand, Gürânî compiled al-Kawthar al-Jari soon after Ibn Hajar's Fath al-Bârî and Aynî's Umdetü'l-Kârî. Comparing alKawthar al-Jari's sources to those of Fath al-Bârî and Umdetü'l-Kârî is important in terms of determining the specific sources that Gürânî used. In this context, sources frequently cited by the author are compared to the commentaries of Ibn Hajar and Aynî from time to time. Also, the sources of 186 hadiths cited by Gürânî in the parts of works titled Adab, İsti'zân and Rikâk are compared with Fath al-Bârî, and hence, this study tries to find out whether Gürânî applied for the hadiths to Fath al-Bârî instead of narrative sources.

PDF

___

o Ahmed İbn Hanbel (1985). Müsned, I-VI, Beyrut: el-Mektebü'l-İslâmî.
o Ahmed Refik Bey (1334). "Osmanlı Şeyhülislâmları". İlmiyye Sâlnâmesi. Dâru'l- Hilâfeti'l-Aliyye: Matbaa-i Âmire.
o Aşıkkutlu, Emin (1999). "İbn Kurkul". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XX.
o Aynî, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd İbn Ahmed (1972). 'Umdetü'l-Kârî Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, I-XX, Mısır.
o Ayaz, Kadir (2014). Molla Gürânî ve el-Kevseru'l-Cârî ilâ Riyâdı Ehâdîsi'l- Buhârî. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanma- mış Doktora Tezi. Konya.
o Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed İbn İsmail İbn İbrahim el-Cu'fî (1311). Sahîhu'l-İmâm el-Buhârî. I-VIII, Bulak.
o Cevherî, İsmail İbn Hammad (2008). es-Sıhâh, tlk. Halîl Me'mûn Şîha. Beyrut.
o Ebû Dâvud, Süleyman İbn el-Eş'as İbn İshak es-Sicistâni (1999). es-Sünen, Mu'cemu'l-müfehres ve Tuhfetü'l-eşraf'a göre numaralandıran Heysem İbn Nizâr Temîm. Beyrut.
o Ebû Nuaym, Ahmed İbn Abdillah İbn Ahmed İbn İshâk el-İsfahânî (1998). Ma'rifetü's-Sahâbe, I-VII, thk. Adil İbn Yusuf el-Azâzî. Riyâd.
o Gassânî, Ebû Alî el-Hüseyin İbn Muhammed İbn Ahmed (2000). Takyîdü'l- Mühmel ve Temyîzü'l-Müşkil, I-III, haz. Ali İbn Muhammed el-İmrân ve Mu- hammed Uzeyr Şems. Mekke.
o Gürânî, Ahmed İbn İsmail İbn Osman (2008). el-Kevseru'l-Cârî ilâ Riyâdı Ehâdîsi'l-Buhârî, I-XI, thk. Ahmed İzzu İnâye. Beyrut.
o Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed İbn Abdillah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale's- Sahîhayn (Zehebî'nin Telhîs'i ile beraber), I-IV, Beyrut.
o İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf İbn Abdillah İbn Muhammed en-Nemerî (2010). el-İstîâb fî Ma'rifeti'l-Ashâb, I-IV, thk. Ali Muhammed Muavvad ve Adil Ahmed Abdu'l-mevcûd. Beyrut.
o İbn Hacer, Ahmed İbn Ali el-Askâlânî (1988). Fethu'l-Bârî bi Şerh-i Sahîhi'l- Buhârî, I-XIII, thk. Muhibbuddin el-Hatib, (numaralandıran Muhammed Fuad Abdulbâki). Kahire.
o ____ (1998). İnbâü'l-Ğumr bi Ebnâi'l-'Umr, I-IV, thk. Hasan Habeşî. Kahire.
o ____ (2010). el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, I-VIII, thk. Âdil Ahmed Abdulmevcût ve Ali Muhammed Muavvad. Beyrut.
o İbn Hıbbân, Muhammed İbn Hıbbân İbn Ahmed Ebî Hâtim el-Büstî (1993). Sahîh-i İbn Hıbbân bi Tertîbi Alâuddin Ali İbn Balaban el-Fârisî, I-XVIII, thk. Şuayb Arnavût. Beyrut.
o İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed İbn Yezid el-Kazvînî, (1996), Sünen-i İbn Mâce (İmam Ebü'l-Hasan el-Hanefî es-Sindî'nin haşiyesi ile beraber), I-IV, thk. Mu'cemü'l-müfehres ve Tuhfetü'l-eşrâf'a göre numaralandıran Halil Me'mûn Şîha. Beyrut.
o İbn Sîde, Ebû'l-Hasen Ali İbn İsmail el-Mursî (2000). el-Muhkem ve'l-Muhîtu'l- A'zam, I-XI, thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut.
o İbnü'l-Esîr, Mecdüddîn Ebiıs-Seâdât el-Mübârek İbn Muhammed el-Cezerî (2006). en-Nihâye fî Garîbi'l-Hadîsi ve'l-Eser, I-II, thk. Halil Me'mûn Şîha. Beyrut: Dâru'l-Ma'rife.
o İnalcık, Halil (2007). Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
o Kandemir, M. Yaşar (2000), "İbnü'l-Kayserânî". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XXI.
o Kâtib Çelebi, Mustafa İbn Abdillah (1941). Keşfu'z-zunûn an Esâmi'l-Kütübi ve'l-Fünûn, nşr. Şerafeddin Yaltkaya ve Kilisli Rıfat Bilge, İstanbul.
o Kelâbâzî, Ebû Nasr Ahmed İbn Muhammed el-Hüseyn el-Buhârî (1987). Ricâlu Sahîhi'l-Buhârî, I-II, thk. Abdullah el-Leysî. Beyrut.
o Kettânî, Muhammed İbn Ca'fer (1994). er-Risâletü'l-Mustatrafe li Beyâni Meşhûr-i Kütübi's-Sünneti'l-Müşerrefe (dipnot ilavesi ile trc. Yusuf Özbek, Ha- dis Literatürü). İstanbul.
o Kirmânî, Şemsuddin Muhammed İbn Yusuf İbn Ali (2009). el-Kevâkibu'd- Derârî fî Şerhi'l-Câmi'i's-Sahîh li'l-Buhârî, I-XXV, thr. ve tlk. Ahmed İzzu İnâye. Beyrut.
o Makrîzî, Takiyüddin Ebû'l-Abbas Ahmed İbn Ali (2002). Düreru'l-Ukûdi'l- Ferîde fî Terâcimi'l-A'yâni'l-Müfîde, I-IV, thk. Mahmud el-Celîlî. Beyrut.
o Mecdî Efendi, Mehmed (1989). Şakâik-ı Nu'mâniyye ve Zeyilleri: Hadâiku'ş- Şekâik (Şekâik Tercümesi (nşr. Abdulkadir Özcan), İstanbul: Çağrı Yayınları.
o Müslim, Ebû'l-Hüseyin Müslim İbni'l-Haccâc el-Kuşeyrî (2000). el-Câmiu's- Sahîh (Muhammed Fuad Abdulbâkî'nin terkîmi ile beraber). Riyâd.
o Nesâî, Ebû Abdirrahman İbn Şuayb (1994). Sünen (Mu'cemu'l-müfehres'e göre numaralandıran Abdulfettâh Ebû Ğudde), I-VIII, Beyrut.
o Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ İbn Şeref, (1997). Sahîh-i Müslim bi Şerhi'n- Nevevî, (el-Minhâc Şerhu Sahih-i Müslim), I-XVIII, thk. Halil Me'mûn Şîha. Beyrut: Dâru'l-Ma'rife.
o Özek, Ali (2002). "el-Keşşâf". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XXV.
o Özel, Ahmet (1990). Hanefi Fıkıh Âlimleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Ya- yınları.
o Sehâvî, Şemsüddîn Muhammed İbn Abdirrahman Muhammed (2003). ed-Davü'l- Lâmi' li Ehli'l-Karni't-Tâsî, I-XII, tsh. Abdullatîf Hasan Abdurrahman. Beyrut.
o Sem'ânî, Ebû Saîd Abdülkerîm İbn Muhammed (1998). el-Ensâb, I-VI, tlk. Mu- hammed Abdulkadir Atâ. Beyrut.
o Taşköprülü, Ahmed İbn Mustafa. eş-Şekâiku'n-Nu'mâniyye fî Ulemâi'd-Devleti'l- Osmâniyye. İstanbul: Dersaâdet.
o Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed İbn Îsâ İbn Sevra. el-Câmiu's-Sahîh, I-V, thk. ve tlk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut.
o Tüccar, Zülfikar (1999). "İbn Sîde". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XX.
o Türer, Osman (1994). "Ebû Nuaym el-İsfahânî". Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. X.
o Yıldız, Sakıp. Fatih'in Hocası Molla Gürânî ve Tefsiri. İstanbul: Sahaflar Kitap Sarayı.
o Zehebî, Muhammed İbn Ahmed İbn Osman İbn Kaymâz ed-Dimeşkî, (1992). el- Kâşif fî Ma'rifeti men lehû Rivâyetün fi'l-Kütübi's-Sitteti (Sıbt İbnü'l-Cevzî'nin haşiyesi ile beraber), I-II, tlk ve thr. Muhammed Avvâme ve Ahmed Muhammed Nimr el-Hatîb. Cidde.