DERECELİ ULAMSAL ÜYELİK YAPISI VE TÜRKÇEDEKİ GÖRÜNÜMLERİ

Geleneksel Mantık temelli ulamlaştırmanın ulamların üyelik yapılarını ele alış biçimininzihnin çalışma ilkeleriyle uyuşmadığı, Zadeh'in kuramsal, Rosch'un ise deneyselçalışmalarıyla ispatlanmıştı. Konuyu ilk defa dilsel çerçevede ele alan Lakoff, ulamlarınüyelik yapılarını düzenleyerek zayıf, ortalama ve tipik üyeleri dilsel olarak kodlamaişlevine sahip geniş bir dilbilgisel sınıfın varlığına dikkat çekmiştir. Derecelendiriciler(hedges), ulamın üyelik yapısındaki hiyerarşinin vurgulanması, ulam sınırlarınınkesinleştirilmesi veya esnetilmesinde rol oynayan dilsel araçlardır. Deneysel niteliktekibu çalışmada, ulamların üyelik yapılarını; üyelerin ulamı temsil yeteneklerini vederecelendirici ifadelerin Türkçedeki görünümlerini gözlemlemek amacıyla anadili Türkçeolan lisans ve yüksek lisans öğrencilerinden oluşan araştırma grubuna bir sormacauygulanmıştır. Sormacada, 10 adet ulam ve ulamların her biri için 5'er üye önerilereküyelerin ilgili ulamları temsil düzeylerini belirten kısa tümceler yazmaları istenmiştir.Bulgular, katılımcıların sormaca ulamlarının üyelik yapılarını dereceli; üyelerin ulamıtemsil yeteneklerini ise birbirinden farklı olarak gördüğünü göstermiştir. Bulgularda,“bulanık üye” olarak adlandırılan ve birden fazla ulamın sınırları içinde görülebilenüyelere de rastlanmıştır. Bulgular Türkçede derecelendirmenin pek çok dilsel araçlayapıldığını göstermiştir. Bunların arasında belirteç, sıfat, ilgeç, bağlaç gibi sözcük sınıflarıve soru, kiplik, edilgen çatı gibi dilbilgisel kategoriler öne çıkmaktadır. Bunlara ek olarak,daha çok konuşma diline has ünlem, vurgu ve ezgilendirmenin de derecelendirme işleviylekullanıldığı tespit edilmiştir.

GRADED CATEGORICAL MEMBERSHIP STRUCTURE AND ITS REPRESENTATION IN TURKISH

The fact that the way Traditional Logic deals with the internal structure of the categories in terms of membership do not conform to the working principles of the human mind had been proved by theoretical studies of Zadeh and experimental studies of Rosch. It was Lakoff who discussed the issue under the term “hedges” within the linguistic framework for the rst time, drawing attention to presence of a broad grammatical class of expressions which encode the weak, moderate and good members of categories. Hedges are purely linguistic tools for intensifying, extending the boundaries of a category or identifying the typical member of it. In this experimental research, a questionnaire was carried out with a research group of Turkish undergraduate and graduate students in order to observe the categorical membership structure, representative abilities of the members and the hedges in Turkish. In the questionnaire form, 10 superordinate categories were employed and 5 members for each of them were presented. Participants were asked to write short sentences indicating to what degree each member represent the category. Findings showed that the participants saw the category structures graded. The members did not have equal status and some members were cited as members of more than one category. It was seen that hedging could be made linguistically in various ways in Turkish. Among them, the use of grammatical categories like adverbs, adjectives, prepositions, conjunctions and grammatical categories like modality, interrogation, passive voice could be named. In addition to these, prosodical devices peculiar to the spoken language such as exclamation, stress and intonation were found to function as hedges.

PDF

___

Doyuran, Zeynep. “Önlem Alma Yapılarının Gazete Köşe Yazılarındaki İletişimsel İşlevleri”. Türkbilig 17 (2009):56-68.
---. “Conciliation of Knowledge Through Hedging in Turkish Research Articles”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26.1 (2009): 85-99.
Ergenç, İclâl. Spoken Language and Dictionary of Articulation Dictionary of Turkish. İstanbul: Multilingual, 2002.
Gibbs, Raymond W. The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language, and Understanding. New York: Cambridge University,1994.
Göksel, Aslı ve Celia Kerslake. Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge,2005.
Itani, Reiko. “A Relevance-based analysis of Lakoffian hedges; sort of; a typical and technically” UCL Working Papers in Linguistics 7 (1995):87-105.
Kay, Paul. “The Kind of/Sort of Constructions”. Proceedings of Tenth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society. Berkeley Linguistic Society, (1984):157-171.
---. “Linguistic Competence and Folk Theories Of Language: Two English Hedges”. Eds. Dorthy Holland and Naomi Quinn, Cultural Models in Language & Thought. New York: Cambridge University, 1989. 67-77.
Lakoff, George. “Hedges: A Study in Meaning Criteria”. Journal of Philosophical Logic 2 (1973): 458-508.
Lakoff, George and Mark Johnson. Metaphors We Live By. Chicago: Chicago University Press, 1980.
Langacker, Ronald W. Foundations of Cognitive Grammar I. Indiana University Linguistic Club. 1983
Löbner, Sebastian. Understanding Semantics. New York: Arnold, 2002.
Oktay, Suhan Akıncı. “The metadiscursive aspects of advice giving: hedging and boosting in an agony aunt’s column”. Journal of Language and Linguistic Studies 16.3 (2020):1611-1620.
Önal, Özay. “İngilizce ve Türkçede Ulam içi Derecelendiriciler”. I. Uluslararası Karadeniz Dil ve Dil Eğitimi Konferansı Bildirileri. Ed. İsmail Yaman ve Emrah Ekmekçi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 22-23 Eylül 2017, 416-424.
Rosch, Eleanor. “On the Internal Structure of Perceptual and Semantic Categories”. Ed. Timothy Moore. Cognitive Development and the Acquisition of Language. New York: Academic Press.1973. 111-144.
Rosch, Eleanor and B.Carolyn Mervis. “Family Resemblances: Studies in the Internal Structure of Categories”. Cognitive Psychology 7 (1975): 573-605.
Schmid, Hans-Jörg. “Entrenchment, Salience, And Basic Levels”. Eds. Dirk Geeraerts ve Hubert Cuyckens, The Oxford Handbook of Cognitive Linguisitcs. Oxford: Oxford University, 2007. 117-138.
Taylor, John R. Linguistic Categorization. Oxford: Oxford University Press, 1995. Yalavaç, Çiğdem. Türkçe Araştırma Makalelerinde Vurgulama ve Önlem Alma Yapıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi 2021.
Zadeh, A. Lotfi. “Fuzzy Sets”. Information and Control. 8 (1965): 338-353.
---. “The Birth and Revolution of Fuzzy Logic”. General Systems. 17 (1990):95-105.