İdrîs- i Muhtefî'nin bir şathiyesine alî Şermî Efendi'nin yaptığı Şerh

İlk bakışta anlamsız, anlaşılmaz, boş ve saçma gibi görünen şathiyelerin kendine özgü birdili ve anlam dünyası vardır. Bu dilin çözülmesi ve onların anlam dünyasına nüfuz edilebilmesi içinşathiyelerle ilgili terminolojinin bilinmesi gerekir. Bu terminoloji bilindikten sonra şathiyelerin arkaplanında yatan tasavvuf dünyasının sırları anlaşılmaya başlar. 16. yüzyılda yaşayan İdrîs -i Muhtefî'nin"İşbu deme irince üç kez doğdum aneden" mısraıyla başlayan şiiri de görünüşte anlaşılmaz bir dilesahip şathiye örneğidir. İdrîs -i Muhtefî'nin bu şiiri, Alî Şermî Nakşibendî olarak bilinen bir kişitarafından şerh edilmiştir. Alî Şermî Efendi, İdrîs -i Muhtefî'nin şathiyesini tamamen tasavvufiıstılahlarla izah etmiştir. Bu çalışmada, öncelikle şathiyenin sahibi İdrîs -i Muhtefî ile şârihi Alî ŞermîEfendi hakkında kısa bilgi verilecek, eserin nüshalarının tanıtımı yapılacak, eserin muhtevasınadeğinilecek ve akabin de şerhin iki nüshasının karşılaştırmalı metnine yer verilecektir.

Alî Şermî Efendi's commentary on one of İdrîs- i Muhtefî's shathiyya

Seeming meaningless, incomprehensible, empty and absurd at first glance; shathıyya havetheir own language and semantic world. To resolve this language and semantic world, its necessary toknow the terminology about shathıyya. By learning such terminology one begins to understand thesecrets of sufism behind shathıyya. Idris -i Muhtefi's poem - who lived in 16th century-beginningwith the verse as "since present I have been born three times from my mother" is an example ofshathıyya that seems incomprehensible at first glance. This poem of İdrîs -i Muhtefî was expoundedby a person known as Alî Şermî Nakşibendî. He has expounded this shathıyya of İdrîs -i Muhtefîwithin terms of sufism. In this work, firstly Idrîs -i Muhtefî and Alî Şermî Efendi will be presented,the copies of the shathıyya will be introduced, the content of the shathıyya will be mentioned and acomparative text of its two copies will be included.

PDF

___

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. (1999), İsmail Belîğ Nuhbetü'l- Âsâr li -Zeyli Zübdeti'l - Eş'âr, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Açık, Turan, Kaçar, Mücahit. (2013), Ca fer Iyânî Bey Nûr - nâme ( Varlığın İncisi) , Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
Ağırman, Cemal. (2005), "Tarih ve Tabakat Kitaplarında Üsküdârî Nisbesiyle Anılıp Adından Söz Ettiren Üsküdarlı Bilginler", Üsküdar Sempozyumu II, C. 2, İstanbul, 12 -13 Mart 2004. ( Üsküdar Sempozyumu II Bildirileri, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul, s. 485 -512)
Ak, Suat. (2012), Çıktım Erik Dalına, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
Azamat, Nihat. (2000), "İdrîs - i Muhtefî". DİA, C. 21, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Beyatlı, Yahya Kemal. (2007), Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul.
Ceylan, Ömür. (2007), Tasavvufi Şiir Şerhleri, Kapı Yayınları, İstanbul.
Çapan, Pervin. (2005), Mustafa Safâyî Efendi Tezkire- i Safâyî (Nuhbetü'l -Âsâr Min Fevâ'idi'l- Eş'âr) İnceleme-Metin, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Demirci, Mehmet. (1983), "Nûr -ı Muhammedî", DEÜ İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. I, s. 239-257.
Eğri, Sadettin. (2005), "Vecdin Söze Galebesi ve Şathiyyelerin Anlaşılma Meselesi", Uluslararası Bursa Tasavvuf Kültürü Sempozyumu 4, Bursa, 14-15 Ekim 2005. ( Uluslararası Bursa Tasavvuf Kültürü Sempozyumu 4 Bildirileri, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, Bursa, s. 103 - 114)
Gölpınarlı, Abdülbaki. (1931), Melâmîlik ve Melâmîler , Devlet Matbaası, İstanbul.
________, Abdülbaki. (1973), Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri , Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Gündoğdu, Cengiz. (Temmuz-Aralık 1997), "XVII. Yüzyıl Osmanlısında İki Farklı Sûfî Tipi Abdülmecîd- i Sivâsî ve İdrîs - i Muhtefî", İLAM Araştırma Dergisi , C. II, S. 2, s. 21-40.
İnce, Adnan. (2005), Tezkiretü'ş- Şu'arâ Sâlim Efendi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Kurnaz, C emâl, Tatcı, Mustafa. (2001), Türk Edebiyatında Şathiyye, Akçağ Yayınları, Ankara.
Ocak, Ahmet Yaşar. (1998), Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15. -17. Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Osmânzâde Hüseyin Vassâf. (2006), Sefîne-i Evliyâ, (Haz.) Mehmet Akkuş -Ali Yılmaz, Kitabevi Yayınları, C. 2, İstanbul.
Özdemir, Fatma. (2011), Tuhfe- i Nâilî Metin ve Muhtevâ II. Cilt s. 468-734, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
Yazar, Sadık. (2011), Andaolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği , İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.